Ροή
Η σπορά είναι η αρχή του κύκλου ζωής των αγροτικών προιόντων. Το φθινόπωρο είναι η περίοδος σποράς των λεγόμενων χειμερινών σιτηρών, που αποτελούν το σημείο αναφοράς της διατροφής μας με πρώτο το σιτάρι. Δύο χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, το ενδιαφέρον για τις εξελίξεις στην περιοχή του μεγάλου σιτοβολώνα της Ευρώπης έχει αλλάξει.
Αφού περάσαμε την πρώτη περίοδο αβεβαιότητας και πολύ υψηλών τιμών, σταδιακά εισήλθαμε σε πιο ήρεμα νερά με τις τιμές πια των βασικών δημητριακών να βρίσκονται λίγο πάνω από τα προ ενάρξεως του πολέμου επίπεδα. Είναι όμως αυτή μια διατηρήσιμη κατάσταση, ειδικά μετά την απώλεια της Διώρυγας σιτηρών, μέσω της οποία η διεθνής αγορά τροφοδοτείτο με ουκρανικό σιτάρι; Θα λείψουν οι ποσότητες αυτές από τις αγορές φυσικού προϊόντος;
Mέσω της Διώρυγας και στον ένα περίπου χρόνο λειτουργίας της, αναχώρησαν από τα ουκρανικά λιμάνια πάνω από 1000 πλοία μεταφέροντας 33 εκατομμύρια τόνους σιτηρών, ποσό μικρότερο μεν σε σύγκριση με προ του πολέμου αλλά συγκρίσιμο. Ο μεγάλος όγκος, πάνω από 50%, ήταν καλαμπόκι με σκοπό να αδειάσουν αποθήκες ώστε να αποθηκευτούν σιτηρά της επόμενης χρονιάς. Μετά την κατάρρευση της Διώρυγας των Σιτηρών ή αλλιώς αποκαλούμενη Συμφωνία της Κων/πολής το προηγούμενο καλοκαίρι, έγινε προσπάθεια εξαγωγής μέσω διαφόρων οδών, συνδιασμένων και μη. Μεταφορά μέσω Ρουμανίας και από εκεί φόρτωση σε καράβι, σιδηροδρομικώς, οδικώς, μέσω Δούναβη.
Καμία από τις οδούς αυτές δεν ήταν χωρίς προβλήματα και κυρίως όλες αποδείχθηκαν πανάκριβες. Έτσι τα ουκρανικά σιτηρά, έχασαν την μέχρι πρότινος εξαιρετική τους ανταγωνιστικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Την κάλυψη μέρους του κενού που δημιουργήθηκε και αφορά εξαγωγές προς αναπτυσσόμενες χώρες υποσχέθηκε ο ίδιος ο Πρόεδρος Πούτιν, αυξάνοντας τις εξαγωγές της κυρίως από την Μαύρη Θάλασσα. Τα ασφάλιστρα κινδύνου όμως στη μεταφορά έχουν στο ενδιάμεσο εκτοξευθεί, καθιστώντας έτσι την όλη επιχείρηση ιδιαίτερα ακριβή. Οι επιπλέον χρεώσεις ανά πλοίο φθάνουν και τα 10.000 δολ/ημέρα, ποσό καθόλου ευκαταφρόνητο. Η αναζήτηση μικρότερων και παλαιότερων πλοίων από μεριάς Ρωσίας και η δημιουργία ενός σκιώδους στόλου αντίστοιχου αυτού που διακινείται πετρέλαιο, δεν έχει αποδώσει μέχρι στιγμής. Τον περασμένο Δεκέμβριο, ο Ρώσος υπουργός Γεωργίας ανακοίνωσε την κατασκευή 61 πλοίων μεταφοράς σιτηρών, χωρίς όμως να δώσει επιπλέον εξηγήσεις. Κανένα ναυπηγείο δεν είχε εγγράψει μέχρι τον Αύγουστο στα βιβλία του αντίστοιχες παραγγελίες, σύμφωνα με το Reuters.
