Η βελτίωση της λειτουργίας του σιδηροδρομικού τομέα, η αναβάθμιση της ασφάλειας, η ενίσχυση της εποπτείας του και η παροχή οικονομικότερων και ποιοτικότερων υπηρεσιών στο κοινό αποτελούν τις βασικές στοχεύσεις του νομοσχεδίου του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών για την οργανωτική μεταρρύθμιση του σιδηροδρομικού τομέα, που παρουσιάστηκε χτες στο υπουργό συμβούλιο από τον Χρ. Σταϊκούρα.
Η δημιουργία ενός ενιαίου φορέα κρίθηκε απαραίτητη ώστε να αντιμετωπισθούν τα κενά / επικαλύψεις αρμοδιοτήτων μεταξύ τους, καθώς και η έλλειψη άμεσου αποτελεσματικού συντονισμού, ειδικά στον κρίσιμο τομέα της ασφάλειας. Ο νέος φορέας θα φέρει τη συνολική ευθύνη μελέτης, ανάπτυξης, συντήρησης και ασφαλούς διαχείρισης των σιδηροδρομικών υποδομών της χώρας. Προβλέπεται η εφαρμογή μεταβατικού οργανογράμματος που θα εγκριθεί από το μεταβατικό ΔΣ και θα στελεχώνεται από τα υφιστάμενα στελέχη των ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ. Η μεταβατική δομή θα αποτελέσει, εντός του 2025, το αντικείμενο ριζικού ανασχεδιασμού από έμπειρο σύμβουλο που επιλέγεται από τον – σε εξέλιξη – ανοικτό διεθνή διαγωνισμό.
Μεταξύ άλλων, προς υλοποίησης είναι η άμεση πρόσληψη Συμβούλου Μεταρρύθμισης (Reform Consultant) που αναλαμβάνει τη ριζική αναδιοργάνωση και τον εκσυγχρονισμό του λειτουργικού μοντέλου της «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε.», ώστε να μεταμορφωθεί σε σύγχρονο φορέα ευρωπαϊκών προδιαγραφών (διαγωνισμός σε εξέλιξη, προβλεπόμενη έναρξη εργασιών στις αρχές του 2025), η προετοιμασία διαγωνισμού για την πρόσληψη διεθνώς καταξιωμένου οικονομικού φορέα στο ρόλο του Technical Manager που θα υποστηρίξει, για μια 5ετία, κρίσιμες λειτουργίες της εταιρείας (ρύθμιση κυκλοφορίας, συντήρηση υποδομών, διαχείριση νέων έργων).
Στην «ατζέντα» είναι η συμμετοχή έμπειρων στελεχών του Technical Manager σε κρίσιμες διοικητικές θέσεις, με ανάληψη ευθύνης, η συνεχής εποικοδομητική συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Σιδηροδρόμων (ERA), ιδιαίτερα σε ότι αφορά τον προγραμματισμό της εγκατάστασης συστημάτων ERTMS και την εμπέδωση υψηλού επιπέδου ασφαλείας, η αναβάθμιση του εξοπλισμού του δικτύου με τα πλέον σύγχρονα συστήματα ασφαλείας ERTMS και στην εκπαίδευση όλου του εμπλεκόμενου προσωπικού στην ορθή χρήση τους, η ανάληψη από την ΕΤΕπ (EIB) της εκπόνησης Στρατηγικού και Επιχειρησιακού Σχεδίου και Επενδυτικού Προγράμματος ανάπτυξης των σιδηροδρομικών μεταφορών στην Ελλάδα.
Οι βασικές αρχές
Σύμφωνα με τις βασικές ρυθμίσεις του νομοσχεδίου, δημιουργείται ένας ισχυρός Διαχειριστής Σιδηροδρομικής Υποδομής με απορρόφηση από την ΟΣΕ της θυγατρικής της ΕΡΓΟΣΕ και μετονομάζεται σε «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε.», διασφαλίζεται η άμεση έναρξη λειτουργίας της Σιδηρόδρομοι Ελλάδος, ενώ, υλοποιείται με ΚΥΑ, σε σύντομο χρονικό διάστημα, η μετάθεση της δραστηριότητας διαχείρισης του δημόσιου σιδηροδρομικού τροχαίου υλικού από τη ΓΑΙΑΟΣΕ στη νέα εταιρεία ενώ διασφαλίζεται και η διακριτή λογιστική παρακολούθηση της δραστηριότητας.
