Μια Λερναία Ύδρα με πολλά κεφάλια αποδεικνύεται ο πληθωρισμός στη χώρα μας, ο οποίος τον Μάρτιο μετά από μια προσωρινή -όπως φαίνεται- αποκλιμάκωση που καταγράφηκε το πρώτο δίμηνο του έτους πήρε και πάλι την ανιούσα τον Μάρτιο και αυτό όταν οι τιμές των τροφίμων έχουν εκτιναχθεί κατά περισσότερο από 30% την τελευταία τριετία.
Σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία για τον Μάρτιο που ανακοίνωσε η Eurostat την Τετάρτη, στην Ελλάδα ο εναρμονισμένος δείκτης τιμών καταναλωτή καταγράφει άνοδο 3,4% από 3,1% τον Φεβρουάριο, 3,2% τον Ιανουάριο αλλά και 3,7% τον Δεκέμβριο, όταν στα κράτη της Ευρωζώνης που έδωσαν στοιχεία η άνοδος είναι 2,4%. Μια πρώτη εικόνα δείχνει πως η νέα πίεση προέρχεται από τα βιομηχανικά αγαθά (με άνοδο 3,4% από 3% έναν μήνα πριν), αλλά και από τις υπηρεσίες (άνοδος 3,9% από 3,5% τον Φεβρουάριο).
Μια πιο σαφή εικόνα για τους βασικούς παράγοντες που οδήγησαν σε αυτή την εξέλιξη θα έχουμε την Τετάρτη 10 Απριλίου που θα ανακοινωθούν τα οριστικά στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ, όμως όπως φαίνεται από τις μετρήσεις των προσδοκιών επιχειρήσεων και καταναλωτών δεν αναμένεται σοβαρή αποκλιμάκωση το επόμενο διάστημα.
Πιο ψηλά οι τιμές των τροφίμων
Υψηλότερη αύξηση τιμών από τον γενικό πληθωρισμό καταγράφουν για έναν ακόμη μήνα τα τρόφιμα. Ειδικότερα οι τιμές των τροφίμων κατέγραψαν άνοδο 4,8% τον Μάρτιο. Πρόκειται για μια αύξηση χαμηλότερη μεν από αυτή που είχαμε τον Φεβρουάριο, αλλά και πολύ υψηλότερη από αυτή της Ευρωζώνης που διαμορφώθηκε στο 2,7%.
Οι συνεχόμενες ανατιμήσεις έχουν οδηγήσει στα ύψη τις τιμές βασικών τροφίμων την τελευταία τριετία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat οι τιμές των τροφίμων τα τελευταία τρία χρόνια (Φεβρουάριο 2021 – Φεβρουάριος 2024) έχουν αυξηθεί κατά 31%, με τις μεγαλύτερες αυξήσεις να καταγράφονται στα λαχανικά (33% στην τριετία), τα γαλακτοκομικά-τυριά (32%) και το κρέας (31%). Στα φρούτα οι αυξήσεις τιμών στην τριετία φτάνουν το 22%, ενώ στα ψάρια το 17%. Ειδική μνεία πρέπει να γίνει στο ελαιόλαδο οι τιμές του οποίου την τελευταία τριετία έχουν εκτιναχθεί κατά 139%.
Δεν πέφτουν οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό
Με τις τιμές σε τρόφιμα και άλλα βασικά είδη για τα νοικοκυριά να συνεχίζουν να αυξάνονται, οι πιέσεις που δέχονται οι οικογενειακοί προϋπολογισμοί εντείνονται και έτσι η επίπτωση του πληθωρισμού όπως την μετρούν οι ίδιοι οι καταναλωτές είναι πολύ πιο έντονη από αυτή που καταγράφουν τα επίσημα στοιχεία.
Αυτό καταγράφει και η πρόσφατη έκθεση του Γραφείου του Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή για την ελληνική οικονομία αντλώντας στοιχεία από τη δειγματολογική έρευνα καταναλωτών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που καταγράφει μεταξύ άλλων και τις πληθωριστικές προσδοκίες των νοικοκυριών ανά χώρα .
Για την Ελλάδα συγκεκριμένα η έρευνα της ΕΚΤ καταγράφει σημαντικές αποκλίσεις των μελλοντικών βραχυχρόνιων (12μήνου) και μεσοπρόθεσμων (τριετίας) προσδοκιών πληθωρισμού. Συγκεκριμένα, για τον Ιανουάριο 2024, η κεντρική τιμή των πληθωριστικών προσδοκιών 12μήνου διαμορφώθηκε στο 10% και για την τριετία στο 6,4%.
