Εκτός από τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, υπάρχει ακόμη μία πτυχή πίσω από τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον: η οικονομική αβεβαιότητα στη Ρωσία. Μπήκε στον πόλεμο με έναν ισοσκελισμένο προϋπολογισμό και με τον πληθωρισμό υπό έλεγχο. Τώρα, παρότι η ρωσική οικονομία έχει αποδείξει την ανθεκτικότητά της, η αδιάκοπη λειτουργία της στρατιωτικής μηχανής μαζί με τα τεράστια δημοσιονομικά μέτρα στήριξης, τα υπερβολικά υψηλά επιτόκια και τον πεισματικά υψηλό πληθωρισμό απειλούν την οικονομία με στασιμότητα και αβεβαιότητα.
Το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ρωσίας εκτινάχθηκε στα 1,7 τρισ. ρούβλια (19,21 δισ. δολάρια) μόνο τον Ιανουάριο, έχοντας αυξηθεί κατά 14 φορές σε ετήσια βάση, καθώς η Μόσχα έχει ήδη πολλαπλασιάσει τις δαπάνες του 2025. Το υπουργείο Οικονομικών, το οποίο αναμένει έλλειμμα 1,2 τρισ. για το 2025 συνολικά, αναθεώρησε τα δημοσιονομικά του σχέδια τρεις φορές πέρυσι.
Κάθε εξελικτικό βήμα στη νέα ρωσο-αμερικανική προσέγγιση ενθουσιάζει τα μέγιστα την επιχειρηματική κοινότητα της Μόσχας, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Μετά την τηλεφωνική συνομιλία του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ με τον ηγέτη του Κρεμλίνου Βλαντιμίρ Πούτιν στις 12 Φεβρουαρίου και μετά τη συνάντηση των απεσταλμένων τους στο Ριάντ στις 18 Φεβρουαρίου, οι ρωσικές αγορές αντέδρασαν με τον ίδιο ενθουσιασμό και άνοδο των μετοχών.
«Αναφανδόν, η ρωσική οικονομία επιζητά ειρήνη και ενθουσιάζεται μόλις της δοθεί μια αχτίδα ελπίδας", δήλωσε στη γαλλική Le Monde ρωσική πηγή προσκείμενη στην επιχειρηματική κοινότητα. «Εδώ και μήνες, επιχειρηματικοί κύκλοι, και ειδικότερα η βιομηχανία, στέλνουν μηνύματα στο Κρεμλίνο: Αντέχουμε, αλλά δεν θα διαρκέσει. Ο πόλεμος πρέπει να τελειώσει το συντομότερο δυνατό».
Τρία χρόνια μετά την έναρξη, τον Φεβρουάριο του 2022, της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» του Κρεμλίνου στην Ουκρανία, η ρωσική κυβέρνηση προβλέπει περιορισμένη ανάπτυξη φέτος, μεταξύ 1% και 2%. Αυτή η επιβράδυνση έρχεται σε αντίθεση με την ισχυρή ανάπτυξη 3,6% του 2023 και 4,1% του 2024, μετά από μια μικρή συρρίκνωση το 2022. Η επιβράδυνση γινόταν όλο και πιο αισθητή, καθώς προχωρούσε το 2024, με ρυθμό 5,4% στο πρώτο τρίμηνο, 4,1% στο δεύτερο, 3,1% στο τρίτο.
Οι επιλογές για τη Μόσχα
Η Ουάσιγκτον έριξε στη Μόσχα σανίδα σωτηρίας, τείνοντας πολιτικά δώρα προς τη Μόσχα, που θα μπορούσαν να φέρουν ισχυρά οικονομικά οφέλη. Ο Τραμπ πιέζει για άμεση συμφωνία τερματισμού του πολέμου στην Ουκρανία, προκαλώντας ανησυχία στους Ευρωπαίους συμμάχους της Ουάσιγκτον και αφήνοντάς τους μαζί με την Ουκρανία εκτός των συνομιλιών με τη Ρωσία, ενώ παράλληλα κατηγόρησε την Ουκρανία για την εισβολή της Ρωσίας το 2022.
