Η χθεσινή απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να αυξήσει τα βασικά της επιτόκια κατά 0,25%, όπως παραδέχονται όλοι όσοι παρακολουθούν την πολιτική της, ήταν έως και «βαρετά» προβλέψιμη.
Παρ’ όλα αυτά η ανακοίνωση της αύξησης και κυρίως τα όσα τη συνόδευσαν με τις επεξηγήσεις της κας Λαγκάρντ, έχουν δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για το ρίσκο μιας παγίδας που ορισμένοι τραπεζικοί παράγοντες εκτιμούν ότι στήνεται μεταξύ τραπεζών και δανειοληπτών. Το «ρίσκο» τόσο για τις τράπεζες όσο και για τους δανειολήπτες είναι το αν ήρθε η στιγμή να τρέξουν προγράμματα αλλαγής των δανείων από κυμαινόμενο σε σταθερό ή και το αντίστροφο.
Με άλλα λόγια, ένα στοίχημα που παίζεται, για το αν η ΕΚΤ έφτασε, ή έστω αγγίζει, το ανώτατο όριο που μπορεί να αυξήσει τα επιτόκια ή όχι. Η απάντηση στο ερώτημα καθορίζει, το αν ο δανειολήπτης έχει συμφέρον να «κλειδώσει» έστω και τώρα το επιτόκιό του ή να το κρατήσει ανοικτό στις μεταβολές που έρχονται… Το ίδιο στοίχημα παίζεται ανάποδα από τις τράπεζες.
Τι ακριβώς είπε η Λαγκάρντ για να δρομολογήσει ένα τέτοιο στοίχημα;
Είπε ότι τον Σεπτέμβρη ανάλογα με τα στοιχεία του Ιούλη και του Αυγούστου, θα κριθεί αν θα κάνει διάλειμμα στις αυξήσεις επιτοκίων ή θα συνεχίσει τις αυξήσεις. Σε κάθε περίπτωση όμως, όπως έσπευσε να διευκρινίσει, δεν τίθεται θέμα να αρχίσει μειώσεις επιτοκίων.
Η αλήθεια βέβαια είναι ότι για να απαντήσει κανείς στο «ρίσκο» αυτό και να αξιολογήσει τους πραγματικούς κινδύνους και όχι τους «λεκτικούς» ισχυρισμούς της κας Λαγκάρντ, πρέπει να λάβει υπ’ όψη του και το τι έχει συμβεί μέχρι σήμερα.
Η ασυνέπεια λόγων και έργων
Και πρώτα απ’ όλα πρέπει να λάβει κανείς υπ’ όψη του ότι δύο ακριβώς χρόνια πριν από σήμερα, τον Ιούλιο του 2021 η κα Λαγκάρντ είχε ανακοινώσει μετά το Συμβούλιο, ότι η ΕΚΤ αποφάσισε να αντικαταστήσει τον στόχο του 2% όσον αφορά τον πληθωρισμό, με την διατύπωση για ένα στόχο συμμετρικό στο 2%, δηλαδή λιγότερο ή περισσότερο από το 2%, με σημείο ισορροπίας το 2%.
Με άλλα λόγια εισήγαγε την ελαστικότητα του να είναι ο πληθωρισμός πάνω από το 2%, αλλά να τείνει να ισορροπήσει στο 2% ακόμα και αν πέσει για κάποιο διάστημα κάτω από το 2%.
Τι ακολούθησε εκείνης της «αλλαγής»; Ακολούθησε η τοποθέτηση που κανένας στην ΕΚΤ δεν θέλει να θυμάται και κυρίως ο επικεφαλής – και σήμερα – οικονομολόγος της Φιλιπ Λέιν, ότι ο πληθωρισμός που έρχεται θα είναι «προσωρινός»… Αποδείχθηκε τόσο «προσωρινός» που έχει οδηγήσει στην μεγαλύτερη εκτίναξη των επιτοκίων από το 2008 στο 3,75% με εννιά συνεχόμενες αυξήσεις, με μία κολοτούμπα στη νομισματική πολιτική της ΕΚΤ χωρίς προηγούμενο.
Σήμερα η πρόβλεψη της ΕΚΤ δείχνει το… 2025 για χρόνο/στόχο επίτευξης της επιστροφής στο 2%, συμμετρικό ή όχι, κανείς δεν ενδιαφέρεται πια...