Η τιμή για την προσδοκία 12μήνου απέχει σημαντικά από το 3,2% του δημοσιευμένου πληθωρισμού για τον Ιανουάριο 2024, αλλά και από τις προσδοκίες των νοικοκυριών που μετρούνται σε άλλες χώρες. Για παράδειγμα, στην Ισπανία η κεντρική τιμή είναι 3,5%, στην Πορτογαλία είναι 4,9%, στην Ιταλία είναι 3,5%, και στην Γαλλία είναι 3%. Έτσι η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού δεν δείχνει να έχει περάσει στις πληθωριστικές προσδοκίες των νοικοκυριών στην Ελλάδα στον βαθμό που έχει περάσει σε άλλες χώρες.
Αυτοεκπληρούμενη προφητεία;
«Αυτό το εύρημα δείχνει ότι ο κίνδυνος απόκλισης του πληθωρισμού από τον στόχο του 2% είναι υπαρκτός για την Ελλάδα. Οι προσδοκίες μπορούν κάλλιστα να τροφοδοτήσουν τον πληθωρισμό», αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού εξηγώντας πως στην προσπάθεια τους να προστατευθούν από τον πληθωρισμό, καταναλωτές και επιχειρήσεις ενδέχεται να συμβάλλουν, με έναν ανταγωνισμό αυξήσεων μισθών και τιμών, στην παγίωση του σε ένα υψηλότερο ποσοστό επαληθεύοντας τις προσδοκίες τους.
Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται ότι σε ένα πληθωριστικό περιβάλλον οι καταναλωτές είναι πιο επιρρεπείς στην αλλαγή των προσδοκιών τους, ιδιαίτερα όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με συχνές αυξήσεις τιμών.
Αυτό το συμπέρασμα πιθανόν να αποτελεί μία εξήγηση για τη συμπεριφορά των προσδοκιών των ελληνικών νοικοκυριών καθώς ο έντονος πληθωρισμός στο καλάθι τροφίμων (και λόγω της συχνότητας αγορών) ίσως συμβάλλει στο να τροφοδοτούνται οι πληθωριστικές προσδοκίες.
Τα μέτρα κατά της ακρίβειας
Η εκ νέου ενίσχυση του πληθωρισμού έρχεται τον μήνα που μπήκαν σε ισχύ τα τελευταία μέτρα κατά της ακρίβειας που πήρε η κυβέρνηση. Στο υπουργείο Ανάπτυξης παρακολουθούν την πορεία των τιμών και δεν αποκλείεται να υπάρξουν και νέες παρεμβάσεις.
Το Γραφείο Προϋπολογισμού, πάντως, αναφέρει πως μέτρα για την ενίσχυση του ανταγωνισμού σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα και ενίσχυση της διαφάνειας τιμών καθώς και ενδυνάμωση των καταναλωτών με περισσότερες πληροφορίες και εργαλεία για τη σύγκριση τιμών μπορούν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στη μετρίαση των επιπτώσεων του πληθωρισμού.
Σύμφωνα με το Γραφείο, ένα τέτοιο εργαλείο θα μπορούσε να ήταν η εκτεταμένη χρήση ιστοσελίδων τύπου marketwatch ανά συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, με συχνή επικαιροποίηση, online, των τιμών που εμφανίζονται στο «ράφι» για διάφορα προϊόντα και υπηρεσίες.
«Όταν οι καταναλωτές μπορούν εύκολα να συγκρίνουν τιμές και να επιλέγουν λιγότερο ακριβές εναλλακτικές, και οι επιχειρήσεις είναι ενήμερες για τη λειτουργία ενός τέτοιου αποτελεσματικού πλαισίου ενημέρωσης, τότε οι τελευταίες είναι πιθανότερο να προσαρμόσουν τις τιμολογιακές τους στρατηγικές για να παραμείνουν ανταγωνιστικές. Επίσης επίμονος και ουσιαστικός έλεγχος για περιπτώσεις αδικαιολόγητα μεγάλης αύξησης τιμών στα τρόφιμα και βασικές υπηρεσίες θα ήταν προς τη σωστή κατεύθυνση», αναφέρεται στην έκθεση.
