H Ελλάδα διατηρεί την δυνατότητα αποπληρωμής των χρεών της, ενώ παρά τους εξωτερικούς κινδύνους η οικονομική, δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική της κατάσταση είναι γενικά άριστη. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα της πέμπτης Έκθεσης Μεταπρογραμματικής Εποπτείας για τη χώρα μας, στην οποία ωστόσο γίνεται για άλλη μια φορά αναφορά σε ζητήματα όπως τα υψηλά ληξιπρόθεσμα χρέη του Δημοσίου, οι καθυστερήσεις στην κωδικοποίηση της εργατικής νομοθεσίας και το απόθεμα των εξυπηρετούμενων δανείων.
Σύμφωνα με την έκθεση που ανακοινώθηκε σήμερα ως μέρος του πακέτου του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, το δημόσιο χρέος παραμένει υψηλό αλλά αναμένεται να συνεχίζει να μειώνεται φτάνοντας το 146,8% του ΑΕΠ μέχρι το 2025 και να παραμείνει σε καθοδική τροχιά, η οποία βασίζεται στα πρωτογενή πλεονάσματα και την ισχυρή οικονομική ανάπτυξη.
Την ίδια στιγμή σημειώνεται πως οι χρηματοδοτικές ανάγκες της κυβέρνησης την περίοδο 2024-2026 είναι χαμηλές, λόγω των αναμενόμενων υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων και των πρόωρων αποπληρωμών που μειώνουν τις ανάγκες των επόμενων ετών. «Λόγω των χαμηλών αναγκών χρηματοδότησης, του υψηλού μαξιλαριού διαθεσίμων και της χαμηλής εξάρτησης του υφιστάμενου χρέους από τα επιτόκια, η δυνατότητα εξυπηρέτησης του χρέους της Ελλάδας έχει περιορισμένη έκθεση σε πιθανή επιδείνωση των αγορών και αύξηση του κόστους χρηματοδότησης εν μέσω της αυξημένης γεωπολιτικής αβεβαιότητας την περίοδο 2024-2026», σημειώνεται σχετικά.
Στην Έκθεση γίνεται ειδική αναφορά στο αίτημα της χώρας μας για μια ακόμη να αποπληρώσει πρόωρα τμήμα των δανείων του πρώτου Μνημονίου (Greek Loan Facility – GLF). H χώρα μας θέλει να αποπληρώσει πληρωμές που λήγουν την περίοδο 2026-2028 συνολικού ύψους 7,9 δισ. ευρώ ζητώντας παράλληλα -για πρώτη φορά- να αξιοποιήσει 5 δισ. ευρώ από το «μαξιλάρι διαθεσίμων». Όπως αναφέρεται οι δανειστές της χώρας μας δεν εξέφρασαν αντίρρηση στην πρόωρη αποπληρωμή και αναμένεται η έγκριση του ESM στα τέλη Νοεμβρίου, ώστε η πρόωρη αποπληρωμή να πραγματοποιηθεί εντός του Δεκεμβρίου.
Οι κίνδυνοι και οι γεωπολιτικές αβεβαιότητες
Σε ό,τι αφορά την οικονομία οι εκπρόσωποι των Θεσμών αντηχούν τις εκτιμήσεις που περιλαμβάνουν οι Φθινοπωρινές Προβλέψεις της Κομισιόν για σταθερά ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης την περίοδο 2024-2026. Σημειώνουν ωστόσο πως παρά τις πρόσφατες βελτιώσεις, η αύξηση της παραγωγικότητας παραμένει το κλειδί για την βελτίωση των μακροπρόθεσμων αναπτυξιακών προοπτικών και της αύξησης της ποιότητας ζωής με βιώσιμο τρόπο. Για τα δημοσιονομικά οι εκπρόσωποι των Θεσμών σημειώνουν πως αυτά πρόκειται να βελτιωθούν περαιτέρω με το ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης να γυρνάει σε πλεόνασμα μέχρι το 2026, ενώ αυξάνονται τα πρωτογενή πλεονάσματα.
