Υψηλότερες από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης δαπάνες σε άμυνα και δημόσια τάξη εμφανίζει τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα, ενώ αντίθετα σταθερά κάτω του μέσου όρου παραμένουν οι δαπάνες για την υγεία και την παιδεία.
Μάλιστα, όπως σημειώνει το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο στην έκθεσή του για το 2024 η σχέση των δαπανών για την «Υγεία» το διάστημα 2017-2022 σε σχέση με την ευρωζώνη είναι αντιστρόφως ανάλογη με την πορεία των δαπανών για τις «Οικονομικές Υποθέσεις», τις «Αμυντικές δαπάνες» και τις δαπάνες για «Δημόσια τάξη και ασφάλεια», που την ίδια περίοδο στην Ελλάδα εκτινάσσονται σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Κατά το χρονικό διάστημα 2017-2018, οι δαπάνες Γενικής Κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ μεταξύ Ελλάδας και ευρωζώνης συγκριτικά αποκλίνουν περί το 1,2% - 1,6% ενώ το 2019 η απόκλιση μειώνεται στο 0,7%. Τον Μάρτιο του 2020, με το ξέσπασμα της πανδημίας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισηγείται την ενεργοποίηση της γενικής ρήτρας διαφυγής του δημοσιονομικού πλαισίου για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας στο οικονομικό πεδίο. Οι δαπάνες της Ελλάδας, συγκριτικά με αυτές του μέσου όρου της ευρωζώνης, εκτοξεύονται στο 5,7% το 2020 ώστε να αποσοβηθούν οι συνέπειες της πανδημίας και των lockdowns στην οικονομία. Οι δαπάνες παραμένουν συγκριτικά ιδιαίτερα υψηλές και το 2021 και το 2022 για να συγκλίνουν το 2023 με τον μέσο όρο της ευρωζώνης.
Οι δαπάνες ανά κατηγορία
Γενικές δημόσιες υπηρεσίες
Η κατηγορία δαπανών «Γενικές δημόσιες υπηρεσίες» περιλαμβάνει δαπάνες που αφορούν στα Εκτελεστικά και νομοθετικά όργανα, στις γενικές δημόσιες υπηρεσίες, στις συναλλαγές δημόσιου χρέους, τόκοι δημοσίου χρέους, στις μεταφορές γενικού χαρακτήρα μεταξύ διαφόρων επιπέδων διακυβέρνησης κ.α. Στην Ελλάδα οι συγκεκριμένες δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι υψηλότερες από αυτές του μέσου όρου των χωρών της ευρωζώνης. Η διαφορά αυτή συγκλίνει αισθητά το 2022. Σύμφωνα με το δημοσιονομικό συμβούλιο η διαφορά στις συγκεκριμένες δαπάνες μεταξύ Ελλάδας και ευρωζώνης οφείλεται και στις υψηλές δαπάνες για πληρωμή τόκων δημοσίου χρέους και στις υψηλότερες, συγκριτικά με τον μέσο όρο της ευρωζώνης, κρατικές δαπάνες εν γένει.
Αμυντικές δαπάνες
Οι αμυντικές δαπάνες της Ελλάδας ως προς το ΑΕΠ σε σχέση με την ευρωζώνη από το 2017 έως 2019 έβαιναν μειούμενες. Από το 2020, οι ελληνικές δαπάνες για την άμυνα αυξάνονται συνεχώς, και κατά το χρονικό διάστημα 2020-2022 εμφανίζονται υπερδιπλάσιες από αυτές της ευρωζώνης. Αντίθετα ο μέσος όρος των δαπανών ως προς το ΑΕΠ για την «Άμυνα» στην ευρωζώνη παραμένει σχεδόν σταθερός (1,2%-1,3%) κατά το χρονικό διάστημα 2017-2022. «Οι διαφορές μεταξύ Ελλάδας και ευρωζώνης αντικατοπτρίζουν και την ανάγκη άμυνας της χώρας για την αντιμετώπιση των απειλών που υφίσταται», σχολιάζει το Δημοσιονομικό Συμβούλιο.
Δημόσια τάξη
Οι δαπάνες της Ελλάδας για τη «Δημόσια τάξη και ασφάλεια» ως ποσοστό του ΑΕΠ, είναι υψηλότερες από αυτές του μέσου όρου της ευρωζώνης κατά το χρονικό διάστημα 2017-2022. Αυξάνονται απότομα το 2020 και 2021 και μειώνονται αισθητά το 2022.
