Του Ιωάννη Πιπίδη, Senior Manager, Octane Σύμβουλοι Επιχειρήσεων & Γιώργου Παυλάτου , Senior Partner / Co-Founder, Octane Σύμβουλοι Επιχειρήσεων
Πολλοί θα έχουμε ακούσει τα τελευταία 5-10 χρόνια (ίσως λιγότερο στην Ελλάδα) τον όρο «Embedded Finance». Τι είναι όμως αυτό και γιατί αναπτύσσεται τόσο γρήγορα;
Τι είναι το Embedded Finance;
Παρόλο που δεν υπάρχει κάποιος επίσημος ορισμός από κάποια εποπτική αρχή (τουλάχιστον σε ευρωπαϊκό επίπεδο), το Embedded Finance αναφέρεται στην παροχή χρηματοοικονομικών εργαλείων και υπηρεσιών από μη χρηματοοικονομικά ιδρύματα. Ωστόσο, για να αποφευχθούν τυχόν παρανοήσεις, η δημιουργία και η «κανονιστική ευθύνη» αυτών των υπηρεσιών παραμένει στο χρηματοοικονομικό ίδρυμα που είναι αδειοδοτημένο να τις παρέχει, όπως θα αναλύσουμε παρακάτω.
Οι υπηρεσίες που αποτελούν το κύριο κομμάτι του οικοσυστήματος του Embedded Finance -σε παγκόσμιο επίπεδο τουλάχιστον- είναι οι εξής:
Banking as a Service (BaaS): Από τις πιο διαδεδομένες υπηρεσίες Embedded Finance είναι το BaaS (Banking as a Service), που αφορά στην παροχή τραπεζικών υπηρεσιών και προϊόντων όπως λογαριασμοί καταθέσεων, δάνεια, κάρτες και το πολύ διαδεδομένο πλέον Buy Now Pay Later (BNPL). Αυτές οι υπηρεσίες παρέχονται από χρματοπιστωτικά ιδρύματα σε τρίτες επιχειρήσεις που τις ενσωματώνουν στις δικές τους πλατφόρμες ηλεκτρονικών αγορών (π.χ. Skroutz, Shopflix, Public, Πλαίσιο κ.α.).
Payment as a Service (PaaS): Μια ακόμη διαδεδομένη υπηρεσία Embedded Finance είναι το Payment as a Service (PaaS), που αφορά στην παροχή υπηρεσιών πληρωμών όπως επεξεργασία πληρωμών, διαχείριση συναλλαγών και υποδομές πληρωμών. Τα ιδρύματα πληρωμών ή ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος παρέχουν αυτές τις υπηρεσίες σε άλλες επιχειρήσεις, επιτρέποντάς τους να ενσωματώσουν αυτές τις υπηρεσίες στις δικές τους πλατφόρμες. Για παράδειγμα, PaaS μπορεί να θεωρηθεί η διάθεση ενός ηλεκτρονικού πορτοφολιού (Wallet) από μια εταιρεία Fintech ή μια πλατφόρμα ηλεκτρονικών αγορών.
Insurance as a Service (IaaS): Ενσωμάτωση ασφαλιστικών υπηρεσιών στις πλατφόρμες ηλεκτρονικών αγορών. Οι εταιρείες μπορούν να προσφέρουν ασφαλιστικά προϊόντα στους πελάτες τους μέσω συνεργασιών με ασφαλιστικές εταιρείες.
Investment as a Service: Παροχή επενδυτικών υπηρεσιών μέσω τρίτων. Επιχειρήσεις μπορούν να προσφέρουν στους πελάτες τους τη δυνατότητα να επενδύουν σε μετοχές, αμοιβαία κεφάλαια, κρυπτονομίσματα κ.λπ.
Με τις παραπάνω υπηρεσίες, εταιρείες όπως οι πλατφόρμες ηλεκτρονικών αγορών (marketplaces) μπορούν να προσφέρουν στους πελάτες τους ευκολία και ολιστικές λύσεις ενσωματώνοντας χρηματοοικονομικές υπηρεσίες στα υφιστάμενα προϊόντα τους, χωρίς να χρειάζεται να αποκτήσουν οι ίδιες άδειες και να βρίσκονται υπό καθεστώς κανονιστικής εποπτείας από τις αρμόδιες αρχές, καθώς η ευθύνη αυτή παραμένει στο αδειοδοτημένο χρηματοοικονομικό ίδρυμα.
