Ροή
Η δημοκρατία αποτελεί το πολιτικό και ηθικό θεμέλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της. Αν λειτουργεί σωστά, τείνει να κατευνάζει τις πολιτικές αλλαγές, να αμβλύνει τις κοινωνικές εντάσεις και να εξαλείφει τη δικαστική αυθαιρεσία, εξασφαλίζοντας έτσι την πολιτική ειρήνη και την ευημερία των ευρωπαϊκών κοινωνιών.
Επιπλέον, σε έναν κόσμο όπου τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της φιλελεύθερης δημοκρατίας που γεννήθηκε από τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό υποχωρούν, η αξία της δημοκρατίας αποτελεί εργαλείο ισχύος και επιρροής της Ένωσης. Χωρίς μια λειτουργική δημοκρατία στο εσωτερικό τους, η Ένωση και τα κράτη μέλη της θα χάσουν την ικανότητά τους να ενεργούν και να υπερασπίζονται τα συμφέροντά τους, μέσω της διατήρησης της πολυμέρειας που βασίζεται σε κανόνες, ή μέσω της προβολής των αξιών τους και των προτύπων που ακολουθούνται από άλλους.
Οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες βρίσκονται σήμερα σε αποσταθεροποίηση. Οι προκλήσεις προέρχονται από το εξωτερικό αλλά και από το εσωτερικό. Η πολιτική δυσπιστία, ο εκνευρισμός και η οργή ενός τμήματος του πληθυσμού, η επιθυμία για εξουσία και η άνοδος του λαϊκισμού προκαλούν ανησυχία.
Οι ευρωπαϊκές εκλογές έρχονται σε μια περίοδο δοκιμασίας για την εμπιστοσύνη των ψηφοφόρων σε ένα μπλοκ περίπου 450 εκατομμυρίων ανθρώπων. Τα τελευταία πέντε χρόνια, η ΕΕ έχει κλονιστεί από την πανδημία του κορονοϊού, μια οικονομική ύφεση και μια ενεργειακή κρίση που τροφοδοτήθηκε από τη μεγαλύτερη εδαφική σύγκρουση στην Ευρώπη μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Όμως η πολιτική εκστρατεία συχνά επικεντρώνεται σε θέματα που απασχολούν μεμονωμένες χώρες και όχι στα ευρύτερα ευρωπαϊκά συμφέροντα.
Τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών της 9ης Ιουνίου προβληματίζουν. Η συντηρητική δεξιά, η οποία ήταν η πρώτη πολιτική δύναμη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν από τις ευρωεκλογές, ενίσχυσε τη θέση της μετά την ψηφοφορία. Σύμφωνα με τα προσωρινά αποτελέσματα που δόθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (Συντηρητική Δεξιά) θα κερδίσει 189 έδρες. Οι Σοσιαλδημοκράτες (S&D) θα διατηρήσουν επίσης τη θέση τους ως η δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με 135 εκπροσώπους. Ακολουθούν οι κεντρώοι της Ανανεωτικής Ευρώπης (RE) με 79 έδρες, στη συνέχεια η εθνικιστική δεξιά των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR) με 73 εκλεγμένους βουλευτές και η ακροδεξιά της Ταυτότητας και Δημοκρατίας (ID) με 58 βουλευτές. Οι 53 οικολόγοι (Πράσινοι/EFA) και τα 36 εκλεγμένα μέλη της άκρας αριστεράς (La Gauche) θα καλύψουν τη διαφορά.
Σε μια νύχτα όπου το μπλοκ των 27 μελών μετατοπίστηκε αισθητά προς τα δεξιά, η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι υπερδιπλασίασε τις έδρες της στο κοινοβούλιο της ΕΕ. Παρόλο που το ακροδεξιό κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία» καταδιώχθηκε από ένα σκάνδαλο που αφορούσε υποψηφίους, συγκέντρωσε αρκετές έδρες για να περάσει τους καταρρέοντες Σοσιαλδημοκράτες του καγκελάριου Όλαφ Σολτς. Οι Χριστιανοδημοκράτες της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αισθανόμενοι την απειλή της ακροδεξιάς, είχαν ήδη μετατοπιστεί προς τα δεξιά όσον αφορά τη μετανάστευση και το κλίμα πριν από τις εκλογές - και ανταμείφθηκαν με το να παραμείνουν μακράν η μεγαλύτερη ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο των 720 εδρών και ντε φάκτο μεσίτες των συνεχώς διευρυνόμενων εξουσιών του νομοθετικού σώματος.
Αναμφίβολα, όμως, ο πρωταγωνιστής μιας εκπληκτικής εκλογικής βραδιάς ήταν το κόμμα Εθνικός Συναγερμός της Μαρίν Λεπέν, το οποίο κυριάρχησε στις γαλλικές δημοσκοπήσεις σε τέτοιο βαθμό που ο Μακρόν διέλυσε αμέσως το εθνικό κοινοβούλιο και προκήρυξε νέες εκλογές. Είναι ένα τεράστιο πολιτικό ρίσκο, καθώς το κόμμα του μπορεί να υποστεί και άλλες απώλειες, δυσχεραίνοντας το υπόλοιπο της προεδρικής του θητείας που λήγει το 2027.
