Υψηλές προκλήσεις διαμορφώνονται από τους καύσωνες που πλήττουν τις χώρες της Νότιας Ευρώπης, τόσο στο οικονομικό και δημοσιονομικό σκέλος, όσο και στη μακροπρόθεσμη πορεία κρίσιμων πυλώνων των οικονομίων, όπως εκτιμά η Moody's.
Από τις 21 Ιουλίου, ένας ισχυρός καύσωνας συνεχίζει να επηρεάζει μεγάλες περιοχές της Νότιας Ευρώπης. Οι θερμοκρασίες στην Ιταλία, την Κροατία, την Ελλάδα και την Ισπανία ξεπέρνούν τους 40 βαθμούς Κελσίου για αρκετές ημέρες, ενώ χιλιάδες εκτάρια γης καταστράφηκαν από δασικές πυρκαγιές.
Ενώ λοιπόν το οικονομικό και δημοσιονομικό κόστος παραμένει διαχειρίσιμο βραχυπρόθεσμα, η αναμενόμενη αύξηση του αριθμού, της έντασης και της διάρκειας των ακραίων κλιματικών φαινομένων τα επόμενα χρόνια θα έχει πιο μακροπρόθεσμες πιστωτικά αρνητικές («credit negative») επιπτώσεις, όπως τονίζει η Moody's.
Καθώς ο αγροτικός κλάδος αποτελεί και διαδραματίζει ένα μικρό ρόλο στις περισσότερες εξ αυτών οικονομίες, ο καύσωνας που πλήττει αυτή τη περίοδο την Ευρώπη θα έχει σχετικά περιορισμένες οικονομικές επιπτώσεις, αν και θα μπορούσε να επηρεάσει τις τιμές των τροφίμων και τον τουρισμό. Η Ελλάδα διαθέτει τον μεγαλύτερο αγροτικό τομέα στη συγκεκριμένη ζώνη, καθώς αντιπροσωπεύει το 4,5% του ΑΕΠ και το 10,9% της απασχόλησης. Ωστόσο, συνολικά οι χώρες αυτές είναι κύριοι - σημαντικοί προμηθευτές ελιών, σταφυλιών, σιτηρών και φρούτων, επομένως η μείωση της παραγωγής αναμένεται να επηρεάσει τις τιμές των τροφίμων. Σύμφωνα με τη Moody's, το 2022 οι υψηλές θερμοκρασίες μείωσαν τη σοδειά δημητριακών της Ευρώπης κατά 10,2% σε σύγκριση με τα πέντε προηγούμενα χρόνια.
Επιπλέον, οι καύσωνες ενδεχομένως να μειώσουν την ελκυστικότητα της Νότιας Ευρώπης ως τουριστικού προορισμού μακροπρόθεσμα ή τουλάχιστον να μειώσουν τη ζήτηση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, κάτι που αναμένεται να έχει αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις, με δεδομένη τη σημασία και τη βαρύτητα του κλάδου, όπως εκτιμά ο οίκος αξιολόγησης.
Οι ζεστές και ξηρές καιρικές συνθήκες θα επηρεάσουν και τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης
Για παράδειγμα, οι εφοδιαστικές αλυσίδες επηρεάζονται καθώς η στάθμη των υδάτων στα ποτάμια που αποτελούν τις κύριες διαδρομές μεταφοράς εμπορευμάτων και αγαθών είναι σχεδόν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, με το μεταφορικό κόστος στον Ρήνο να αυξάνεται, και την κίνηση - κυκλοφορία να μειώνεται αισθητά.
