Τριγμούς και πολλά ερωτηματικά δημιουργεί το νέο πολιτικό σκηνικό σε Γαλλία και Γερμανία, όπως διαμορφώνεται μετά τα αποτελέσματα των Ευρωεκλογών, αποδυναμώνοντας ακόμη περισσότερο τον παραδοσιακό γαλλο-γερμανικό άξονα σε μία άκρως κρίσιμη περίοδο για τα τεκταινόμενα της Ευρώπης, η οποία καλείται να λάβει μία σειρά από σημαντικές για το μέλλον της αποφάσεις.
Η συντριπτική ήττα του Εμανουέλ Μακρόν στη Γαλλία και η ιστορική καταβαράθρωση των Σοσιαλιστών του Όλαφ Σολτς αλλάζει το πολιτικό σκηνικό, ανοίγοντας το δρόμο για πρόωρες βουλευτικές εκλογές στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ και θέτοντας σε κοινοβουλευτική αμφισβήτηση την κυβέρνηση συνασπισμού της μεγαλύτερης οικονομίας της ένωσης.
Οι κίνδυνοι για το γαλλογερμανικό άξονα
Η επιβίωση του γαλλογερμανικού άξονα θα εξαρτηθεί από το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών στη Γαλλία και το μέλλον του κυβερνητικού συνασπισμού στη Γερμανία, γιατί τυχόν επικράτηση της ακροδεξιάς Μαρί Λεπέν θα περιόριζε την ισχύ και το λόγο Μακρόν και θα έκανε πολύ πιο δύσκολη τη συνεργασία με το Βερολίνο. Και το μεγάλο ερώτημα είναι τι μέλλει γενέσθαι σε περίπτωση μίας παραίτησης, αλλά Βελγίου, του Μακρόν, που θα σήμαινε ότι οι προεδρικές εκλογές, οι οποίες έχουν προγραμματιστεί για το 2027, θα έρχονταν πολύ πιο κοντά.
Συνεπώς, ο μεγάλος φόβος δεν είναι οι βουλευτικές εκλογές της Γαλλίας, αλλά τυχόν πρόωρες προεδρικές εκλογές και τί θα σήμαινε αυτή η πολιτική κατάρρευση Μακρόν για το γαλλογερμανικό άξονα. Εάν λυγίσει ο άξονας αυτός, η πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, αναδύεται σε βασικό παίκτη στις ευρωπαϊκές εξελίξεις, καθώς το κόμμα της «Αδέλφια της Ιταλίας» και η ίδια βγήκαν εμφανώς ισχυροποιημένοι από τις Ευρωεκλογές και θα μπορούσε κάλλιστα να διεκδικήσει πρωταγωνιστικό ρόλο στις ευρωπαϊκές πολιτικές ασκώντας πιέσεις στις Βρυξέλλες για τις δημοσιονομικές πολιτικές.
H πολιτική στροφή σε Γαλλία και Γερμανία αποδυναμώνει σαφώς τους ηγέτες της Γαλλίας και της Γερμανίας και την ικανότητά τους να καθοδηγήσουν τις ευρωπαϊκές πολιτικές, ενώ παράλληλα καθιστά πιο δύσκολο το εγχείρημα της βαθύτερης ενοποίησης, αυξάνοντας το κόστος δανεισμού και το premium κινδύνου για τους επενδυτές που θέλουν να τοποθετηθούν σε ομόλογα υπερχρεωμένων χωρών. Ίσως, όλο αυτό το σκηνικό να ανοίξει την πόρτα για το διορισμό του Μάριο Ντράγκι στη θέση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν αναλυτές της Citi στο Reuters. H ΕΕ αντιμετωπίζει μία σειρά από εσωτερικές και εξωτερικές προκλήσεις σε συστημικά ζητήματα που απαιτούν αυξημένη και όχι μειωμένη συνεργασία, αναφέρει επίσης στο Reuters η Ντάνα Μάλας, στρατηγική αναλύτρια του SEB Group.
Η αλλαγή του πολιτικού σκηνικού λαμβάνει χώρα σε μία ήδη δύσκολη περίοδο για τη Γαλλία, η οποία μόλις πριν από λίγες ημέρες είδε το αξιόχρεό της να υποβαθμίζεται από τον οίκο S&P εν μέσω αυξανόμενων προειδοποιήσεων ότι μπορεί να έρθει και νέα υποβάθμιση. Τα δημοσιονομικά της Γαλλίας βρίσκονται σε δεινή κατάσταση, καθώς ήδη το δημοσιονομικό έλλειμμα ξεπέρασε πέρυσι κατά πολύ τον επίσημο στόχο και θα συνεχίσει ως έχει, όπως φαίνεται, έως το 2027, ενώ το Παρίσι καλείται να τιθασεύσει τις δημοσιονομικές του δαπάνες. Οι αγορές αντέδρασαν έντονα στις τελευταίες πολιτικές εξελίξεις, αντικατοπτρίζοντας τον φόβο ενός δημοσιονομικού εκτροχιασμού της Γαλλίας, εν αναμονή μάλιστα της εφαρμογής των νέων δημοσιονομικών κανόνων, που θα καταστήσουν πολύ πιο δύσκολο το πρόγραμμα του Μακρόν, ακόμη και εάν υπερισχύσει της Λεπέν στις επερχόμενες κάλπες.