Η κάθετη πτώση των εξαγωγών της Ουκρανίας δημιούργησε στη χώρα μια σειρά προβλήματα με σημαντικότερο την ασφυκτική πληρότητα των αποθηκών της. Αυτό είχε σαν συνέπεια τα σιτηρά να μη ζητούνται από το εμπόριο και οι τιμές τους να καταρρεύσουν σε κάτω από 100 ευρώ ο τόνος, για την ακρίβεια μεταξύ 80 και 90 ανάλογα περιοχή και ποιότητα, ποσό που σαφώς δεν καλύπτει το κόστος παραγωγής.
Οι Ουκρανοί αγρότες, που πρέπει όμως να σπείρουν το αμέσως προσεχές διάστημα, θα βρεθούν μεταξύ των άλλων δεινών και σε μια πρωτοφανή κρίση ρευστότητας: μη έχοντας πουλήσει, δεν θα έχουν αρκετά χρήματα για τη νέα καλλιεργητική περίοδο που ξεκινάει με τη φθινοπωρινή σπορά. Τρία είναι τα βασικά κόστη στη σπορά: τα καύσιμα, τα λιπάσματα και οι σπόροι. Είναι προφανές οτι θα εφεύρουν διάφορους τρόπους για να επιβιώσουν, όπως για παράδειγμα να σπείρουν από τα απούλητα σιτηρά τους με λίγο ή και καθόλου λίπασμα και βλέπουν τι θα κάνουν.
Ηδη από τον Αύγουστο, το υπουργείο Γεωργίας της Ουκρανίας έκανε μια έρευνα μεταξύ 2403 αγροτών, θέλοντας να μάθει την έκταση που θα σπείρουν με χειμερινές καλλιέργειες, ώστε να προγραμματίσει τις ενέργειές του εν μέσω πολέμου. Μάλλον θα πρέπει να επιστρατεύσουμε τους δικούς μας της Πλατείας Βάθης να τους στείλουμε στην Ουκρανία να μάθουν όχι από πόλεμο αλλά πως φτιάχνεται η αγροτική πολιτική!!!
Στην έρευνα αυτή, οι αγρότες απήντησαν οτι δεν σκοπεύουν να μειώσουν τις χειμωνιάτικες καλλιέργειές τους, απλώς θα καλλιεργούσαν λιγότερα από τα φθηνότερα σιτηρά, όπως το κριθάρι, ενώ θα αύξαναν την καλλιέργεια ελαιούχων σπόρων που έχουν υψηλότερη εγχώρια προστιθέμενη αξία και εξάγονται ευκολότερα. Λογικές αντιδράσεις, τις οποίες σας είχαμε μεταδώσει μέσω δηλώσεων του Προέδρου Ουκρανών Αγροτών κ Γκορμπατσώφ.
Τα γεγονότα όμως φαίνεται οτι τους διέψευσαν, αφού οι χαμηλές τιμές θα ανατρέψουν τον προγραμματισμό τους. Δεν θα σπείρουν αυτό που θέλουν αλλά αυτό που μπορούν...
Τι να σημαίνει άραγε λιγότερη παραγωγή σιτηρών από τον μέχρι πρότινος μεγάλο προμηθευτή της παγκόσμιας αγοράς; Η συμπεριφορά της αγοράς μετά την κήρυξη του πολέμου τον Φεβρουάριο του 2022, μας έδειξε οτι κινήθηκε περισσότερο από τους κερδοσκόπους παρά από τους φυσικούς παίκτες. Οι κερδοσκόποι φαίνεται ήταν αυτοί που ανέβασαν τις τιμές στα ύψη αφού κανείς αγοραστής δεν παραπονέθηκε ότι δεν βρίσκει σιτάρι. Και όταν οι κερδοσκόποι αποχώρησαν, οι τιμές επέστρεψαν στα συνήθη περίπου επίπεδα.
Δείχνουν μάλιστα τον τελευταίο καιρό οι αγορές, να μην συγκινούνται από γεγονότα και ειδήσεις. Οταν ανακοινώθηκε η λήξη της συμφωνίας της Κων/πολής το καλοκαίρι, οι τιμές ανέβηκαν για λίγες ημέρες και επανήλθαν τάχιστα στα γνωστά τους επίπεδα.
