Στις 22 Σεπτεμβρίου, δύο μέρες πριν από την επίσκεψη του προέδρου του Eurogroup, Γερούν Ντάισελμπλουμ, στην Αθήνα, μερικές δεκάδες ολλανδοί πολίτες είχαν συγκεντρωθεί στο προαύλιο του Μπίνενχοφ, του συγκροτήματος κτιρίων όπου στεγάζονται ολλανδικά υπουργεία στην Χάγη, περιμένοντάς τον για να βγάλουν μαζί του σέλφις και ομαδικές φωτογραφίες. Ο υπουργός Οικονομικών, ένας από τους πιο προβεβλημένους πολιτικούς στην χώρα του, είχε μόλις εξέλθει μιας σύντομης κυβερνητικής συνάντησης.
Ήταν γνωστό από πολύ πριν έρθει στην Αθήνα ότι ο Ντάισελμπλουμ δεν θα ήταν υπουργός Οικονομικών, καθώς το κόμμα του δεν συμμετείχε στις συζητήσεις για τον σχηματισμό της νέας ολλανδικής κυβέρνησης. Δεν ήταν γνωστό, παρά μόνο στους στενούς συνεργάτες του, ότι είχε αποφασίσει να αποχωρήσει και από τη θέση του ως βουλευτής της κάτω βουλής της χώρας του.
Ο ίδιος, όμως, είχε πάρει τις αποφάσεις του εδώ και καιρό. Ακόμη και πριν τις 22 Ιουνίου, όταν κουνιόταν στους ρυθμούς ντίσκο μουσικής στο κλαμπ Blue Lagoon του Σχέβενιγνκεν, του παραθαλάσσιου θέρετρου της Χάγης, στο αποχαιρετιστήριο πάρτι, που είχε οργανώσει το εργατικό κόμμα PvdA σε αρκετούς βουλευτές, οι οποίοι δεν κατάφεραν να επανεκλεγούν τον περασμένο Μάρτιο, όταν το κόμμα τους υπέστη σοβαρές απώλειες. Ο Ντάισελμπλουμ ήταν από την πλευρά των βουλευτών, που αποχαιρετούσαν τους πρώην συναδέλφους τους, αλλά ήξερε ότι συν τω χρόνω, όταν θα πλησίαζε η ώρα της συγκρότησης της νέας ολλανδικής κυβέρνησης, θα ερχόταν η δική του σειρά να αποχαιρετήσει το κόμμα του.
Η τοποθέτησή του στην πέμπτη θέση του ψηφοδελτίου στις εκλογές του Μαρτίου τον είχε δυσαρεστήσει. Όπως και η αλλαγή του αρχηγού του κόμματός του. Ο πρώην αρχηγός των εργατικών στην Ολλανδία ήταν ο Ντιέντερικ Σάμσομ, στενός φίλος του Ντάισελμπλουμ. Οι δύο άνδρες είχαν διαπραγματευτεί από την πλευρά του κόμματός τους στον σχηματισμό της προηγούμενης κυβέρνησης, που οδήγησε στην ομαλή συνύπαρξη εργατικών και του δεξιού κόμματος VVD επί τέσσερα χρόνια μέχρι τις εκλογές του περασμένου Μαρτίου.
Το κάδρο της πολιτικής του δραστηριότητας στην εσωτερική σκηνή της Ολλανδίας γινόταν πλέον πολύ στενό για τον Ντάισελμπλουμ, ενώ στην ευρωπαϊκή σκηνή η κυοφορούμενη απόφαση από τους ομολόγους του στην Ευρωζώνη να παραμείνει στο τιμόνι του Eurogroup μέχρι τη λήξη της θητείας του άφηνε ανοιχτό το παράθυρο για περαιτέρω κινήσεις.