Το Embedded Finance στην Ελλάδα και οι προκλήσεις του
Ιδιαίτερη προσοχή όμως σε όσους θέλουν να δραστηριοποιηθούν στο χώρο είναι οι κανονιστικές απαιτήσεις από την εκάστοτε ρυθμιστική αρχή, που στην περίπτωση της Ελληνικής αγοράς είναι η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ). Συχνά παρατηρούνται παρανοήσεις σχετικά με το τι υπηρεσίες μπορεί να παρέχει το εκάστοτε χρηματοοικονομικό ίδρυμα ανάλογα με την άδεια λειτουργίας που λαμβάνει από την ΤτΕ, γεγονός που θα μπορούσε να αποτελέσει τροχοπέδη στην περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου στην Ελλάδα.
Για παράδειγμα, ένα αδειοδοτημένο Ίδρυμα Ηλεκτρονικού Χρήματος (ΙΗΧ) δεν μπορεί να παρέχει BNPL καθώς αυτό θεωρείται χρηματοδοτικό προϊόν και απαιτεί τραπεζική άδεια, η έκδοση της οποίας όμως είναι αρκετά περίπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία, καθώς ο συγκεκριμένος φάκελος αδειοδότησης δεν αξιολογείται μόνο από την ΤτΕ αλλά και από το τμήμα αδειοδοτήσεων του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM).
Γενικότερα, οι υπηρεσίες BaaS στην Ελλάδα παρέχονται προς το παρόν κυρίως από τραπεζικά ιδρύματα του εξωτερικού, όπως η Klarna και η tbi Bank, ενώ αναμένεται σύντομα η εμφάνιση και ελληνικών ιδρυμάτων στο χώρο.
Οι λύσεις τύπου PaaS μπορούν να παρέχονται από Ιδρύματα Πληρωμών και Ιδρύματα Ηλεκτρονικού Χρήματος και είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς τα τελευταία χρόνια. Οι υπηρεσίες PaaS παρέχονται κατά κύριο λόγο από ιδρύματα που είναι αδειοδοτημένα στην Ελλάδα. Έως τώρα έχουν αδειοδοτηθεί 15 Ιδρύματα Πληρωμών (ΙΠ) και 5 Ιδρύματα Ηλεκτρονικού Χρήματος (ΙΗΧ) από την Τράπεζα της Ελλάδος. Ακόμη, δραστηριοποιούνται 8 ΙΗΧ και 8 ΙΠ, αδειοδοτημένα σε άλλες χώρες του ΕΟΧ, χρησιμοποιώντας τη δυνατότητα του «passporting» για παροχή των υπηρεσιών τους στη χώρα μας.
Η εποπτική ευθύνη στην παροχή των BaaS & PaaS παραμένει πάντα στο χρηματοοικονομικό ίδρυμα. Για παράδειγμα όταν μια πλατφόρμα ηλεκτρονικών αγορών παρέχει ένα digital Wallet ή την υπηρεσία του BNPL στους καταναλωτές της (μέσω ενός ΙΗΧ ή μιας ψηφιακής Τράπεζας αντίστοιχα) τότε ή ευθύνη εφαρμογής του εποπτικού πλαισίου (είτε κατά τη διαδικασία του onboarding/KYC είτε κατά την παρακολούθηση και ανίχνευση ύποπτων συναλλαγών) παραμένει αποκλειστικά στο χρηματοοικονομικό ίδρυμα. Συνεπώς, το χρηματοοικονομικό ίδρυμα που ουσιαστικά παρέχει το εκάστοτε προϊόν/υπηρεσία θα πρέπει να αναπτύξει και να εφαρμόσει ένα πολύ αποτελεσματικό και πλήρες σύστημα ελέγχου ώστε όταν η παροχή του εκάστοτε προϊόντος/υπηρεσίας γίνεται από τρίτους για λογαριασμό του, να τηρούνται όλα τα προβλεπόμενα βάσει κανονιστικού πλαισίου.