Το νομοσχέδιο προβλέπεται μεταβατική διοίκηση η οποία θα επιλεγεί από τη Γενική Συνέλευση της νέας εταιρείας διασφαλίζοντας την επιχειρησιακή συνέχεια από το προηγούμενο σχήμα. Επίσης, προβλέπεται η εφαρμογή μεταβατικού οργανογράμματος που θα εγκριθεί από το μεταβατικό ΔΣ και θα στελεχώνεται από τα υφιστάμενα στελέχη των ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ. Η μεταβατική δομή θα αποτελέσει, εντός του 2025, το αντικείμενο ριζικού ανασχεδιασμού από έμπειρο σύμβουλο που επιλέγεται από τον -σε εξέλιξη- ανοικτό διεθνή διαγωνισμό. Να αναφέρουμε επίσης ότι μεταφέρεται το σύνολο του υφιστάμενου προσωπικού των ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ, με πλήρη διατήρηση των μισθολογικών και μη μισθολογικών του απολαβών και τήρηση των υφιστάμενων συλλογικών συμβάσεων εργασίας μέχρι τη λήξη τους, ενώ προετοιμάζεται ο σχετικός διεθνής διαγωνισμός για πρόσληψη από τη νέα εταιρεία έμπειρου διεθνούς εξωτερικού συμβούλου διοίκησης.
Μεταξύ άλλων, το υπουργείο επιδιώκει την άσκηση του κρίσιμου ρόλου και της ευθύνης που έχει ο Διαχειριστής Υποδομής σε θέματα ασφαλείας, σε συνεχή συστημική συνεργασία με τις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις, το Υπουργείο και τη ΡΑΣ, αλλά και την υλοποίηση ενός στρατηγικού προγράμματος νέων έργων που διασφαλίζει την ταχεία σιδηροδρομική ανάπτυξη, με προτεραιότητα στην εξυπηρέτηση των επιβατών και των εμπορευματικών δραστηριοτήτων.
Σχέδιο Δράσης για Σιδηροδρομική Ασφάλεια και Διαλειτουργικότητα
Στο υπουργείο προωθούν την «εφαρμογή συστημικής προσέγγισης στη σιδηροδρομική ασφάλεια με βάση το ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο». Ειδικότερα, στόχος είναι η ανάπτυξη και αυστηρή εφαρμογή ενός αναβαθμισμένου, βασισμένου στους ευρωπαϊκούς κανόνες και βέλτιστες πρακτικές, συνολικού συστήματος ασφαλείας του σιδηροδρόμου, με σαφή κατανομή των ρόλων και της ευθύνης μεταξύ των φορέων και εμπέδωση της απαραίτητης - μεταξύ τους - στενής και διαρκούς συνεργασίας για την ανάλυση και αποτροπή των κινδύνων (ορίζοντας ολοκλήρωσης τέλος 2025).
Με τον άξονα «Βελτίωση των διαδικασιών διαπίστευσης, παρακολούθησης και γνωστοποίησης για την ενίσχυση της ασφάλειας των σιδηροδρόμων», στόχος είναι η αποσαφήνιση των ρόλων και των διαδικασιών των Οργανισμών Αξιολόγησης της Συμμόρφωσης και του ρόλου του Υπουργείου Υποδομών κα Μεταφορών ως Κοινοποιούσας Αρχής, καθώς και ενίσχυση της συνεργασίας του Υπουργείου με το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης (ορίζοντας ολοκλήρωσης τέλος 2024).
Με την «Οργανωτική μεταρρύθμιση του σιδηροδρομικού τομέα», στόχος του υπουργείου είναι η δημιουργία ενός ενιαίου, σύγχρονου Διαχειριστή Σιδηροδρομικής Υποδομής («Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε.»), που αναλαμβάνει την ευθύνη μελέτης, ανάπτυξης, συντήρησης και ασφαλούς διαχείρισης των σιδηροδρομικών υποδομών της χώρας (Ορόσημο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας), με ορίζοντας ολοκλήρωσης το 2025.