Εκ παραλλήλου, η νίκη Μακρόν στη Γαλλία έφερνε δυναμικότερα στο προσκήνιο τη συζήτηση για την εμβάθυνση της Ευρωζώνης με την αλλαγή ρόλου του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας ((ESM) να αποτελεί σημαντικό μέρος της νέας αρχιτεκτονικής της ζώνης του κοινού νομίσματος. Ήδη από την περασμένη χρονιά και αρκετά πριν ρίξει δημοσίως ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε την ιδέα ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου (ΕΝΤ), κύκλοι στη Χάγη έκαναν λόγο – διόλου τυχαία – και με τη συνεννόηση του Βερολίνου για την προοπτική ενός ΕΝΤ και την ανάληψη της διεύθυνσής του από τον Ντάισελμπλουμ. Η ανανέωση της θητείας του Κλάους Ρέγκλινγκ στο τιμόνι του ESM κατέστησε το σενάριο της τοποθέτησης Ντάισελμπλουμ από το τιμόνι του Eurogroup στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας λιγότερο πιθανό.
Όμως, το Βερολίνο και ιδίως ο Σόιμπλε συνεχίζουν να βλέπουν στο πρόσωπο του ολλανδού υπουργού έναν αξιωματούχο στον οποίο μπορεί να εμπιστευτεί την υιοθέτηση της γερμανικής γραμμής στις συζητήσεις, που έχουν ξεκινήσει με δεδομένες τις προτάσεις του γάλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν για την εμβάθυνση της Ευρωζώνης, πόσω μάλλον κατά τον όχι και τόσο εύκολο μετασχηματισμό του ESM σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο.
Είναι γνωστό ότι οι δύο άνδρες διατηρούν εξαιρετικά καλές σχέσεις. Κάτι, που φάνηκε άλλωστε και στα αποχαιρετιστήρια λόγια του Ντάισεμπλουμ προς τον Σόιμπλε στο πρόσφατο Eurogroup του Λουξεμβούργου, που ήταν το τελευταίο του γερμανού υπουργού Οικονομικών. Η εκτίμηση και φιλία είναι αμοιβαία. Σε ολλανδικό ντοκιμαντέρ, το οποίο προβλήθηκε μετά τις ολλανδικές εκλογές, ο Σόιμπλε δηλώνει ότι χάρη στον ίδιο τοποθετήθηκε ο Ντάισελμπλουμ πρόεδρος του Eurogroup.
Στο σχέδιο, που κατέθεσε ο Σόιμπλε με τις «κόκκινες γραμμές» της Γερμανίας ως προς τον διευρυμένο ρόλο του ESM ξεκαθάρισε ότι η Γερμανία δεν επιθυμεί την έκδοση ευρωομολόγων ούτε έναν κοινό ευρωπροϋπολογισμό, ενώ θεωρεί ότι ο υπουργός Οικονομικών της Ευρωζώνης θα πρέπει να είναι ο πρόεδρος του Eurogroup. Παράλληλα, το Βερολίνο και ο Σόιμπλε δεν έχουν δει με θετικό μάτι την πρόταση του Κλάους Ρέγκλινγκ για τη δημιουργία ενός ταμείου υπό την ομπρέλα του ESM για περιπτώσεις που η οικονομία μιας χώρας περάσει μια μεγάλη δοκιμασία.
Στο πρόσφατο Eurogroup έγινε η πρώτη επίσημη συζήτηση για την εμβάθυνση της Ευρωζώνης και τον αναβαθμισμένο ρόλο που θα αναλάβει ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης. Στην ίδια συνεδρίαση οι υπουργοί Οικονομικών συμφώνησαν ότι ο Ντάισελμπλουμ θα υπηρετήσει εξολοκλήρου τη δεύτερη θητεία του, η οποία λήγει στα μέσα Ιανουαρίου, παρόλο που δεν είναι πλέον υπουργός. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Ντάισελμπλουμ είπε την περασμένη εβδομάδα σε ένα συγχαρητήριο μήνυμα με την ευκαιρία της πενταετούς λειτουργίας του ΕΜΣ ότι «προσβλέπει στη συνεργασία του με αυτό».
