Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή της πορείας της προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, με έμφαση στην χρήση ΑΠΕ και την εξοικονόμηση ενέργειας, επισημαίνει σε ανάλυσή του το Κέντρο Προγραμματισμό και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ).
Σύμφωνα με το ΚΕΠΕ, η «πράσινη» μετάβαση αποτελεί μια ουσιαστική ευκαιρία αναπτυξιακής προοπτικής για την Ελλάδα. Σε αυτό το πλαίσιο, ο ενεργειακός σχεδιασμός της χώρας θα πρέπει να εστιάσει στην προσπάθεια περιορισμού της ενεργειακής της εξάρτησης και την ενίσχυση της χρήσης εγχώρια παραγόμενης και χαμηλού κόστους ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ενώ θα πρέπει επίσης να δοθεί έμφαση και στην ενεργειακή αναβάθμιση της οικονομίας, με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών αερίων ρύπων.
Αντικείμενο της ανάλυσης του Κέντρου ήταν η διερεύνηση των παραγόντων που επέδρασαν αρνητικά στις προσπάθειες για την άμβλυνση των επιπτώσεων της ενεργειακής κρίσης στη χώρα μας. Επίσης, κύριος στόχος της ανάλυσης ήταν η εξέταση της συσχέτισης μεταξύ της τιμής του φυσικού αερίου και της εγχώριας τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας. Εξέταση που έδειξε πως το εγχώριο χονδρεμπορικό κόστος ρεύματος ήταν υψηλά εξαρτημένο από το κόστος του αερίου, κατά την περίοδο της ενεργειακής κρίσης, γεγονός που κατέστησε ευάλωτη την Ελλάδα.
Αρνητικές επιπτώσεις πανευρωπαϊκά
Σύμφωνα με το ΚΕΠΕ, η Ελλάδα, όπως και το σύνολο των χωρών της Ευρώπης, αντιμετώπισαν τις επιπτώσεις της πρωτοφανούς κρίσης ενεργειακής κρίσης που επηρέασε την αγορά ενέργειας και κατ’ επέκταση την οικονομία, κατά τη διάρκεια των δύο προηγούμενων ετών. Η άνοδος των διεθνών τιμών της ενέργειας, ιδιαίτερα κατά την περίοδο Ιουνίου 2021-Αυγούστου 2022, οδήγησε σε σημαντικές επιπτώσεις για τις οικονομίες των χωρών και τους καταναλωτές.
Πέρα από την άνοδο στην τιμή του αργού πετρελαίου, αλλά και των δικαιωμάτων εκπομπών αερίων ρύπων, ισχυρή αρνητική επίδραση είχε η απότομη και έντονη αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου. Μάλιστα, το γεγονός ότι η ενεργειακή κρίση συνέπεσε με την εντατικοποίηση των στρατηγικών για ενεργειακή μετάβαση προς μια πράσινη οικονομία, με στόχους τον περιορισμό της χρήσης ορυκτών καυσίμων και την περαιτέρω αύξηση των ΑΠΕ, δημιούργησε επιπρόσθετους περιορισμούς στον ενεργειακό τομέα της ΕΕ και συνέβαλε σε αρνητική κριτική για την πράσινη μετάβαση.
Μεταβολή στο ενεργειακό μίγμα
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, η χώρα μας τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει μεταβολή στο ενεργειακό μείγμα της ακαθάριστης κατανάλωσης ενέργειας, όπως και στο μείγμα της ηλεκτροπαραγωγής, με σαφή μεταστροφή προς την αύξηση της χρήσης φυσικού αερίου. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα παρουσιάζει υψηλή ενεργειακή εξάρτηση από εισαγωγές ενεργειακών προϊόντων που επιδεινώθηκε με την αύξηση της χρήσης του φυσικού αερίου. Οι δύο αυτοί παράγοντες έχουν καταστήσει την εγχώρια αγορά ιδιαίτερα ευάλωτη σε εξωγενείς επιδράσεις, όπως για παράδειγμα οι έντονες διακυμάνσεις των διεθνών τιμών των ενεργειακών προϊόντων.
Ως συνέπεια, κατά την περίοδο της απότομης ανόδου των τιμών του φυσικού αερίου, η μεγάλη συμμετοχή του καυσίμου στο μείγμα της ηλεκτροπαραγωγής στη χώρα μας, σε ποσοστό που κυμαίνεται γύρω στο 40%, σε συνδυασμό με τον τρόπο λειτουργίας της αγοράς και του συστήματος διαμόρφωσης των ανταγωνιστικών χρεώσεων της ηλεκτρικής ενέργειας, φαίνεται ότι επέδρασε άμεσα στον καθορισμό των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας. Η επιβάρυνση από το υψηλό κόστος της ενέργειας ήταν ιδιαίτερα έντονη για τα νοικοκυριά, τόσο άμεσα, λόγω της αύξησης του κόστους ενέργειας, όσο και έμμεσα εξαιτίας των αυξήσεων στα περισσότερα καταναλωτικά αγαθά.
Ορθολογικός σχεδιασμός του παραγωγικού μοντέλου
Στο πλαίσιο της ανάλυσης, οι μελετητές του ΚΕΠΕ εξέτασαν οικονομετρικά τη σχέση ανάμεσα στην εγχώρια τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας και τη διεθνή τιμή του φυσικού αερίου, διαπιστώνοντας την ύπαρξη μιας μακροχρόνιας σχέσης συνολοκλήρωσης μεταξύ των δύο μεταβλητών, τόσο για την περίοδο από τα μέσα του Ιουνίου του 2021 έως τουλάχιστον τον Δεκέμβριο του 2022, όσο και για την προηγούμενη περίοδο από τον Ιανουάριο του 2018.
Εξετάζοντας τη δομή της σχέσης μεταξύ των δύο μεταβλητών για την περίοδο κατά περίοδο, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο Dynamic OLS, διαπιστώθηκε ότι μια αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου κατά 10% οδηγεί σε αύξηση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας κατά 7% στο σύνολο της υπό εξέταση περιόδου, επίδραση που αναλύεται σε 3,8% κατά τη πρώτη περίοδο, από τον Ιανουάριο του 2018 έως τον Ιούνιο του 2021, και σε 7,5% κατά την δεύτερη περίοδο από τον Ιούνιο του 2018 έως τον Δεκέμβριο του 2022. Κατά συνέπεια, η επίδραση της τιμής του φυσικού αερίου στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας κατά τη δεύτερη περίοδο είναι καθοριστική για τη σχέση στο σύνολο της υπό εξέταση περιόδου.
Με βάση το ΚΕΠΕ, η τρέχουσα συγκυρία και η εμπειρία από τις αρνητικές επιπτώσεις της πρόσφατης ενεργειακής κρίσης θα πρέπει να αποτελέσουν έναυσμα για τον ορθολογικό σχεδιασμό του παραγωγικού μοντέλου της χώρας, μέσω του οποίου θα πρέπει να δοθεί έμφαση σε παραγωγικές διαδικασίες που οδηγούν σε αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας και δημιουργία θέσεων απασχόλησης.