Διαφορετικές ατζέντες
Βερολίνο και Παρίσι προσπάθησαν να αμβλύνουν τις διαφορές τους με μία κίνηση καλής θέλησης του Μακρόν, όπως έδειξε η πρόσφατη επίσκεψή του στο Βερολίνο, στην πρώτη επίσημη επίσκεψη στη Γερμανία από τον Γάλλο πρόεδρο εδώ και σχεδόν 25 χρόνια. Η προηγούμενη ήταν το 2000, όταν ο Ζάκ Σιράκ επισκέφτηκε το Βερολίνο. Παρότι οι δύο πλευρές διαμήνυσαν ότι «θα συμφωνούμε πάντα», δεν έπεισαν, καθώς Γαλλία και Γερμανία διαφωνούν σε θεμελιώδη ζητήματα, συμπεριλαμβανομένων της ένωσης κεφαλαιαγορών, του κοινού δανεισμού, της εμπορικής προσέγγισης με την Κίνα και της ουκρανικής κρίσης.
Το ταξίδι Μακρόν στη Γερμανία κρίθηκε αναγκαίο για να αποδειχθεί το απαραβίαστο της σύνδεσης Βερολίνου-Παρισιού σε μία ιδιαίτερη δύσκολη συγκυρία για την ΕΕ, που η επιρροή των δύο χωρών θα έπρεπε να είναι πολύ μεγαλύτερη. Η επαναπροσέγγιση επιδιώχθηκε, σύμφωνα με το Bloomberg, και από τον Λευκό Οίκο, ο οποίος ζήτησε επιμόνως να έρθουν πιο κοντά οι δύο πρωτεύουσες και να αμβλύνουν τις διαφορές τους κυρίως στο θέμα της Ουκρανίας. Ο Μακρόν, ο οποίος στο παρελθόν υποστήριζε τις διαπραγματεύσεις με τη Μόσχα, είναι τώρα πρόθυμος να πολεμήσει εναντίον της, μιλώντας για τη δυνατότητα αποστολής στρατευμάτων του ΝΑΤΟ για να βοηθήσουν το καθεστώς του Κιέβου, ενώ ο Γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σολτς είναι πολύ πιο προσεκτικός.
Για τα νέα εξοπλιστικά προγράμματα ο Μακρόν παρακινεί τους Γερμανούς να εμπιστευθούν την ευρωπαϊκή- και ασφαλώς τη γαλλική- αμυντική βιομηχανία, αλλά εκείνοι δεν θέλουν να σταματήσουν τις αγορές εξοπλισμών από τις ΗΠΑ. Η αμυντική πολιτική ήταν πάντα ακανθώδες ζήτημα μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, με αναλυτές να εξηγούν ότι οι δύο χώρες είχαν πάντα μία διαφορετική κουλτούρα στο ζήτημα αυτό. Στη Γερμανία έχει εδραιωθεί μία ισχυρή πρόσδεση στο ΝΑΤΟ, ενώ η Γαλλία επιμένει σε μία μεγαλύτερη αυτονομία, ενώ την ίδια στιγμή υπάρχουν διαφορετικές τεχνολογίες, που δεν είναι εύκολο να συμβαδίσουν.
Οι δύο χώρες έχουν επίσης διαφορετική ατζέντα στο θέμα της ένωσης κεφαλαιαγορών, κάτι που προϋποθέτει κοινό δανεισμό σε μόνιμη βάση και όχι όπως συμβαίνει σήμερα, μέσω κοινών κοινοτικών εργαλείων, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης. Επίσης, ενώ και οι δύο συμφωνούν στη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού αποταμιευτικού προϊόντος προκειμένου να αντλήσουν ιδιωτικά κεφάλαια για την ανάπτυξη και να σταματήσουν την εκροή κεφαλαίου σε ξένες αγορές, έχουν διαφορετικές προτεραιότητες.
Σύμφωνα με το Politico, επικαλούμενο πηγές, η Ευρώπη δεν είναι σίγουρη ότι αυτές οι δύο χώρες θα πρέπει να συνεχίσουν να ηγούνται, αφού ούτε η Γαλλία ούτε η Γερμανία μπορούν να προσφέρουν στην ΕΕ μια σαφή εικόνα για το μέλλον. Ακόμη και όταν το Παρίσι και το Βερολίνο καταφέρνουν να καταλήξουν σε συναίνεση, οι προσπάθειές τους να οδηγήσουν και να παρακινήσουν άλλους να τους ακολουθήσουν αποτυγχάνουν, με το πρόβλημα τώρα να διογκώνονται, καθώς, όπως εκτιμούν αναλυτές, υπάρχουν ελάχιστα σημεία επαφής.