Η ώθηση από την Ουάσιγκτον λαμβάνει χώρα τη στιγμή που η Μόσχα βρισκόταν αντιμέτωπη με δύο ανεπιθύμητες επιλογές, σύμφωνα με τον Όλεγκ Βιούγκιν, πρώην αντιπρόεδρο της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας. Η Μόσχα μπορεί είτε να σταματήσει να αυξάνει τις στρατιωτικές δαπάνες της καθώς πιέζει να κερδίσει εδάφη στην Ουκρανία είτε να τις συνεχίσει και να πληρώσει το τίμημα με χρόνια αργής ανάπτυξης, υψηλού πληθωρισμού και πτώσης του βιοτικού επιπέδου – παράγοντες που εγκυμονούν πολιτικούς κινδύνους.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ο Τραμπ είναι έτοιμος να εγκαταλείψει τον Ζελένσκι; - «Δεν θα είναι εύκολο να αντικατασταθώ»
Αν και οι κρατικές δαπάνες τείνουν να τονώνουν την ανάπτυξη, οι δαπάνες για πυραύλους και αμυντικούς εξοπλισμούς σε βάρος των κοινωνικών προτεραιοτήτων, έχουν προκαλέσει υπερθέρμανση σε βαθμό, που τα επιτόκια στο 21%, επιβραδύνουν τις εταιρικές επενδύσεις και ο πληθωρισμός δεν μπορεί να τιθασευτεί. «Για οικονομικούς λόγους, η Ρωσία ενδιαφέρεται να διαπραγματευτεί ένα διπλωματικό τέλος της σύγκρουσης. Αυτό θα απέτρεπε την περαιτέρω αύξηση της αναδιανομής περιορισμένων πόρων για μη παραγωγικούς σκοπούς. Είναι ο μόνος τρόπος για να αποφευχθεί ο στασιμοπληθωρισμός», είπε ο Βιούγκιν στο Reuters.
Ενώ η Ρωσία είναι απίθανο να μειώσει γρήγορα τις αμυντικές δαπάνες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τρίτο των συνολικών δαπανών του προϋπολογισμού, η προοπτική μιας συμφωνίας θα αμβλύνει άλλες οικονομικές πιέσεις, θα μπορούσε να επιφέρει ανακούφιση από τις κυρώσεις και να δώσει κίνητρα για την επιστροφή δυτικών εταιρειών.
«Οι Ρώσοι θα είναι απρόθυμοι να σταματήσουν τις δαπάνες για την παραγωγή όπλων από τη μια μέρα στην άλλη, φοβούμενοι ότι θα προκαλέσουν ύφεση και επειδή πρέπει να αποκαταστήσουν τον στρατό τους», δήλωσε επίσης στο Reuters ο Αλεξάντερ Κόλιαντρ, ερευνητής στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Ανάλυσης Πολιτικής (CEPA).
Η στρατολόγηση και η μετανάστευση λόγω πολέμου έχουν προκαλέσει εκτεταμένες ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό, ωθώντας την ανεργία στην Ρωσία στο ιστορικό χαμηλό του 2,3%. Η πίεση του πληθωρισμού θα μπορούσε επίσης να μειωθεί, σύμφωνα με τον Κόλιαντρ, καθώς οι ειρηνευτικές προοπτικές περιορίζουν την επιβολή δευτερογενών κυρώσεων σε εταιρείες από χώρες όπως η Κίνα, με αποτέλεσμα οι εισαγωγές να καταστούν πιο απλές και φθηνότερες.
Καρότο και μαστίγιο
Ενώ όμως ο πόλεμος προκάλεσε δεινά για ορισμένους Ρώσους, έφερε οικονομικά πλεονεκτήματα σε άλλους. Για τους εργαζόμενους σε τομείς που συνδέονται με τον στρατό, τα δημοσιονομικά κίνητρα αύξησαν απότομα τους μισθούς, ενώ άλλοι σε μη στρατιωτικούς τομείς αγωνίζονται με τις αυξανόμενες τιμές των βασικών αγαθών.
Ορισμένες επιχειρήσεις έχουν εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται από τις τεράστιες αλλαγές στις εμπορικές ροές και τον μειωμένο ανταγωνισμό. Για παράδειγμα, τα έσοδα της Melon Fashion Group αυξάνονται σταθερά, τα εμπορικά της σήματα έχουν επεκταθεί σημαντικά τα τελευταία δύο χρόνια, ενώ από το 2023 το μέσο μέγεθος των καταστημάτων που ανοίγει έχει διπλασιαστεί.