Παράλληλα, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ιδιαίτερα η υδροηλεκτρική ενέργεια, επηρεάζεται επίσης αρνητικά από τη ζέστη και την ξηρασία σε μια εποχή που η χρήση των κλιματιστικών αυξάνει τη ζήτηση ενέργειας. Μεταξύ των τεσσάρων χωρών, η Κροατία και η Ιταλία εξαρτώνται περισσότερο από την υδροηλεκτρική ενέργεια στο ενεργειακό τους μείγμα, με την υδροηλεκτρική να αποτελεί το 49% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Κροατία και το 17% στην Ιταλία. Ωστόσο, επειδή τα επίπεδα αποθήκευσης - αποθέματα και στις δύο χώρες είναι πολύ υψηλότερα από την αντίστοιχη περσινή περίοδο, μετά τις έντονες βροχοπτώσεις την άνοιξη, η Moody's αναμένει ότι ο ενεργειακός εφοδιασμός θα είναι επαρκής.
Σύμφωνα με τους αναλυτές, οι κυβερνήσεις είναι πιθανό να επεκτείνουν τη στήριξη στις πληγείσες περιοχές εάν επιμείνουν οι ακραίες καιρικές συνθήκες. Επιπλέον, η ζέστη αυξάνει τον κίνδυνο πυρκαγιών, γεγονός που θα επιβαρύνει τα δημόσια ταμεία. Η ΕΕ εκτιμά ότι οι ζημιές από τις πυρκαγιές το 2022 κόστισαν τουλάχιστον 2 δισ. ευρώ, και στη βάση αυτού και για να ενισχύσει την ετοιμότητά της, διπλασίασε το μέγεθος του πυροσβεστικού στόλου που χρηματοδοτεί φέτος.
Ο αντίκτυπος
Τα μέτρα προσαρμογής για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των χωρών σε ακραία καιρικά φαινόμενα θα απαιτήσουν σημαντικές αλλά διαχειρίσιμες δημόσιες δαπάνες. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προκειμένου να περιοριστεί η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από τα προ - βιομηχανικά επίπεδα, θα απαιτηθούν επενδύσεις (για την προσαρμογή) της τάξεως των 40 δισ. ευρώ περίπου ετησίως (0,3% του ΑΕΠ της ΕΕ). Το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων αυτών θα διατεθεί για την κατασκευή νέων υποδομών, όπως μονάδες αφαλάτωσης θαλασσινού νερού και συστήματα επαναχρησιμοποίησης λυμάτων, και τα υπόλοιπο για τη στήριξη της γεωργίας.
Ελλείψει τέτοιων μέτρων για την άμβλυνση των αρνητικών δημοσιονομικών επιπτώσεων των γεγονότων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι το κόστος των ακραίων καιρικών φαινομένων θα έχει επακόλουθες δημοσιονομικές επιπτώσεις.
Εάν η μέση παγκόσμια θερμοκρασία αυξηθεί κατά περίπου 1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από τα προ - βιομηχανικά επίπεδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι οι δείκτες δημόσιου χρέους θα είναι 4,5 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότεροι στην Ισπανία έως το 2032, 2,6 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερες στην Ελλάδα και 2,2 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερες στην Ιταλία, κυρίως ως συνέπεια του οικονομικού και δημοσιονομικού κόστους των ακραίων κλιματικών φαινομένων. Σε ένα σενάριο όπου η μέση παγκόσμια θερμοκρασία αυξηθεί κατά 2 βαθμούς Κελσίου, εκτιμά ότι οι δείκτες δημόσιου χρέους θα αυξηθούν κατά 0,4 επιπλέον ποσοστιαίες μονάδες κατά μέσο όρο.
Ο δημοσιονομικός αντίκτυπος φαίνεται σχετικά περιορισμένος, ιδιαίτερα σε σύγκριση με άλλες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα ευρωπαϊκά κράτη, όπως η γήρανση του πληθυσμού. «Ωστόσο, τα πιο συχνά και πιο έντονα κλιματικά φαινόμενα θα φέρει ένα νέο γύρο προτεραιοτήτων στο σκέλος των δαπανών, όπως η χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης και η αύξηση του κόστους γήρανσης, αυξάνοντας τις πιέσεις στα δημοσιονομικά», όπως υποστηρίζει η Moody's.