Προφανώς ο δρόμος είναι μακρύς μέχρι να υπάρξει συμφωνία για τις αρμοδιότητες του νέου ESM, όπου ο Ντάισελμπλουμ είναι πρόεδρος με την αρμοδιότητα του προέδρου του Eurogroup. Μέχρι στιγμής, οι υπουργοί Οικονομικών έχουν συμφωνήσει ότι σε επόμενη μελλοντική κρίση ο ESM μαζί με την Κομισιόν θα πρέπει να αναλάβουν δράση χωρίς τη συμβολή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου ή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Προς το παρόν και επισήμως, βάσει του ESM ο ολλανδός υπουργός θα παραμείνει ως σύμβουλος στρατηγικής (με αμοιβή περίπου 14.500 ευρώ το μήνα) στον οργανισμό προσωρινά μέχρι την ολοκλήρωση της θητείας του στο Eurogroup. Μια τέτοια απόφαση, λένε όσοι γνωρίζουν, πρέπει να βρίσκει σύμφωνους το διοικητικό συμβούλιο του οργανισμού, αλλά και τις χώρες κλειδιά της Ευρωζώνης. Στο ίδιο μήκος κύματος οι συνεργάτες του τονίζουν ότι πρόκειται για μια προσωρινή λύση ώστε να καλυφθεί η έλλειψη αμοιβής για τα καθήκοντά του ως προέδρου του Eurogroup το διάστημα, που δεν θα έχει ταυτόχρονα κάποια θέση στην χώρα του, ενώ ο οργανισμός θα καλύπτει και τα έξοδα του ως προέδρου του Eurogroup.
Στις 4 Δεκεμβρίου αναμένεται εκλογή του νέου προέδρου του Eurogroup, ενώ λίγες μέρες αργότερα στη Σύνοδο Κορυφής στις 14-15 Δεκεμβρίου, το θέμα του ESM θα τεθεί σε επίπεδο αρχηγών κρατών-μελών. Είναι προφανές ότι ο Ντάισελμπλουμ διανύει μια μεταβατική περίοδο. Πού θα καταλήξει, θα το δούμε ενδεχομένως σύντομα. Το σίγουρο, πάντως, για όσους τον γνωρίζουν, είναι ότι ο ολλανδός «πολιτικός» – μέχρι πρότινος τουλάχιστον – προγραμματίζει με ψυχραιμία και έγκαιρα τις επόμενες κινήσεις του. Την επόμενη Τρίτη θα μιλήσει σε διεθνή διάσκεψη στις Βρυξέλλες, η οποία οργανώνεται από το διπλωματικό σώμα του Βελγίου, με θέμα «Περισσότερο από ποτέ, η Ευρώπη έχει σημασία». Και για τον ίδιο προσωπικά. Είχε πάρει τις αποφάσεις του εδώ και καιρό.
Στις 22 Σεπτεμβρίου, δύο μέρες πριν από την επίσκεψη του προέδρου του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ στην Αθήνα, μερικές δεκάδες ολλανδοί πολίτες είχαν συγκεντρωθεί στο προαύλιο του Μπίνενχοφ, του συγκροτήματος κτιρίων όπου στεγάζονται ολλανδικά υπουργεία στην Χάγη, περιμένοντάς τον για να βγάλουν μαζί του σέλφις και ομαδικές φωτογραφίες. Ο υπουργός Οικονομικών, ένας από τους πιο προβεβλημένους πολιτικούς στην χώρα του, είχε μόλις εξέλθει μιας σύντομης κυβερνητικής συνάντησης.
Ήταν γνωστό από πολύ πριν έρθει στην Αθήνα ότι ο Ντάισελμπλουμ δεν θα ήταν υπουργός Οικονομικών, καθώς το κόμμα του δεν συμμετείχε στις συζητήσεις για τον σχηματισμό της νέας ολλανδικής κυβέρνησης. Δεν ήταν γνωστό, παρά μόνο στους στενούς συνεργάτες του, ότι είχε αποφασίσει να αποχωρήσει και από τη θέση του ως βουλευτής της κάτω βουλής της χώρας του.
Ο ίδιος, όμως, είχε πάρει τις αποφάσεις του εδώ και καιρό. Ακόμη και πριν τις 22 Ιουνίου, όταν κουνιόταν στους ρυθμούς ντίσκο μουσικής στο κλαμπ Blue Lagoon του Σχέβενιγνκεν, του παραθαλάσσιου θέρετρου της Χάγης, στο αποχαιρετιστήριο πάρτι, που είχε οργανώσει το εργατικό κόμμα PvdA σε αρκετούς βουλευτές, οι οποίοι δεν κατάφεραν να επανεκλεγούν τον περασμένο Μάρτιο, όταν το κόμμα τους υπέστη σοβαρές απώλειες. Ο Ντάισελμπλουμ ήταν από την πλευρά των βουλευτών, που αποχαιρετούσαν τους πρώην συναδέλφους τους, αλλά ήξερε ότι συν τω χρόνω, όταν θα πλησίαζε η ώρα της συγκρότησης της νέας ολλανδικής κυβέρνησης, θα ερχόταν η δική του σειρά να αποχαιρετήσει το κόμμα του.