Σε σχέση με τα βήματα προσεχώς αναμένονται, με ορίζοντα ολοκλήρωσης τον Δεκέμβριο του 2025, τα εξής:
- Απορρόφηση της θυγατρικής «ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε.» από την μητρική της εταιρεία «ΟΣΕ Α.Ε.» και μεταφορά της δραστηριότητας διαχείρισης του σιδηροδρομικού τροχαίου υλικού από την εταιρεία «ΓΑΙΑΟΣΕ Α.Ε.» στην απορροφούσα εταιρεία «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε.», με την θέσπιση σχετικών διατάξεων (Δεκέμβριος 2024).
- Σε εξέλιξη η διαγωνιστική διαδικασία, για την επιλογή του Συμβούλου Μεταρρύθμισης (Reform Consultant), ο οποίος θα ανασχεδιάσει το μοντέλο οργάνωσης, λειτουργίας, διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού και πληροφορικής υποστήριξης της «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε.».
- Προετοιμασία διαγωνισμού για την πρόσληψη διεθνώς καταξιωμένου Οικονομικού Φορέα στο ρόλο του Technical Manager που θα υποστηρίξει, για μια 5ετία, κρίσιμες λειτουργίες της εταιρείας (ρύθμιση κυκλοφορίας, συντήρηση υποδομών, διαχείριση νέων έργων).
- Ανάληψη από την ΕΤΕπ (EIB) της εκπόνησης Στρατηγικού και Επιχειρησιακού Σχεδίου και Επενδυτικού Προγράμματος ανάπτυξης των σιδηροδρομικών μεταφορών στην Ελλάδα (άνευ ανταλλάγματος – διάρκεια σύμβασης 8 μήνες).
Οι πρόσθετες δράσεις
Επίσης, προβλέπονται η διασφάλιση λειτουργίας και στελέχωσης του Εθνικού Συστήματος Διερεύνησης με έμπειρο προσωπικό, περαιτέρω ενίσχυση της ανεξαρτησίας του και υποστήριξή του με τεχνικές μεθόδους και τεχνογνωσία για την εκπλήρωση της αποστολής του (ορίζοντας ολοκλήρωσης: 06/2025), η ενίσχυση των ικανοτήτων των βασικών εμπλεκόμενων σιδηροδρομικών φορέων μέσω Προγράμματος Τεχνικής Υποστήριξης (ΤSI) από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Σιδηροδρόμων (ERA).
Όπως αναφέρεται, το αντικείμενο του τρέχοντος προγράμματος TSI θα ολοκληρωθεί τον Ιούνιο του 2025, ενώ έχει διασφαλιστεί η επέκταση της Τεχνικής Υποστήριξης κατά ένα έτος. • Σε εξέλιξη βρίσκεται η κατάρτιση Masterplan για το ERTMS από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, στο οποίο θα περιλαμβάνονται οι στρατηγικές προτεραιότητες για την ανάπτυξη των συστημάτων ασφάλειας. • Πιο συγκεκριμένα, στις 28 Νοεμβρίου 2024, θα υποβληθεί στον ERA η καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης των παρατρόχιων συστημάτων ERTMS, ενώ τον Δεκέμβρη θα πραγματοποιηθεί σχετικό workshop από τον ERA. • Το πλήρες Masterplan, με συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων σιδηροδρομικών φορέων και την καθοδήγηση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σιδηροδρόμων (ERA) αναμένεται να ολοκληρωθεί, από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, εντός του 2 ου τριμήνου του 2025.
Παράλληλα, έχει καταρτιστεί Σχέδιο Δράσης από τον ΟΣE (σε συνεργασία με ΓΑΙΑΟΣΕ και Hellenic Train) για τον τρόπο χρήσης και εφαρμογής του συστήματος GSM-R, τόσο για το υφιστάμενο παρατρόχιο και εποχούμενο σύστημα, όσο και για νέα εγκατάστασή του. Αναφορικά με το υφιστάμενο σύστημα ο ΟΣΕ προγραμματίζει έναρξη λειτουργίας του GSM-R ως πρωτεύον σύστημα ραδιοεπικοινωνίας στο σιδηροδρομικό δίκτυο που είναι εγκατεστημένο, έως τις αρχές του 2025.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός
Επίσης, προχωρά ο Ψηφιακός Μετασχηματισμός του ΟΣΕ, με στόχο τη λειτουργία του ως σύγχρονου φορέα με ψηφιακές υποδομές, σύμφωνα με τη Βίβλο Ψηφιακού Μετασχηματισμού 2020-2025. Σκοπός του έργου είναι ο εκσυγχρονισμός των υφιστάμενων υποδομών, η βελτίωση της εσωτερικής λειτουργίας και οργάνωσης του ΟΣΕ, η εξοικονόμηση λειτουργικού κόστους, και η προσφορά βελτιωμένων υπηρεσιών στους επιβάτες που μετακινούνται σιδηροδρομικά, μέσω της υιοθέτησης καινοτομιών, συστημάτων νέας τεχνολογίας και σύγχρονων πληροφοριακών συστημάτων.