Οικονομικές υποθέσεις
Οι δαπάνες για την κατηγορία «Οικονομικές υποθέσεις» ως ποσοστό του ΑΕΠ κατά το χρονικό διάστημα 2017-2019 είναι χαμηλότερες από αυτές του μέσου όρου της ευρωζώνης. Κατά την τριετία 2020-2022 οι δαπάνες για τις «Οικονομικές υποθέσεις» σχεδόν τριπλασιαζονται στη χώρα μας. Αντιθέτως, στην ευρωζώνη η αύξηση αυτού του τομέα των δαπανών ήταν πιο ομαλή. Για τα έτη 2020 και 2021, ο τομέας αυτός επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από την πανδημία, καθώς οι κυβερνήσεις εισήγαγαν μέτρα για τον μετριασμό των επιπτώσεών της, με διάφορα προγράμματα, επιδοτήσεις προς τους εργοδότες, κλπ. Το 2022, η κατανομή αυτή εξακολουθούσε να επηρεάζεται από τα κυβερνητικά μέτρα για τον μετριασμό των επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19, αν και σε μικρότερο βαθμό από ό,τι το 2020 και το 2021. Ωστόσο, τα κυβερνητικά μέτρα για τον μετριασμό των επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας επηρέασαν έντονα το επίπεδο των δαπανών σε αυτό τον τομέα και το 2022. Εκτός από τη διαχρονική μεταβλητότητα, υπάρχουν επίσης σημαντικές διαφοροποιήσεις σε επίπεδο κρατών-μελών όσον αφορά τις δαπάνες της κατηγορίας «Οικονομικές υποθέσεις».
Υγεία
Η διαφορά των δαπανών για την «Υγεία» ως προς το ΑΕΠ μεταξύ Ελλάδας-ευρωζώνης παραμένει σχεδόν σταθερή, με μικρές αυξομειώσεις, καθ’ όλο το χρονικό διάστημα 2017-2022 και παρά την πανδημική κρίση, με την Ελλάδα να μειονεκτεί σε σχέση με τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Η μεγαλύτερη διαφορά στις δαπάνες για την «Υγεία» σε σχέση με τον μέσο όρο της ευρωζώνης εμφανίζεται το 2022. Η σχέση των δαπανών για την «Υγεία» σε σχέση με την ευρωζώνη είναι αντιστρόφως ανάλογη με την πορεία των δαπανών για τις «Οικονομικές Υποθέσεις», τις «Αμυντικές δαπάνες» και τις δαπάνες για «Δημόσια τάξη και ασφάλεια», που την ίδια περίοδο στην Ελλάδα εκτινάσσονται σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Κοινωνική προστασία
Οι δαπάνες για την «Κοινωνική προστασία» ως ποσοστό του ΑΕΠ (περιλαμβάνουν συντάξεις, επιδόματα ανεργίας, στήριξη της οικογένειας, επιδοτήσεις κατά του κοινωνικού αποκλεισμού κλπ) στη χώρα μας κατά το διάστημα 2017-2020 ήταν αυξημένες σε σχέση με τον μέσο όρο της ευρωζώνης (Διάγραμμα 33). Ωστόσο, το 2021 μηδενίζεται η διαφορά και το 2022 η Ελλάδα εμφανίζεται να δαπανά λιγότερα από τον μέσο όρο της ευρωζώνης και λόγω μείωσης της ανεργίας
Παιδεία
Οι δαπάνες για την «Παιδεία» στην Ελλάδα είναι σταθερά χαμηλότερες ως ποσοστό του ΑΕΠ σε σχέση με τον μέσο όρο της ευρωζώνης καθ’ όλο το χρονικό διάστημα 2017-2022 (Διάγραμμα 34). Το ανησυχητικό είναι ότι κατά τα έτη 2021 και 2022 η απόκλιση των δαπανών της χώρας μας για την «Παιδεία» από τον μέσο όρο της ευρωζώνης αυξάνεται. Αυτό είναι αρνητικό τη στιγμή που η εκπαίδευση αναγνωρίζεται ως μοχλός ανάπτυξης, ειδικά την εποχή της τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης.