Μετά από όλα αυτά μπορεί ο δανειολήπτης ή η τράπεζά του να αναλάβει το ρίσκο να «κλειδώσει» ή να «ξεκλειδώσει» το επιτόκιο των δανείων;
Αν κρίνουμε από το γεγονός του αποτελέσματος που έβγαλε η έρευνα της ΕΚΤ σε 158 ευρωπαϊκές τράπεζες, σύμφωνα με το οποίο μέσα στο 2023 παρατηρείται η μεγαλύτερη «πτώση» σε ζήτηση δανείων από το 2003 (!), δύσκολα θα αναληφθεί, είτε από πλευράς τραπεζών, είτε από πλευράς δανειοληπτών ένα τέτοιο «ρίσκο».
Και όμως στην εγχώρια αγορά κάποιες τράπεζες έχουν αρχίσει να διερευνούν το πεδίο των πελατών τους.
Χαρά στο κουράγιο τους, ή καλύτερα στην άγνοια κινδύνου…
Ένα ερωτηματικό προς απάντηση
Ένα δεύτερο αναπάντητο ή μάλλον ανεξήγητο σημείο από αυτά που είπε χθες η Λαγκάρντ ήταν η δήλωση/απόφαση ότι «Το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να ορίσει την αμοιβή των ελάχιστων αποθεματικών στο 0%».
Όπως διευκρινίστηκε αυτή η απόφαση θα διατηρήσει – πώς αλήθεια; - «την αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής, διατηρώντας τον τρέχοντα βαθμό ελέγχου της κατεύθυνσης της νομισματικής πολιτικής, διασφαλίζοντας την πλήρη μετακύλιση των αποφάσεων των επιτοκίων στις χρηματαγορές…».
Δεν εξηγήθηκε το πως θα γίνει αυτό δεδομένου ότι τα αποθεματικά του συστήματος στην Ευρωζώνη περιλαμβάνουν τον Τρεχούμενο Λογαριασμό (για την κάλυψη των ελάχιστων υποχρεωτικών αποθεματικών), συν τη Διευκόλυνση Καταθέσεων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΚΤ, το σύνολο των διαθεσίμων τρεχουσών συναλλαγών στις 21 Ιουλίου ανέρχεται σε 157 δισεκατομμύρια ευρώ. Αποθεματικά 3,6 τρισεκατομμυρίων ευρώ βρίσκονται στο λογαριασμό Καταθέσεων.
Με το παλιό καθεστώς και οι δύο «κέρδιζαν» το επιτόκιο κατάθεσης.
Τα ελάχιστα αποθεματικά κόστιζαν στην ΕΚΤ 5,5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως σε τόκους, ενώ η διευκόλυνση καταθέσεων κόστιζε 127 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.
Μετά την σημερινή αύξηση κατά 25 μονάδες βάσης αυξάνει το κόστος ετησίως της Διευκόλυνσης Καταθέσεων κατά 9 δισ. ευρώ ετησίως, ενώ οι τραπεζικοί κάτοχοι ελάχιστων αποθεματικών ωφελούνται – σύμφωνα με υπολογισμούς που έδωσαν τα οικονομικά ΜΜΕ - κατά 800 εκατ. ευρώ έως την έναρξη εφαρμογής της αποζημίωσης στο 0% στις 20 Σεπτεμβρίου.
Με άλλα λόγια η καθαρή μεταβολή μετά το 0% είναι η αύξηση των τόκων που καταβάλλονται από την ΕΚΤ (και τα μέλη της) στο τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης κατά 4,3 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση.
Πώς αυτό ισοδυναμεί με την δήλωση πως η απόφαση για τα ελάχιστα αποθεματικά «θα βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής μειώνοντας το συνολικό ποσό των τόκων που πρέπει να καταβληθούν στα αποθεματικά» δεν είναι ιδιαίτερα κατανοητό, αλλά αυτό είναι κάτι που αφορά τον «λογιστή» της ΕΚΤ και τα ταμεία των τραπεζών. Κάποια στιγμή ίσως από πλευράς ΕΚΤ εξηγηθεί το τι και πώς.
Προς το παρόν το ερώτημα είναι το κατά πόσο οι αγορές μπορούν να πάρουν ως «βεβαιότητα» τις δηλώσεις της κας Λαγκάρντ για τις προοπτικές μετά τον Σεπτέμβρη και να μετρήσουν τι «ρίσκα» μπορούν πλέον να αναλάβουν με τα επιτόκια στα σημερινά επίπεδα.
Φωτογραφία: @AssociatedPress
