Στο θετικό αφήγημα της ελληνικής οικονομίας αναφέρονται οι οικονομολόγοι της Bank of America, μετά την επίσκεψη που πραγματοποίησαν στην Αθήνα και τις συναντήσεις που είχαν με κορυφαίους αξιωματούχους της ελληνικής κυβέρνησης και εταιρειών - τραπεζών.
Η ανάκαμψη από το διπλό σοκ της πανδημίας και της μετέπειτα ενεργειακής κρίσης βρίσκεται σε μια καλή τροχιά και η αναπτυξιακή δυναμική θα συνεχίσει να υπερβαίνει των επιδόσεων του συνόλου της Ευρωζώνης το 2025 - 2026. Η Ελλάδα επωφελείται από τρεις σημαντικούς κυκλικούς «ανέμους», που είναι: 1) η προσπάθεια κάλυψης του επενδυτικού κένου, 2) η πιο μετριοπαθής μετακύλιση της περιοριστικής νομισματικής πολιτικής έναντι των ομοτίμων της Ευρωζώνη, και 3) η διαρκής δημοσιονομική πειθαρχία και δέσμευση υλοποίησης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Τα σημεία ένα και τρία συνεχίζουν να αποτελούν τους βασικούς «οδηγούς» του θετικού αφηγήματος γύρω από το εγχώριο μακροοικονομικό σκηνικό.
Ωστόσο, η BofA, στέκεται σε δύο βασικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας. Συγκεκριμένα, εστιάζει σε τυχόν καθυστερήσεις στην εφαρμογή σημαντικών και δομικών μεταρρυθμίσεων που θα μπορούσαν να περιορίσουν την κυκλική ανοδική πορεία, ειδικά λόγω των περιορισμών στο πιστωτικό σκέλος και των ελλείψεων εργατικού δυναμικού. Την ίδια στιγμή, τα θεμελιώδη μεγέθη είναι εύρυτερα αρκετά εύθραυστα, υπό το πρίσμα της υπερβολική εξάρτησης της οικονομίας από ευμετάβλητούς κλάδους όπως ο τουρισμός ή η ναυτιλία.
Κατά το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, η ελληνική οικονομία διατήρησε τη θετική της δυναμική, όπως και η αισιοδοξία που αποτυπώνεται στο οικονομικό κλίμα (αρκετά υψηλότερα από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης). Παράλληλα, η αγορά εργασίας συνέχισε να ανακάμπτει με σταθερό ρυθμό και η θερινή τουριστική περίοδος ήταν πολύ δυνατή.
Στο πολιτικό σκηνικό, η κυβερνητική σταθερότητα δεν φαίνεται να κινδυνεύει και, παρά τις εσωτερικές διαφωνίες στα μεγάλα κόμματα, αξίζει να σημειωθεί ότι οι επόμενες εκλογές θα είναι το 2027. Επίσης, οι δημοσιονομικές προοπτικές φαίνονται βελτιωμένες ενώ η συνεχιζόμενη υλοποίηση του εθνικού σχεδίου «Ελλάδα 2.0» δίνει ώθηση στην οικονομία.
Η BofA συνεχίζει να υποστηρίζει ότι η ελληνική οικονομία θα είναι μεταξύ των ταχύτερων αναπτυσσομένων στην Ευρωζώνη το 2025 - 2026, με την ανάπτυξη να υπερβαίνει τον μέσο όρο της ευρωπαϊκής περιφέρειας για ολόκληρο τον προβλεπόμενο ορίζοντα. Η εγχώρια ζήτηση (κυρίως μέσω της ιδιωτικής κατανάλωσης και των επενδύσεων) είναι πιθανό να παραμείνει η βασική κινητήρια δύναμη του ΑΕΠ - ενώ οι καθαρές εξαγωγές θα αρχίσουν να συμβάλλουν θετικά στην ανάπτυξη με αφετηρία το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους. Τα πραγματικά οφέλη του διαθέσιμου εισοδήματος και οι βελτιώσεις στην αγορά εργασίας θα πρέπει να διαδραματίσουν βασικό ρόλο στην ενίσχυσης της ιδιωτικής κατανάλωσης, ενώ η εφαρμογή εθνικού σχεδίου που αφορά το Ταμείο Ανάκαμψης και η συνεχής προσπάθεια για τη κάλυψη του επενδυτικού χάσματος μετά τα χρόνια της κρίσης θα πρέπει να οδηγήσουν στην ανάκαμψη των επενδύσεων. «Θυμηθείτε ότι μετά από πολλά χρόνια υποεπένδυσης, υπάρχει αρκετός χώρος για κάλυψη του μεγάλου χάσματος» αναφέρουν οι οικονομολόγοι της BofA.
