Τις παρατηρήσεις - επισημάνσεις τους για το νέο θεσμικό πλαίσιο για τη διερεύνηση αεροπορικών και σιδηροδρομικών ατυχημάτων και την ασφάλεια των μεταφορών κοινοποίησαν οι εργαζόμενοι υπάλληλοι στη ΡΑΣ, με επιστολή τους προς τον Πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων, τα κόμματα του Ελληνικού Κοινοβουλίου, την ολομέλεια της Αρχής, το Γραφείο Υπουργού Υποδομών & Μεταφορών και την Ομοσπονδία Εργαζομένων Ανεξαρτήτων Αρχών.
Ειδικότερα, η επιστολή των υπαλλήλων της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων έχει ως εξής:
«Εμείς οι εργαζόμενοι στην Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ), μη έχοντας συστήσει ακόμη έως σήμερα Σωματείο Εργαζομένων για το φορέα μας προκειμένου να εκφραστούμε από αυτό συλλογικά, οφείλουμε προς διαφύλαξη των δικαιωμάτων μας να απευθύνουμε τις παρατηρήσεις μας προς όλους τους φορείς που σχετίζονται με την συζήτηση του νομοσχεδίου του Υπουργείου Υποδομών & Μεταφορών «Θεσμικό πλαίσιο για τη διερεύνηση αεροπορικών και σιδηροδρομικών ατυχημάτων και την ασφάλεια των μεταφορών». Οι παρατηρήσεις μας αυτές γίνονται στο πλαίσιο διαπιστώσεων σημαντικών θεμάτων που επηρεάζουν κατά την άποψή μας και την εργασιακή μας σχέση με τον φορέα μας, καθώς και ένα μείζον θέμα λειτουργίας του φορέα που θίγει την ανεξαρτησία λειτουργίας της Ανεξάρτητης Αρχής ΡΑΣ και κατά συνέπεια την ανεπηρέαστη εργασιακή λειτουργία που θα έπρεπε να υπάρχει, χωρίς σκιές και θολά σημεία, στην όλο και αυξανόμενη από διαδικασίες και ενέργειες λειτουργία του σιδηροδρόμου.
Παρατηρήσεις επί σχεδίου νόμου για σύσταση νέου Οργανισμού διερεύνησης σιδηροδρομικών ατυχημάτων (Ε.Ο.Δ.Α.Σ.Α.Α.Μ.).
Ι. Θέματα στελέχωσης
Με την παρ 2 του άρθρου 10 του σχεδίου νόμου δίνεται η δυνατότητα στον Υπουργό Υποδομών & Μεταφορών να μετατάσσει υπαλλήλους του Υπουργείου ΥΜΕ και των εποπτευόμενων αυτού φορέων καθώς και από τις Ανεξάρτητες Αρχές ΑΠΑ και ΡΑΣ, χωρίς την βούλησή αυτών αφού η σχετική διάταξη δεν αναφέρει το " ...κατόπιν σχετικής αίτησης μετάταξης του υπαλλήλου προς το Υπουργείο Υποδομών & Μεταφορών", εξαιρετικά και κατά παρέκκλιση κάθε γενικής (δηλ. ενιαίο σύστημα κινητικότητας) ή ειδικής διάταξης. Αυτό βέβαια πέραν της μονομερούς υποχρεωτικότητας που εισάγει και μη αναγνωρίζοντας την οικεία βούληση του υπαλλήλου, εξομοιώνει και τις δύο ανεξάρτητες αρχές με τους λοιπούς εποπτευόμενους φορείς (ΔΕΚΟ και ΝΠΔΔ), οι οποίες κατά βάση είναι ήδη υποστελεχωμένες και δεν δύνανται να διαθέσουν υπαλλήλους που απασχολούν σήμερα αφού δεν θα μπορούν να ανταποκριθούν στις ήδη αυξημένες αρμοδιότητες τους, αλλά και καταργεί εν τοις πράγμασι και την ανεξαρτησία λειτουργίας τους κατόπιν επιβολής του Υπουργού στη διάθεση του προσωπικού τους, χωρίς καν τη γνώμη της διοικησης των. Να μην ξεχνάμε πως ήδη από το καλοκαίρι το Υπουργείο Εσωτερικών με διάταξη σε νομοσχέδιο του (ήδη νόμος 4954/2022 άρθρο 68), αναγνωρίζοντας τις ελλείψεις προσωπικού σε όλες τις Ανεξάρτητες Αρχές, νομοθέτησε την υποχρεωτική σύμφωνη γνώμη των διοικήσεων αυτών σε οποιαδήποτε διοικητική μεταβολή υπαλληλου των που διενεργείται κατά παρέκκλιση του ενιαίου συστήματος κινητικότητας, αυτό πλέον καταργείται γι αυτές τις δύο αρχές.
