Περισσότερο «θωρακισμένη» στο ενδεχόμενο μίας νέας ενεργειακής κρίσης, χωρίς ωστόσο να λείπουν οι κίνδυνοι για την επάρκεια τροφοδοσίας αλλά και την εκτίναξη των τιμών, θα βρει την Ευρώπη η επόμενη χειμερινή περίοδος, όπως εκτιμά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σύμφωνα με πληροφορίες, κατά την ενημέρωση για την προετοιμασία της Ε.Ε. ενόψει του χειμώνα 20223-2024, από την Επίτροπο Ενέργειας Κάντρι Σίμσον προς τους Ευρωπαίους υπουργούς Ενέργειας στη χθεσινή Σύνοδο, τονίστηκε πως η «Γηραιά Ήπειρος» αντεπεξήλθε με επιτυχία τις αντιξοότητες που χρειάστηκε να αντιμετωπίσει την προηγούμενη χειμερινή περίοδο.
Ως συνέπεια, αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση από ό,τι θα περίμενε κανείς, γεγονός που αποτελεί θετική αφετηρία για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί αναφορικά με την προετοιμασία για τον επόμενο χειμώνα. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, η κρίση δεν έχει τελειώσει, με συνέπεια να πρέπει να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες ώστε το ενεργειακό σύστημα της Ευρώπης να καταστεί όσο το δυνατόν λιγότερο ευάλωτο.
Όσον αφορά το φυσικό αέριο, οι Βρυξέλλες εκτιμούν πως η ασφάλεια του εφοδιασμού στην Ευρώπη βελτιώθηκε σημαντικά το 2022, με τις εισαγωγές φυσικού αερίου να μειώνονται σημαντικά. Ως συνέπεια, πέρυσι οι ποσότητες αερίου από τη Μόσχα περιορίσθηκαν σε περίπου 80 bcm (δισ. κυβικά μέτρα), από 155 bcm πριν από την κρίση. Ωστόσο, οι ρωσικές εισαγωγές LNG ελαφρώς αυξήθηκαν από 14 bcm το 2021 σε 19 bcm το 2022.
Τα αρνητικά σενάρια για το αέριο
Σύμφωνα με την Κομισιόν, το πρώτο τρίμηνο του 2023 οι συνολικές ρωσικές εισαγωγές, τόσο αερίου αγωγού όσο LNG, ανήλθαν σε περίπου 11 bcm. Ειδικά οι εισαγωγές αερίου αγωγού, το μερίδιο της Μόσχας στην ευρωπαϊκό τροφοδοσία μέσω αγωγών ελαττώθηκε σε περίπου 8%, από περίπου 50% τα έτη πριν από την κρίση. Επίσης στο πρώτο τρίμηνο 2023, οι ρωσικές εισαγωγές LNG παρέμειναν περιορισμένες και σε ελαφρά πτωτική τάση με μόνο 5,8 bcm εισαγόμενα (8% της Ε.Ε.).
Οι Βρυξέλλες υπογραμμίζουν πως χάρη στις σημαντικές προσπάθειες διαφοροποίησης των πηγών τροφοδοσίας με καύσιμο και τη μείωση της ζήτησης, η Ε.Ε. μπόρεσε να αναπληρώσει το κενό από την ελάττωση των προμηθειών από τη Ρωσία. Ως συνέπεια, μειώθηκε η πίεση στις αγορές και κατά συνέπεια και οι τιμές αερίου, οι οποίες στα τέλη Μαΐου διαμορφώνονταν στα επίπεδα των 25 ευρώ ανά Μεγαβατώρα.
Με βάση την Επιτροπή, όμως, αυτό δεν σημαίνει πως έχουν εκλείψει όλοι οι κίνδυνοι. Τέτοιοι είναι η πλήρης διακοπή των ρωσικών εισαγωγών, αλλά και βλάβες στις υποδομές εισαγωγής LNG, οι οποίες θα μπορούσαν να περιορίσουν τη δυνατότητα τροφοδοσίας με καύσιμο που έχει εισαχθεί με τη μορφή υγροποιημένου αερίου.
Σε διεθνές επίπεδο, μία αρνητική εξέλιξη θα μπορούσε να είναι η αύξηση της ζήτησης για φυσικό αέριο, ιδιαίτερα στη Νοτιοανατολική Ασία. Επομένως, αν κάποια από τα παραπάνω σενάρια γίνουν πραγματικότητα, τότε συνδυαστικά μπορεί να προκαλέσουν στενότητα στην ευρωπαϊκή αγορά αερίου, παρά τα μέτρα προετοιμασίας της ΕΕ ενόψει του επόμενου χειμώνα.