Η δεινή κατάσταση της γαλλικής οικονομίας
Ήδη, η γαλλική κυβέρνηση δεχόταν πιέσεις από τους οίκους αξιολόγησης, από το αυξανόμενο δημοσιονομικό έλλειμμα και χρέος, αλλά και από το ΔΝΤ το οποίο έχει επανειλημμένως ζητήσει από το Παρίσι να παρουσιάσει λεπτομερώς το σχέδιο μείωσης των δαπανών του κατά 20 δισ. ευρώ φέτος και το ίδιο και το επόμενο έτος. Η δημοσιονομική σύσφιγξη που είναι απίθανο τώρα να προχωρήσει, θεωρείται αναγκαία για τη μείωση του ελλείμματος από το 5,5% του ΑΕΠ κάτω από το όριο του 3% έως το 2027. Το Παρίσι δεν έχει πλέον άλλη επιλογή από το να τιθασεύσει τις δαπάνες της αφού το έλλειμμά της το 2023 ξεπέρασε κατά πολύ το στόχο, κυρίως εξαιτίας της απρόσμενης μείωσης των φορολογικών εσόδων. Η εικόνα αυτή αποτυπώνεται στην υποβάθμιση του αξιόχρεου της Γαλλίας από τον οίκο Standard & Poor's τον προηγούμενο μήνα, το δεύτερο από τους τρεις κορυφαίους οίκους αξιολόγησης που υποβαθμίζει την πιστοληπτική αξιολόγηση της χώρας σε διάστημα λίγο μεγαλύτερο του έτους.
Το σχέδιο του κόμματος Αναγέννησης του Μακρόν πιθανόν να αποδειχθεί πλέον άκρως κοστοβόρο για τα δημοσιονομικά, κρίνοντας από τις προτάσεις του στις τελευταίους κοινοβουλευτικές εκλογές του 2022. Τότε, είχε προτείνει τη μείωση του ορίου συνταξιοδότησης στα 60 από 64 έτη, την επανεθνικοποίηση των αυτοκινητοδρόμων μετά διοδίων, την απαλλαγή των εργαζομένων ηλικίας κάτω των 30 ετών από φόρο εισοδήματος και τη μείωση του φόρου κληρονομιάς για τη μεσαία και κατώτερη κοινωνική τάξη. Στα σχέδια είναι επίσης η μείωση του ΦΠΑ στη βενζίνη, στο πετρέλαιο θέρμανσης, στην ηλεκτρική ενέργεια και στο φυσικό αέριο στο 5,5% από 20%, όπως επίσης και η αύξηση των δαπανών στην υγεία κατά 20 δισ. ευρώ. Το think tank Institut Montaigne υπολογίζει το κόστος όλων αυτών των μέτρων στα 100 δισ. ευρώ ή στο 3,5% του ΑΕΠ. Άκομη και εάν το στρατόπεδο Μακρόν καταφέρει να σχηματίσει νέα κυβέρνηση συνασπισμού, θα αντιμετωπίσει τεράστιες πιέσεις να μην προχωρήσει σε μεγάλες μειώσεις των δαπανών.
Διακυβεύονται οι σχέσεις Παρισιού - Βρυξελλών
Με ελάχιστες πλέον προοπτικές να επιμείνει σταθερή στους στόχους της για το έλλειμμα, ανεξαρτήτως ποιός θα κερδίσει στις εκλογές, η Γαλλία θα βρεθεί σύντομα σε μετωπική σύγκρουση με τους Ευρωπαίους εταίρους της και φυσικά με τις Βρυξέλλες ως προς τα δημοσιονομικά της.
Οι κυβερνήσεις της ΕΕ συμφώνησαν το Δεκέμβριο να προχωρήσουν σε μεταρρύθμιση των δημοσιονομικών κανόνων, δίδοντας στις χώρες περισσότερο χρόνο για να μειώσουν το χρέος τους από τα μετά της πανδημίας επίπεδα ρεκόρ, δημιουργώντας ταυτόχρονα κίνητρα για επενδύσεις.
Ωστόσο, ακόμη και με τους νέους αναθεωρημένους κανόνες, η Γαλλία ήδη δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της ως προς τις δαπάνες και τη μείωση του χρέους, που σημαίνει ότι θα μπορούσε να βρεθεί αντιμέτωπη με την προοπτική διαδικασίας επί παραβάσει και ενδεχομένως με πρόστιμο 0,05% του ΑΕΠ κάθε έξι μήνες για μη συμμόρφωση.