Οταν Πολωνοί και Σλοβάκοι αγρότες έκαναν μπλόκα στα ουκρανικά φορτία σιτηρών και οι κυβερνήσεις τους τους συμπαραστέκονται, οι αγορές θα έπρεπε να ανησυχούν και να αντιδρούν. Δεν συνέβει όμως κάτι τέτοιο. Την ίδια παγωμένη αντίδραση είχαν οι αγορές, όταν σημαντικοί σταθμοί εξαγωγής σιτηρών τόσο στη θάλασσα όσο και τον Δούναβη έγιναν στόχος καταστροφικών εχθρικών επιθέσεων.
Αρα, γιατί οι αγορές να αντιδράσουν όταν σε λίγες εβδομάδες ανακοινωθεί οτι οι Ουκρανοί αγρότες έσπειραν λιγότερα σιτηρά και η αναμενόμενη παραγωγή το καλοκαίρι του 2024 θα είναι και αυτή μειωμένη;
Το ποιο πιθανό είναι να μην αντιδράσουν. Αλλωστε η σπορά είναι ένα σχετικά τεχνικό θέμα που δύσκολα γίνεται αντιληπτό από αναλυτές και golden boys. Αφορά τους γεωργούς και την οικογένειά τους, είναι στην ουσία η νέα χρονιά για το σπιτικό τους. Μέχρι τον αλωνισμό του καλοκαιριού, θα συμβούν ένα σωρό γεγονότα με θετικό ή αρνητικό αποτύπωμα στην παραγωγή, άρα γιατί να στεναχωρηθούν από τώρα οι αναλυτές. Θα τους δοθούν ευκαιρίες για χαρές και λύπες!
Οι ανεπτυγμένες αγορές πιθανόν δεν θα αισθανθούν τη μείωση της προσφοράς σιτηρών από την πτώση της ουκρανικής παραγωγής. Οι παγκόσμιες αποθήκες είναι γεμάτες από κάθε λογής σιτάρι και μάλιστα σε ικανοποιητικές τιμές, ειδικά συγκρινόμενες με τις αυξημένες τιμές πώλησης των αρτοσκευασμάτων λόγω πληθωρισμού. Χονδρικά οι τιμές πρώτης ύλης έχουν επιστρέψει σε ονομαστικά επίπεδα ελαφρώς ανώτερα από εκείνα που ήταν όταν ξεκίνησαν τα πληθωριστικά φαινόμενα. Αντίθετα οι τιμές πώλησης στα ράφια, δεν έχουν μεταβληθεί σχεδόν καθόλου από τα ανώτατα-εξωπραγματικά- επίπεδα που έφτασαν με τη δικαιολογία των αυξημένων τιμών πρώτης ύλης!
Αυτοί όμως που φαίνεται οτι θα υποφέρουν, είναι οι πληθυσμοί των φτωχών χωρών της Μεσογείου, Ερυθράς θάλασσας και άλλων κρατών της Αφρικής που εισήγαγαν σιτάρι από την Ουκρανία και πλήρωναν και χαμηλά μεταφορικά λόγω γεωγραφικής γειτνίασης. To 57% των Ουκρανικών εξαγωγών κατευθύνοντας προς χώρες χαμηλού εισοδήματος, ενώ το ίδιο το επισιτιστικό πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών αγόραζε ετησίως περί τους 750.000 τόνους, κυρίως για χώρες όπως το Αφγανιστών, το Τσιμπουτί, Η Υεμένη, η Αιθιπία, η Κένυα και η Σομαλία.
Είναι μάλλον βέβαιο, οτι στα πλαίσια της ευρύτερη διπλωματικής της πολιτικής, η Ρωσία θα προσπαθήσει να καλύψει το κενό. Αυτό όμως δεν θα είναι εύκολο, αφού ούτε οι εξαγωγικές δυνατότητες των λιμανιών της στη Μαύρη Θάλασσα έχουν σημαντικά περιθώρια αύξησης φορτώσεων, ούτε οι ευκολίες του διεθνούς εμπορίου σιτηρών είναι διαθέσιμες.
Είναι γνωστό οτι η πείνα φέρνει αναταραχές και είναι το μόνο που δεν χρειάζεται τώρα η πολύπαθη Μεσόγειος. Με το μέτωπο της Γάζας ανοικτό, οποιαδήποτε άλλη εστία θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανεξέλεκτες καταστάσεις. Φυσικά περιλαμβανομένου του μεταναστευτικού.
Ηδη λεηλατήθηκε η πρώτη αποθήκη με άλευρα του ΟΗΕ στην περιοχή.