Οι βασικοί κίνδυνοι που εντοπίζουν οι εκπρόσωποι των Θεσμών προέρχονται από την εξωτερική ζήτηση και τις γεωπολιτικές εντάσεις. Μια πιο αδύναμη ανάκαμψη των οικονομιών της Ευρωζώνης μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του τουρισμού και των ελληνικών εξαγωγών. Ο πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας μπορεί να οδηγήσει σε νέες ανοδικές πιέσεις στις τιμές ενέργειας και να ενισχύσει την αβεβαιότητα. Η υλοποίηση αυτών των κινδύνων μπορεί να επιδεινώσει το ήδη προβληματικό εξωτερικό ισοζύγιο, να πυροδοτήσουν υψηλότερο πληθωρισμό και να οδηγήσουν σε χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης. Δεδομένου του μεγάλου μεγέθους του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης ένας άλλος επικίνδυνος παράγοντας είναι η διαχείριση της μετάβασης στην μετά Ταμείου Ανάκαμψης εποχή που μπορεί να επηρεάσει την οικονομική ανάπτυξη μετά το 2026.
Στο μέτωπο των δημόσιων οικονομικών κίνδυνοι εντοπίζονται στις εκκρεμείς δικαστικές υποθέσεις εναντίον οργανισμών του Δημοσίου με πιο σημαντικές τις υποθέσεις της Εταιρείας Ακινήτων του Δημοσίου (ΕΤΑΔ), ενώ του Θεσμούς ανησυχεί και η υποαπόδοση κάποιων τιτλοποιημένων χαρτοφυλακίων μη εξυπηρετούμενων δανείων που θα μπορούσαν δυνητικά να ενεργοποιήσουν κάποιες από τις κρατικές εγγυήσεις του «Ηρακλή». Στα θετικά όμως καταγράφονται τα κυβερνητικά μέτρα για την αντιμετώπιση της φοροαπαλλαγής και την επέκταση των ηλεκτρονικών συναλλαγών που μπορούν να φέρουν περισσότερα κρατικά έσοδα.
Τα σημεία προσοχής
Πέρα από τα εύσημα για την οικονομία, το χρέος και τα δημοσιονομικά στην Έκθεση γίνεται ειδική αναφορά σε μια σειρά από ανοικτές εκκρεμότητες και σημεία που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν:
Για τον τραπεζικό τομέα σημειώνεται πως η κερδοφορία του ενισχύεται και η αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων συνεχίζεται, αν και διαπιστώνονται δυσκολίες. Και αυτό γιατί διάφορα χαρτοφυλάκια τιτλοποιημένων μη εξυπηρετούμενων δανείων που έχουν ενταχθεί στον «Ηρακλή» υποαποδίδουν καθώς δεν προχωρά η ρευστοποίηση των υποθηκευμένων ακινήτων (σ.σ. μέσω πλειστηριασμών) καθώς οι servicers αντιμετωπίζουν δικαστικά εμπόδια. Η ολοκλήρωση των μέτρων για την αντιμετώπιση των παλαιών δανείων έχει πάει για το 2025 τα μετρά αυτά περιλαμβάνουν τη σύσταση του οργανισμού πώλησης και επαναμίσθωσης (sale&leaseback), την εκκαθάριση των παλαιών υποθέσεων πτωχεύσεων κ.α.
Για τα ληξιπρόθεσμα χρέη του Δημοσίου που αποτελεί σταθερά σημείο προσοχής των Θεσμών στην έκθεση σημειώνεται πως το ύψος τους έχει μειωθεί από τον Ιανουαρίου του 2024, αλλά η πρόοδος είναι άνιση. Αν και οι ληξιπρόθεσμες κύριες συντάξεις πλησιάζουν το μηδέν, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές εφάπαξ αυξάνονται. Σημαντική αύξηση σημειώνεται στα ληξιπρόθεσμα χρέη των Δήμων. Στα δημόσια νοσοκομεία, που είναι ο πιο προβληματικός τομέας σε αυτό το επίπεδο, τα ληξιπρόθεσμα χρέη μειώθηκαν σημαντικά τον Ιούλιο και όπως αναφέρεται αυτό μπορεί να αποδοθεί σε κάποιο βαθμό στην λειτουργία της Εθνικής Κεντρικής Αρχής Προμηθειών Υγείας (ΕΚΑΠΥ) αλλά σίγουρα ένα μέρος οφείλεται σε εποχιακούς παράγοντες.
Ειδική αναφορά γίνεται και στην κωδικοποίηση της εργατικής νομοθεσίας που όπως σημειώνεται βρίσκεται σε εξέλιξη αλλά πρέπει να ολοκληρωθεί.