Επίσης με την σχετική διάταξη γίνεται περιορισμός του πεδίου στελέχωσης του νέου φορέα, αφού πλέον δύναται να στελεχωθεί μόνο από το Υπουργείο Υποδομών & Μεταφορών και τους φορείς του.
Προτείνουμε λοιπόν την τροποποίηση του σημείου του άρθρου αυτού, τουλάχιστον ως προς την δυνατότητα σχετικής αίτησης για μετάταξη του υπαλλήλου προς το Υπουργείο Υποδομών & Μεταφορών, καθώς και την εναρμόνιση με το άρθρο 68 του ν. 4954/2022.
ΙΙ Θέμα καταστρατήγησης ανεξαρτησίας της ΡΑΣ, θεσμική παρέμβαση
Η ελληνική πολιτεία με τον ν. 3891/2010 αποφάσισε να συστήσει Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή (μη συνταγματικά κατοχυρωμένη), και εν συνεχεία να επιβεβαιώσει με την ενσωμάτωση της ΕΟ 2012/34 ΕΕ επονομαζόμενη Recast με το ν.4408/2016, την Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων ΡΑΣ, που της απέδωσε πλήρη ανεξαρτησία στις αποφάσεις της σε σχέση με τα λοιπά κυβερνητικά όργανα και φορείς, άρθρο 22 παρ. 2 ν. 3891/2010 " ...δεν υπόκειται σε έλεγχο από κυβερνητικά όργανα ή άλλη διοικητική αρχή...", καθώς επίσης με το άρθρο 85 παρ. 2 της ανατέθηκαν τα καθήκοντα της Εθνικής Αρχής Ασφάλειας που επιβεβαιώθηκαν με το άρθρο 25 παρ. 2 του ν. 4632/2019 για την εφαρμογή του 4ου πακέτου για τους σιδηροδρόμους στην ΕΕ, επιβεβαιώνοντας την ανεξαρτησία λήψης αποφάσεων για όλα τα θέματα ιδίως από το εποπτεύον Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, από το διαχειριστή υποδομής ΟΣΕ, όλες τις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις και τον υπεύθυνο φορέα συντήρησης. Κατ' αυτόν τον τρόπο η λειτουργία της Αρχής όλα αυτά τα χρόνια δεν θίχτηκε ούτε αμφισβητήθηκε μέσω επιρροής ιδίως στην λήψη αποφάσεων από το Υπουργείο ούτε ουδέποτε υπήρξε σκιά ανάμειξης του Υπουργείου Υποδομών & Μεταφορών. Με το νομοσχέδιο για την σύσταση του Οργανισμού Διερεύνησης συστήνεται αυτόνομη οργανωτική μονάδα εντός του Υπουργείου Υποδομών & Μεταφορών που σύμφωνα με τις βασικές αρχές της δημόσιας διοίκησης συνδέεται ιειραρχικά και προφανώς δεν δύναται να σταματήσει και να ελέγχεται σε επίπεδο αποφάσεων ιεραρχικά από τον Προϊστάμενο αυτού, δηλαδή τον υπουργό με ότι αυτό συνεπάγεται διοικητικά, όσο κι αν αναφέρεται ότι λειτουργεί ανεξάρτητα σε επίπεδο λήψης αποφάσεων, αφού δεν δύναται να καταργηθούν οι γενικές διατάξεις του Κδδ (ν.2690/1999) περί ιεραρχικής προσφυγής των αποφάσεων του νέου Οργανισμού.