Οι κίνδυνοι για την ηλεκτρική ενέργεια
Περισσότερο αισιόδοξες φαίνεται να είναι οι εκτιμήσεις της Κομισιόν για την ηλεκτρική ενέργεια, καθώς προβλέπει πως τον επόμενο χειμώνα αναμένεται να υπάρχει ακόμη μεγαλύτερο διαθέσιμο ηλεκτροπαραγωγικό δυναμικό, το οποίο θα είναι και λιγότερο κοστοβόρο. Οι Βρυξέλλες στηρίζουν αυτή την εκτίμηση στη διαθεσιμότητα περισσότερων πυρηνικών μονάδων στην Ευρώπη, καθώς και στην πρόβλεψη για μικρότερο κόστος αερίου – τουλάχιστον συγκριτικά με τον προηγούμενο χειμώνα, ακόμη και στο πιο δυσοίωνο σενάριο.
Αυτό σημαίνει πως οι μονάδες αερίου θα λειτουργούν φέτος με μικρότερο κόστος. Επίσης, «σύμμαχο» αναμένεται να αποτελέσει η περιορισμένη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, λόγω των αναμενόμενων μέτριων ρυθμών ανάπτυξης.
Ωστόσο, και σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν παράγοντες που θα μπορούσαν να μεταβάλουν τα δεδομένα επί τα χείρω, ξεκινώντας από τις αντίξοες καιρικές συνθήκες. Έτσι, περίοδοι παρατεταμένης ξηρασίας θα περιόριζαν τη διαθεσιμότητα των υδροηλεκτρικών μονάδων. Επίσης, τυχόν προβλήματα σε πυρηνικά εργοστάσια θα μπορούσαν να περιορίσουν την παραγωγή τους. Επομένως, τέτοιες παράμετροι κινδύνου συνιστούν επαγρύπνηση από τα κράτη-μέλη, παρόλο που η κατάσταση θα είναι σαφώς βελτιωμένη μπαίνοντας στο επόμενο χειμώνα, έναντι του περσινού.
Δεκτές οι ελληνικές προτάσεις
Την ίδια στιγμή, η χθεσινή Σύνοδος ολοκληρώθηκε χωρίς οι Ευρωπαίοι υπουργοί Ενέργειας να βρουν κοινό τόπο στις προτάσεις της Κομισιόν, αναφορικά με τις μεταρρυθμίσεις στην αρχιτεκτονική των χονδρεμπορικών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας (δηλαδή το Target Model) ώστε να καταστεί πιο θωρακισμένο σε ενδεχόμενες νέες κρίσεις. Σύμφωνα με πληροφορίες διεθνών πρακτορείων, σημαντικό σημείο συμφωνίας αποτέλεσε το κατά πόσο η Πολωνία θα αποκτήσει τη δυνατότητα να αποζημιώνει τις λιγνιτικές της μονάδες και μετά το 2025 (όταν τίθενται σε εφαρμογή αυστηρότερα περιβαλλοντικά όρια για τους ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς που είναι επιλέξιμοι για κρατική στήριξη).
Η χώρα επικαλείται την αναγκαιότητα αποζημιώσεων των λιγνιτικών της σταθμών για λόγους επάρκειας τροφοδοσίας, καθώς το μερίδιο του λιγνίτη στο ενεργειακό της μίγμα αγγίζει το 70% και, όπως είναι φυσικό, δεν θα μπορούσε να περιορισθεί δραστικά μέσα σε λίγα χρόνια. Διαφωνία υπάρχει επίσης και για τη φόρμουλα εφαρμογής των κρατικών συμβάσεων αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας (συμβόλαια επί της διαφοράς, CfDs) με μονάδες ΑΠΕ και πυρηνικούς σταθμούς.
Αυτό που αποφασίσθηκε χθες είναι ο κανονισμός με τις προτάσεις της Κομισιόν να παραπεμφθεί εκ νέου στους μόνιμους αντιπρόσωπους των κρατών-μελών, ώστε να γίνουν οι όποιες τροποποιήσεις και να συζητηθεί εκ νέου σε επόμενη Σύνοδο το καλοκαίρι. Πάντως, έγιναν δεκτές από τους «27» και οι δύο προτάσεις της ελληνικής πλευράς, δηλαδή η διατήρηση του πλαφόν στη χονδρεμπορική ως εφεδρικού μηχανισμού, αλλά και η δυνατότητα συμμετοχής μονάδων αερίου και λιγνιτικών σε σχήματα αποζημίωσης ευέλικτης ισχύος.