Αλλά για πολλούς άλλους, τα υψηλά επιτόκια αποτελούν σοβαρή πρόκληση. «Με τα τρέχοντα επιτόκια δανεισμού, είναι δύσκολο να ξεκινήσουν νέες δραστηριότητες. Ο κάποτε ευρύτερος κύκλος των επενδυτών έχει στενέψει και όσοι παραμένουν εξαρτώνται από τους όρους των τραπεζών», δήλωσε στο Reuters η Έλενα Μπόνταρχουκ, ιδρύτρια της εταιρείας ανάπτυξης αποθηκών Orientir.
Οι χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου, οι δημοσιονομικοί περιορισμοί και η αύξηση του επισφαλούς εταιρικού χρέους είναι μεταξύ των κορυφαίων οικονομικών κινδύνων που αντιμετωπίζει η Ρωσία, σύμφωνα με εσωτερικά έγγραφα που είδε το Reuters. Και ο Τραμπ έχει απειλήσει την Ρωσία με πρόσθετες κυρώσεις εάν δεν υπάρξει συμφωνία.
Ερωτηματικά για την Ρωσία
Ωστόσο, εάν μια ειρηνευτική συμφωνία είναι επικείμενη, ανώτερα στελέχη στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική θα πρέπει να αξιολογήσουν εάν τα πιθανά κέρδη από την ανανέωση των επιχειρήσεων στη Ρωσία αξίζουν τους πολλούς κινδύνους που θα ενέχει, εκτιμά το Atlantic Council. Θα θελήσουν οι μεγάλες διεθνείς εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου που επένδυσαν στο παρελθόν στην Ρωσία να επιστρέψουν σε μια χώρα όπου το κράτος πρέπει να κατέχει το πλειοψηφικό μερίδιο σε οποιοδήποτε έργο και όπου θα πρέπει να πωλήσουν το φυσικό αέριο τους σε κρατικό μονοπώλιο; Θα θέλει επίσης κάποιος επενδυτής να βρίσκεται στο έλεος του ρωσικού δικαστικού συστήματος;
Επίσης, το μη ρωσικό προσωπικό διεθνών εταιρειών μπορεί επίσης να μην είναι απολύτως ασφαλές να ζει και να εργάζεται στη Ρωσία του Πούτιν. Τα τελευταία χρόνια, το Κρεμλίνο έχει κατηγορηθεί για σύλληψη πολλών ξένων υπηκόων με αμφίβολες κατηγορίες, προκειμένου να τους χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό χαρτί στις διαβουλεύσεις για την απελευθέρωση Ρώσων εγκληματιών και κατασκόπων που κρατούνται στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Από την άλλη, οι προσπάθειες του Κρεμλίνου να δελεάσει τον Τραμπ με την προοπτική μιας αμοιβαίας επωφελούς επιχειρηματικής συνεργασίας έχουν νόημα. Η Ρωσία έχει σίγουρα πολλά να προσφέρει, συμπεριλαμβανομένης μιας τεράστιας εγχώριας αγοράς και πρόσβασης σε ασυναγώνιστους φυσικούς πόρους.
Στην πραγματικότητα, το θέμα δεν είναι η ικανότητα του Τραμπ να πιέσει τον Πούτιν, αλλά μάλλον η προθυμία του να το κάνει, εκτιμά το Chatam House. Δεδομένου ότι ο μεγάλος στρατηγικός στόχος του Τραμπ είναι να «απoξενώσει» την Ρωσία από την Κίνα, η επιθυμία του να αυξήσει τον κλοιό πιέσεων στη ρωσική οικονομία μπορεί να είναι περιορισμένη.
Το μέλλον της Ουκρανίας, επομένως, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το εάν η δέσμευση του Τραμπ να πιέσει τη Ρωσία περιορίζεται από την επιθυμία του να επικρατήσει στον ανταγωνισμό με την Κίνα. O Πούτιν μπορεί κάλλιστα να φοβάται τον πληθωρισμό περισσότερο από τις αυξημένες παραδόσεις όπλων στο Κίεβο, όμως τυχόν αποτυχία να διαχειριστεί την οικονομική δύναμη των ΗΠΑ στις διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία μπορεί να θεωρηθεί ως αδυναμία στο Πεκίνο.