Tώρα οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των αριστερών κομμάτων στην Γαλλία βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη, με στόχο τη συγκρότηση ενός ενιαίου μετώπου «ενάντια στην απειλή της ακροδεξιάς». Συμφώνησαν να δημιουργήσουν ένα νέο «Λαϊκό Μέτωπο» και την Τετάρτη 12 Ιουνίου 2024 παρουσίασαν την κατανομή των εκλογικών περιφερειών για τις πρόωρες βουλευτικές εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για τις 30 Ιουνίου και τις 7 Ιουλίου. Αναμένουμε...
Πιστεύουμε ότι είναι πλέον απαραίτητο να ενθαρρύνουμε τον εις βάθος προβληματισμό για τη δημοκρατία και τις αξίες που την καθοδηγούν, αλλά και μας καθοδηγούν ως συλλογικότητα. Τα ακροδεξιά πολιτικά κόμματα χρησιμοποιούν και οικειοποιούνται τον όρο και την έννοια της δημοκρατίας. Παρουσιάζονται ως δημοκράτες και δραστηριοποιούνται σε διάφορα επίπεδα εξουσίας, σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Επιτυγχάνουν υψηλά εκλογικά ποσοστά, τα οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις, τους δίνουν πρόσβαση σε εκτελεστικές λειτουργίες.
Το να επιτεθεί κανείς σε αυτά τα κόμματα χαρακτηρίζοντάς τα ως αντιδημοκρατικά είναι σαν να αποκρύπτει ένα μέρος της πραγματικότητας, σαν να βλέπει μόνο την κορυφή του παγόβουνου. Τις περισσότερες φορές, άλλωστε, η ετικέτα του αντιδημοκρατικού που αποδίδεται στα κόμματα αυτά παραμερίζεται από τα ίδια, ή ακόμη και στρέφεται εναντίον του αντιπάλου, χωρίς ο ψηφοφόρος να γνωρίζει τελικά ποιος είναι ή δεν είναι δημοκρατικός. Στον λόγο των ακροδεξιών κομμάτων, η δημοκρατία είναι λαϊκιστική, εθνικιστική και βασισμένη στην ταυτότητα. Δεν θεωρούμε ότι η «εθνική δημοκρατία» ή η «δημοκρατία βασισμένη στην ταυτότητα» είναι απλά οξύμωρα, αλλά θέματα και ζητήματα προς συζήτηση που θεωρούμε χρήσιμο και αναγκαίο να κατανοήσουμε και να επενδύσουμε σε αυτά, προκειμένου να τα αντιτάξουμε σε άλλα δημοκρατικά μοντέλα που είναι πιο ισότιμα, ανοιχτά και βασίζονται στην αλληλεγγύη.
Ο όρος «δημοκρατία» δεν είναι ουδέτερος. Δεν είναι απλά κοσμητικός ή στρατηγικός και δεν μπορεί να περιοριστεί σε μια διαδικασία αποδαιμονοποίησης των ακροδεξιών κομμάτων. Το να περιοριστούμε σε αυτές τις εκτιμήσεις σημαίνει ότι απορρίπτουμε ένα μέρος της ανάλυσης. Τα ακροδεξιά κόμματα έχουν οικειοποιηθεί τον όρο για να του προσδώσουν μια συγκεκριμένη ιδεολογική δομή. Η δημοκρατία ορίζεται με όρους μιας εθνικής ή εθνοτικής κοινότητας. Η ταυτότητα είναι περιορισμένη ή κλειστή. Σύμφωνα με την επιτελεστική προσέγγιση της γλώσσας, οι λέξεις επηρεάζουν το όραμά μας για τον κόσμο, τις στάσεις μας, τις απόψεις μας και τη συμπεριφορά μας. Μεταφέροντας και προωθώντας αυτά τα συγκεκριμένα μοντέλα δημοκρατίας, τα ακροδεξιά κόμματα τους δίνουν επίσης νόημα και ζωή ως πολιτικό σχέδιο για τους ακτιβιστές, τα μέλη και τους ψηφοφόρους τους.
Ο Τζον Άνταμς, ο δεύτερος πρόεδρος της Αμερικής, δήλωσε κάποτε ότι «η δημοκρατία δεν διαρκεί ποτέ για πολύ. Σύντομα χαραμίζεται, εξαντλείται και δολοφονείται. Ποτέ δεν υπήρξε δημοκρατία που να μην αυτοκτόνησε». Είχε και έχει σαφώς άδικο. Η δημοκρατία είναι ο μεγάλος νικητής των ιδεολογικών συγκρούσεων του 20ού αιώνα. Αλλά αν η δημοκρατία πρόκειται να παραμείνει το ίδιο επιτυχημένη στον 21ο αιώνα, όπως ήταν στον 20ό, πρέπει να καλλιεργείται επιμελώς όταν είναι νέα -και να διατηρείται προσεκτικά όταν είναι ώριμη.