Ο προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται σε €36,7 εκατ., εκ των οποίων τα €24,4 εκατ. θα χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Ενέργειες για την αναβάθμιση του σιδηροδρόμου – Τα μεγάλα έργα
Παραδόθηκε, Σεπτέμβριο του 2023, η Σύμβαση 717, για την ανάταξη της σηματοδότησης και της τηλεδιοίκησης στον άξονα Αθήνα – Θεσσαλονίκη – Προμαχώνας.
Παραδόθηκε, Νοέμβριο του 2023, η Σύμβαση για την εγκατάσταση συστήματος αυτόματης προστασίας συρμών (ETCS – Level 1), επί της γραμμής.
Υπεγράφη, Μάρτιο του 2024, η Σύμβαση για την επαναφορά σε λειτουργία του ETCS επί συρμών. Το τελευταίο τρίμηνο, έχει ολοκληρωθεί η ανάταξη σε 59 μονάδες.
Βρίσκεται σε φάση δημοπράτησης, με ανοιχτό μειοδοτικό διαγωνισμό, από τον Ιούλιο 2024, η κατασκευή Νέας Σιδηροδρομικής Γραμμής στο Τμήμα Ν. Καρβάλη – Τοξότες. Έχει εξασφαλιστεί χρηματοδότηση, ύψους €212 εκατ., από τον «Μηχανισμό Συνδέοντας την Ευρώπη» (CEF II).
Εξασφαλίστηκαν κοινοτικοί πόροι, ύψους €520 εκατ., για τη συγχρηματοδότηση σιδηροδρομικών έργων, που θα υλοποιηθούν στην επόμενη τετραετία, και προέρχονται από τον «Μηχανισμό Συνδέοντας την Ευρώπη» (CEF II). Πρόκειται για τα ακόλουθα έργα: 1. Αναβάθμιση της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκη – Προμαχώνας, στο τμήμα Μουριές – Προμαχώνας. 2. Αναβάθμιση της σιδηροδρομικής γραμμής Σιδηροδρομικό Κέντρο Αχαρνών (ΣΚΑ) – Οινόη. 3. Αναβάθμιση της σιδηροδρομικής γραμμής Πύθιο – Ορμένιο. 4. Νέο σύστημα σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης (ETCS L1) στο τμήμα ΣΚΑ – Κιάτο.
Προχωρά η οριστική αποκατάσταση του σιδηροδρομικού δικτύου από τις εκτεταμένες ζημιές που προέκυψαν από την θεομηνία «Daniel», με προδιαγραφές σημαντικής επαύξησης της ανθεκτικότητας αυτού. Στις εργασίες αυτές συμπεριλαμβάνεται και η σηματοδότηση και τηλεδιοίκηση του κύριου άξονα. Το κόστος των εν λόγω εργασιών ανέρχεται στα €463 εκατ.
Εξασφαλίστηκε η αναγκαία χρηματοδότηση για να γίνει, για πρώτη φορά, η αντικατάσταση 90 αυτόματων συστημάτων ισόπεδων διαβάσεων (ΑΣΙΔ) παλαιάς τεχνολογίας, συνολικού κόστους €25 εκατ.
Ενισχύθηκε η ετήσια χρηματοδότηση του ΟΣΕ, από τα €45 εκατ. στα €75 εκατ., με σκοπό την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών και έργων συντήρησης.
Διεκόπη η δικαστική διαδικασία που είχε ξεκινήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά της χώρας, σε συνέχεια παραβίασης του 2017, για την έλλειψη σύμβασης Ελληνικού Δημοσίου – Διαχειριστή Σιδηροδρομικής Υποδομής (ΟΣΕ). Ολοκλήρωση και υπογραφή αυτής τον Ιούλιο του 2023.