Η μοναδική απαίτηση που υπάρχει απ' αυτόν τον νέο Οργανισμό είναι η δημιουργία Συστάσεων (δηλαδή σύνταξη εκθέσεων-εντολών) προς λοιπούς φορείς για την βελτίωση των κανόνων ασφάλειας της λειτουργίας των σιδηροδρόμων. Σύμφωνα με την διάταξη του άρθρου 49 παρ. 2 του υπό εξέταση νομοσχεδίου " ....οι συστάσεις απευθύνονται στη Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων..... Οι εν λόγω αρχές εντός του πεδίου αρμοδιοτήτων τους λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα για να εξασφαλίσουν ότι οι συστάσεις για την ασφάλεια που εκδίδονται από τον Οργανισμό ......... λαμβάνονται δεόντως υπόψη και όποτε ενδείκνυται ακολουθούνται από δέουσες ενέργειες.". Από την διατύπωση της διάταξης που προέρχεται από την Ευρωπαϊκή Οδηγία (ΕΕ) 2016/798 είναι ξεκάθαρο πως δημιουργείται σαφής δέσμευση της ΡΑΣ να ακολουθήσει οδηγίες-εντολές για την έκδοση αποφάσεων προς τους επιτηρουμενους από αυτήν σιδηροδρομικούς φορείς. Πως είναι λοιπόν δυνατόν η ΑΔΑ ΡΑΣ να "εντέλλεται" για ενέργειες από τις αποφάσεις ενός φορέα που ιεραρχικά ελέγχεται από τον Υπουργό;
Δηλαδή φαίνεται να μην μπορεί εν τοις πράγμασι να τηρηθεί η εκ του νόμου ανεξαρτησία των αποφάσεων της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων, και αυτό είναι πρόβλημα και μάλιστα σημαντικό, με ότι κινδύνους συνεπάγεται μια τέτοια αλλαγή στη νομοθεσία καθώς η εν λόγω Αρχή εποπτεύεται για τις Αποφάσεις/Ενέργειες από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για τους Σιδηροδρόμους (ERA).
Είναι δεδομένο ότι ο εν λόγω φορέας διερεύνησης σιδηροδρομικών ατυχημάτων δεν μπορεί παρά να είναι Ανεξάρτητη Αρχή η οποία στη συνέχεια εκδίδει τις συστάσεις προς τις λοιπές Αρχές (ΡΑΣ & ERA) για να λαμβάνονται από αυτές όλα τα σχετικά μέτρα, χωρίς να θίγεται η αξιοπιστία των αποφάσεων τους σχετικά με ενέργειες, εμφανείς ή μη, κυβερνητικών οργάνων που εκ της φύσης τους ελέγχουν και ασκούν εξουσία επί των αποφάσεων/συστάσεων του Οργανισμού. Μόνον έτσι δεν θα υπάρχει εμπλοκή στην λήψη αποφάσεων από την ΡΑΣ και δεν θα θίγεται η ανεξαρτησία της αρχής ούτε εν τοις πράγμασι ούτε ως υπόθεση.
Προτείνουμε λοιπόν, την τροποποίηση του Οργανισμού (Ε.Ο.Δ.Α.Σ.Α.Α.Μ.) από αυτόνομη οργανωτική μονάδα εντός του Υπουργείου Υποδομών & Μεταφορών σε Ανεξάρτητη Αρχή, έχοντας πλήρη ανεξαρτησία αποφάσεων και ενεργειών από το Υπουργείο».