Η τοποθέτησή του στην πέμπτη θέση του ψηφοδελτίου στις εκλογές του Μαρτίου τον είχε δυσαρεστήσει. Όπως και η αλλαγή του αρχηγού του κόμματός του. Ο πρώην αρχηγός των εργατικών στην Ολλανδία ήταν ο Ντιέντερικ Σάμσομ, στενός φίλος του Ντάισελμπλουμ. Οι δύο άνδρες είχαν διαπραγματευτεί από την πλευρά του κόμματός τους στον σχηματισμό της προηγούμενης κυβέρνησης, που οδήγησε στην ομαλή συνύπαρξη εργατικών και του δεξιού κόμματος VVD επί τέσσερα χρόνια μέχρι τις εκλογές του περασμένου Μαρτίου.
Το κάδρο της πολιτικής του δραστηριότητας στην εσωτερική σκηνή της Ολλανδίας γινόταν πλέον πολύ στενό για τον Ντάισελμπλουμ, ενώ στην ευρωπαϊκή σκηνή η κυοφορούμενη απόφαση από τους ομολόγους του στην Ευρωζώνη να παραμείνει στο τιμόνι του Eurogroup μέχρι τη λήξη της θητείας του άφηνε ανοιχτό το παράθυρο για περαιτέρω κινήσεις.
Εκ παραλλήλου, η νίκη Μακρόν στη Γαλλία έφερνε δυναμικότερα στο προσκήνιο τη συζήτηση για την εμβάθυνση της Ευρωζώνης με την αλλαγή ρόλου του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας ((ESM) να αποτελεί σημαντικό μέρος της νέας αρχιτεκτονικής της ζώνης του κοινού νομίσματος. Ήδη από την περασμένη χρονιά και αρκετά πριν ρίξει δημοσίως ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε την ιδέα ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου (ΕΝΤ), κύκλοι στη Χάγη έκαναν λόγο – διόλου τυχαία – και με τη συνεννόηση του Βερολίνου για την προοπτική ενός ΕΝΤ και την ανάληψη της διεύθυνσής του από τον Ντάισελμπλουμ. Η ανανέωση της θητείας του Κλάους Ρέγκλινγκ στο τιμόνι του ESM κατέστησε το σενάριο της τοποθέτησης Ντάισελμπλουμ από το τιμόνι του Eurogroup στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας λιγότερο πιθανό.
Όμως, το Βερολίνο και ιδίως ο Σόιμπλε συνεχίζουν να βλέπουν στο πρόσωπο του ολλανδού υπουργού έναν αξιωματούχο στον οποίο μπορεί να εμπιστευτεί την υιοθέτηση της γερμανικής γραμμής στις συζητήσεις, που έχουν ξεκινήσει με δεδομένες τις προτάσεις του γάλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν για την εμβάθυνση της Ευρωζώνης, πόσω μάλλον κατά τον όχι και τόσο εύκολο μετασχηματισμό του ESM σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο.
Είναι γνωστό ότι οι δύο άνδρες διατηρούν εξαιρετικά καλές σχέσεις. Κάτι, που φάνηκε άλλωστε και στα αποχαιρετιστήρια λόγια του Ντάισεμπλουμ προς τον Σόιμπλε στο πρόσφατο Eurogroup του Λουξεμβούργου, που ήταν το τελευταίο του γερμανού υπουργού Οικονομικών. Η εκτίμηση και φιλία είναι αμοιβαία. Σε ολλανδικό ντοκιμαντέρ, το οποίο προβλήθηκε μετά τις ολλανδικές εκλογές, ο Σόιμπλε δηλώνει ότι χάρη στον ίδιο τοποθετήθηκε ο Ντάισελμπλουμ πρόεδρος του Eurogroup.