Οι ίδιοι σημειώνουν πως έναρξη του κύκλου χαλάρωσης της ΕΚΤ έχει φέρει μια πτώση των επιτοκίων δανεισμού και υπάρχουν περισσότερα που θα ακολουθήσουν δεδομένης της επιτάχυνσης του ρυθμού μείωσης στις επόμενες συνεδριάσεις. Ωστόσο, όπως και η αυστηροποίηση της νομισματικής πολιτικής δεν αποτέλεσε ένα μεγάλο εμπόδιο (στον κύκλο αυστηροποίησης της πολιτικής της ΕΚΤ), έτσι και ο κύκλος μείωσης των επιτοκίων δεν αναμένεται να έχει σημαντική επίδραση σε αυτήν τη φάση του κύκλου. «Πιστεύουμε ότι τα επιτόκια θα διαδραματίσουν πιο οριακό ρόλο στις επενδυτικές αποφάσεις για την Ελλάδα έναντι των υπολοίπων στην Ευρωζώνη.
Βελτίωση στον τραπεζικό κλάδο - «Δεν ανοίγει η στρόφιγγα για ΜμΕ και νοικοκυριά»
Όσον αφορά τη δυναμική των χορηγήσεων, οι συναντήσεις των στελεχών της BofA με τις διοικήσεις των τραπεζών άφησαν μάλλον μια «ξινή γεύση» στους πρώτους σχετικά με τον κίνδυνο ενός πιο περιοριστικού πλαίσιου σε επίπεδο χορηγήσεων. Είναι αλήθεια ότι ο τραπεζικός κλάδος βρίσκεται σε πολύ καλύτερη θέση και συνεχίζει να δίνει έμφαση στη βελτίωση της ποιότητας του ενεργητικού. «Ωστόσο, έχουμε την εντύπωση ότι η πρόσβαση στο δανεισμό είναι ικανοποιητική για τις μεγάλες επιχειρήσεις, αλλά περιορισμένη για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Είναι αλήθεια ότι τα προβλήματα του παρελθόντος εξακολουθούν να «δαγκώνουν» και η προτεραιότητα του ελληνικού τραπεζικού κλάδου παραμένει - δικαίως - στον περιορισμό των κινδύνων γύρω από τα NPEs» αναφέρουν οι αναλυτές της BofA.
Οι ΜμΕ φαίνεται να έχουν πιο περιορισμένη πρόσβαση στο χρηματοδοτικό σκέλος καθώς: 1) η επιλεξιμότητα για συγχρηματοδοτούμενα έργα του RRP εξαρτάται από την εκπλήρωση των πράσινων - ψηφιακών κριτηρίων που ενδέχεται να μην αποτελούν άμεση προτεραιότητα - προσέγγιση για τις ΜμΕ και 2) ένα μεγάλο μερίδιο των ΜμΕ θεωρείται ότι δεν είναι επιλέξιμο για χρηματοδότηση από τις τράπεζες δεδομένης της δυσμενούς διάθεσης των τελευταίων για ανάληψη ρίσκου ή - και του ελλιπούς ιστορικού των επιχειρήσεων (στο δανειοδοτικό σκέλος).
Χαμηλά οι επιχορηγήσεις - Προς παράταση έως το 2027...