Γίνεται αντιληπτό συνεπώς, ότι ο ρόλος του Compliance officer σε τέτοια ιδρύματα αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα ώστε να ‘κατευθύνει’ σωστά το ίδρυμα και να αποφευχθούν τυχόν κανονιστικές «παρεκκλίσεις». Πιο συγκεκριμένα, ο Compliance Officer αναλαμβάνει ένα ρόλο συμβουλευτικό, υποδεικνύοντας στο ίδρυμα τα περιθώρια δραστηριοποίησής του βάσει της κείμενης νομοθεσίας και διασφαλίζοντας την έγκαιρη και έγκυρη πληροφόρηση της εποπτικής αρχής. Κάθε νέος παίκτης που ενδιαφέρεται να δραστηριοποιηθεί σε αυτόν τον τομέα οφείλει να προβλέψει στο επιχειρηματικό του σχέδιο ένα σεβαστό κόστος που θα σχετίζεται με την κανονιστική συμμόρφωση και θα αποτελείται, κατά κύριο λόγο, από δύο στοιχεία, τον ανθρώπινο παράγοντα και τα απαραίτητα IT συστήματα.
Παράγοντες επιτυχίας
Οι παράγοντες επιτυχίας στην ευρύτερη σφαίρα του Embedded Finance είναι κατά κύριο λόγο η ύπαρξη μιας ευρείας και ικανής πελατειακής βάσης που θα οδηγήσει τα έσοδα αλλά και η διαφοροποίηση του προσφερόμενου προϊόντος/υπηρεσίας σε σχέση με τον ανταγωνισμό.
Όπως και σε άλλους τομείς, έτσι και στον ευρύτερο χώρο του Embedded Finance, για να προκύψουν κέρδη και προστιθέμενη αξία στους επενδυτές χρειάζεται να υπάρχει ένας ικανοποιητικός όγκος πελατών που θα χρησιμοποιεί αυτά τα αυτά τα καινοτόμα χρηματοοικονομικά προϊόντα και υπηρεσίες (π.χ. BNPL, wallet κ.α.). Κλειδί για το παραπάνω είναι η σύναψη στρατηγικών συνεργασιών με μεγάλες αλυσίδες λιανεμπορίου είτε brick & mortar (φυσικά καταστήματα) αλλά και digital marketplaces που διαθέτουν τον ζητούμενο όγκο δυνητικών πελατών.
Ένας ακόμη παράγοντας επιτυχίας που παίζει σημαντικό ρόλο στις υπηρεσίες και στα προϊόντα Embedded Finance είναι η διαφοροποίηση τους σε σχέση με τον ανταγωνισμό. Για παράδειγμα ηλεκτρονικά πορτοφόλια υπάρχουν αρκετά στην αγορά, συνεπώς ο κάθε νεοεισερχόμενος παίκτης πρέπει να απευθυνθεί σε ένα μερίδιο της αγοράς που παραμένει σχετικά ανεκμετάλλευτο, όπως για παράδειγμα το κομμάτι B2B, ή να προσφέρει ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, π.χ. χαμηλές χρεώσεις ή ελκυστικά προνόμια, σε σχέση με τους «κολοσσούς» που δραστηριοποιούνται στην αγορά τα τελευταία χρόνια.
Τέλος όπως αναφέρθηκε παραπάνω θα πρέπει να δοθεί και ιδιαίτερη βαρύτητα στο κομμάτι της κανονιστικής συμμόρφωσης. Θα πρέπει να υπάρχει δηλαδή μια ομάδα ατόμων που να ασχολείται με θέματα κανονιστικής συμμόρφωσης εντός του ιδρύματος ενώ επίσης θα πρέπει να υπάρχουν και τα κατάλληλα συστήματα (AML, digital onboarding, transaction monitoring) που είναι με τη σειρά τους απαραίτητα για τη λήψη της άδειας λειτουργίας από την εποπτική αρχή.