Στο σχέδιο, που κατέθεσε ο Σόιμπλε με τις «κόκκινες γραμμές» της Γερμανίας ως προς τον διευρυμένο ρόλο του ESM ξεκαθάρισε ότι η Γερμανία δεν επιθυμεί την έκδοση ευρωομολόγων ούτε έναν κοινό ευρωπροϋπολογισμό, ενώ θεωρεί ότι ο υπουργός Οικονομικών της Ευρωζώνης θα πρέπει να είναι ο πρόεδρος του Eurogroup. Παράλληλα, το Βερολίνο και ο Σόιμπλε δεν έχουν δει με θετικό μάτι την πρόταση του Κλάους Ρέγκλινγκ για τη δημιουργία ενός ταμείου υπό την ομπρέλα του ESM για περιπτώσεις που η οικονομία μιας χώρας περάσει μια μεγάλη δοκιμασία.
Στο πρόσφατο Eurogroup έγινε η πρώτη επίσημη συζήτηση για την εμβάθυνση της Ευρωζώνης και τον αναβαθμισμένο ρόλο που θα αναλάβει ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης. Στην ίδια συνεδρίαση οι υπουργοί Οικονομικών συμφώνησαν ότι ο Ντάισελμπλουμ θα υπηρετήσει εξολοκλήρου τη δεύτερη θητεία του, η οποία λήγει στα μέσα Ιανουαρίου, παρόλο που δεν είναι πλέον υπουργός. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Ντάισελμπλουμ είπε την περασμένη εβδομάδα σε ένα συγχαρητήριο μήνυμα με την ευκαιρία της πενταετούς λειτουργίας του ΕΜΣ ότι «προσβλέπει στη συνεργασία του με αυτό».
Προφανώς ο δρόμος είναι μακρύς μέχρι να υπάρξει συμφωνία για τις αρμοδιότητες του νέου ESM, όπου ο Ντάισελμπλουμ είναι πρόεδρος με την αρμοδιότητα του προέδρου του Eurogroup. Μέχρι στιγμής, οι υπουργοί Οικονομικών έχουν συμφωνήσει ότι σε επόμενη μελλοντική κρίση ο ESM μαζί με την Κομισιόν θα πρέπει να αναλάβουν δράση χωρίς τη συμβολή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου ή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Προς το παρόν και επισήμως, βάσει του ESM ο ολλανδός υπουργός θα παραμείνει ως σύμβουλος στρατηγικής (με αμοιβή περίπου 14.500 ευρώ το μήνα) στον οργανισμό προσωρινά μέχρι την ολοκλήρωση της θητείας του στο Eurogroup. Μια τέτοια απόφαση, λένε όσοι γνωρίζουν, πρέπει να βρίσκει σύμφωνους το διοικητικό συμβούλιο του οργανισμού, αλλά και τις χώρες κλειδιά της Ευρωζώνης. Στο ίδιο μήκος κύματος οι συνεργάτες του τονίζουν ότι πρόκειται για μια προσωρινή λύση ώστε να καλυφθεί η έλλειψη αμοιβής για τα καθήκοντά του ως προέδρου του Eurogroup το διάστημα, που δεν θα έχει ταυτόχρονα κάποια θέση στην χώρα του, ενώ ο οργανισμός θα καλύπτει και τα έξοδα του ως προέδρου του Eurogroup.
Στις 4 Δεκεμβρίου αναμένεται εκλογή του νέου προέδρου του Eurogroup, ενώ λίγες μέρες αργότερα στη Σύνοδο Κορυφής στις 14-15 Δεκεμβρίου, το θέμα του ESM θα τεθεί σε επίπεδο αρχηγών κρατών-μελών. Είναι προφανές ότι ο Ντάισελμπλουμ διανύει μια μεταβατική περίοδο. Πού θα καταλήξει, θα το δούμε ενδεχομένως σύντομα. Το σίγουρο, πάντως, για όσους τον γνωρίζουν, είναι ότι ο ολλανδός «πολιτικός» – μέχρι πρότινος τουλάχιστον – προγραμματίζει με ψυχραιμία και έγκαιρα τις επόμενες κινήσεις του. Την επόμενη Τρίτη θα μιλήσει σε διεθνή διάσκεψη στις Βρυξέλλες, η οποία οργανώνεται από το διπλωματικό σώμα του Βελγίου, με θέμα «Περισσότερο από ποτέ, η Ευρώπη έχει σημασία». Και για τον ίδιο προσωπικά.