Όσον αφορά την εκτέλεση του εθνικού σχεδίου ανάκαμψης, ενώ οι εκταμίευσεις της συνιστώσας των δανείων βρίσκεται λίγο-πολύ σε καλό δρόμο, στο μέρος της επιχορηγήσεων υπάρχει υστέρηση έναντι αυτού που είχε προγραμματιστεί, εν μέσω καθυστερήσεων ως επί το πλείστον στην υλοποίηση κινήσεων που σχετίζονται με διοικητικά θέματα. Από το σύνολο των επιχορηγήσεων, οι εκταμιεύσεις από την ΕΕ ανέρχονται σε 7,6 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 3,74 δισ. ευρώ έχουν εκταμιευθεί σε επιχειρήσεις και 2,6 δισ. ευρώ έχουν μεταφερθεί από το κράτος σε άλλους φορείς της γενικής κυβέρνησης. Όσον αφορά τα δάνεια, οι εκταμιεύσεις από την ΕΕ ανέρχονται σε 9,6 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 2,3 δισ. ευρώ έχουν πάει σε επιχειρήσεις.
H Ελλάδα είναι πιθανό να χρειαστεί επέκταση του χρονικού ορίζοντα στο RRP τουλάχιστον έως το 2027. Πιθανότατα, η χώρα δεν θα είναι μοναδική που θα ζητήσει παράταση από τις Βρυξέλλες. Ωστόσο, όσον αφορά το RRP για την Ελλάδα, η BofA επισημαίνει ότι οι κίνδυνοι δεν σχετίζονται μόνο με καθυστερήσεις υλοποίησης - υποχώρηση των επενδύσεων πέραν του 2026, αλλά και με την πλήρη αξιοποίηση των κεφαλαίων RRP.
Δεδομένης της εξάρτησης από τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην υλοποίηση του σχεδίου, σε συνδυασμό με τα αυστηρά κριτήρια επιλεξιμότητας σε έργα με προτεραιότητα όπως η «πράσινη» μετάβαση και η ψηφιοποίηση, ο κίνδυνος έγκειται στην έλλειψη επαρκούς ζήτησης για την υλοποίηση έργων σε αυτούς τους συγκεκριμένους κλάδους.
Θετική πορεία στο δημοσιονομικό μέτωπο - Κάτω από το ιταλικό χρεός το ελληνικό έως το 2028
Στο δημοσιονομικό μέτωπο, η εικόνα παραμένει θετική. Το μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό σχέδιο που δημοσίευσε η κυβέρνηση τον Σεπτέμβριο περιέχει μια ενάρετη δημοσιονομική πορεία που αντανακλά ένα μήνυμα δημοσιονομικής πειθαρχίας και δέσμευσης στο νέο ευρωπαϊκό δημοσιονομικό πλαίσιο της.
Ο δείκτης δημόσιου χρέους βρίσκεται σε σταθερή πτωτική τροχιά, λόγω των πρωτογενών πλεονασμάτων και της ευεργετικής επίδρασης του snowball effect. «Αυτό που εντυπωσιάζει περισσότερο είναι ότι ο δείκτη του ελληνικού χρέους προβλέπεται να υποχωρήσει χαμηλότερα έναντι του ιταλικού έως το 2028», αναφέρει η BofA.
Συνολικά, οι στόχοι για το πρωτογενές πλεόνασμα και οι συντηρητικές υποθέσεις στο σκέλος των δαπανών στο μεσοπρόθεσμο στέλνουν ένα μήνυμα για τη διαρκής δέσμευση της Ελλάδας για δημοσιονομική προσαρμογή. Αυτό συνεπάγεται περιορισμένους βραχυπρόθεσμους κινδύνους για τα δημοσιονομικά, κατά τη BofA.
Επιπλέον, οι αναλυτές εστιάζουν στον κίνδυνο μιας βραδύτερης αποκλιμάκσης του πληθωρισμού στην Ελλάδα από ό,τι στην υπόλοιπη Ευρωζώνη. Ο πληθωρισμός στη χώρα εξακολουθεί να βρίσκεται πάνω από το 2% (ονομαστικός στο 3,1% έναντι 1,7% για την Ευρωζώνη τον Σεπτέμβριο) λαμβάνοντας πιο επίμονα χαρακτηριστικά. Αυτό θα μπορούσε πράγματι να εμποδίσει την ανάκαμψη του πραγματικού εισοδήματος. Επίσης, παρά το γεγονός ότι τα αστέρια ευθυγραμμίζονται για μια ανάκαμψη των επενδύσεων, οι κίνδυνοι έγκειται σε μια ασθενέστερη από την αναμενόμενη ανάκαμψη.
