Τι λέει η ΤτΕ για τα αποθεματικά των συνταξιοδοτικών Ταμείων;

Ο κ. Ψ δεν το συνήθιζε, αλλά αυτή τη φορά ήρθε καθυστερημένος στο κυριακάτικο – μετά από πολύ καιρό – ραντεβού μας. Ήμασταν εκεί και οι τρεις, ο κ. Χ, εγώ και ο κ. Ψ. Η Ελένη δεν είχε καταφέρει τελικά να έρθει για τον καφέ που είχαμε συμφωνήσει να πιούμε χαλαρά την Κυριακή το πρωί.

Ο κ. Χ μου είχε δείξει από την αρχή ότι το θέμα που ήθελε να συζητήσουμε, τον... έκαιγε. Και η καθυστέρηση του κ. Ψ τον εμπόδιζε να πει αυτό που ήθελε. Όταν επιτέλους ο κ. Ψ έφτασε και ήρθε και ο καφές του ο κ. Χ τον ρώτησε με κάπως... υποχθόνιο ύφος «πόση αύξηση είπαμε ότι υπολογίζεις να πάρεις στην σύνταξη το 2023;».

Ο κ. Ψ που δοκίμαζε τον καφέ του δεν είχε πάρει είδηση τους σκοπούς του κ. Χ και απάντησε ότι δεν ήταν βέβαιος για το ποσοστό της αύξησης επειδή αυτό θα μειωθεί από την λεγόμενη «προσωπική διαφορά» που ο ίδιος δεν μπορούσε να υπολογίσει πόση είναι.

Ο κ. Χ τον κοίταξε καλά και δεν είπε τίποτα.

Ο κ. Ψ τον ρώτησε αν ήξερε πόσο θα πάρει εκείνος, μια ερώτηση που μάλλον είχε προβλέψει ο κ. Χ για να γυρίσει το θέμα εκεί που το ήθελε εκείνος. «Να σου πω την αλήθεια, μετά από τα όσα έγιναν την περασμένη εβδομάδα – και απ’ ότι καταλαβαίνω δεν έδωσες και πολύ σημασία – δεν ξέρω αν κάποια στιγμή θα σταματήσω να παίρνω σύνταξη είτε αυξημένη είτε μειωμένη» απάντησε και άπλωσε το χέρι να πιάσει το φλιτζάνι του χωρίς να πει τίποτα άλλο.

Τους κοίταξα και τους δύο και περίμενα τη συνέχεια.

«Τι εννοείς φίλε μου;» ρώτησε παραξενεμένος ο κ. Ψ.

«Τι θέλεις να εννοώ δεν ένιωσες τον... σεισμό της περασμένης εβδομάδας; Δεν πρόσεξες ότι η BoE άρον – άρον άρχισε να αγοράζει πάλι κρατικά ομόλογα αντί να κάνει το αντίθετο όπως έχει αποφασίσει;…». Ο κ. Ψ τον κοίταξε προσεκτικά και με μικρή καθυστέρηση ρώτησε «το είδα αλλά αυτό τι σχέση έχει με την σύνταξή μου;…».

«Απορώ μαζί σου» σχολίασε ο κ. Χ.

Κοίταξε εμένα και είπε «υπενθύμισέ του ότι τα συνταξιοδοτικά Ταμεία έχουν τα αποθεματικά τους αποταμιευμένα σε κρατικά ομόλογα. Θύμισέ του τι συμβαίνει όταν τα ομόλογα αυτά χάνουν την αξία τους είτε από «κούρεμα», όπως αυτό που συνέβη στα δικά μας το 2012, είτε επειδή, όπως συμβαίνει τώρα η αύξηση των επιτοκίων ρίχνει τις τιμές τους, δηλαδή την αξία αποτίμησής τους... Από αυτά τα αποθεματικά δεν πληρώνονται οι συντάξεις με την βοήθεια και των ασφαλιστικών εισφορών;».

Δεν χρειάσθηκε βέβαια να πω τίποτα γιατί τα είπε ο κ. Χ, ενώ ο κ. Ψ είχε σταθεί ακίνητος με το φλιτζάνι στο χέρι να αιωρείται και κοίταζε μια εμένα μία τον κ. Ψ.

Αυτό που ακούσαμε από το στόμα του δεν ήταν αυτό που περιμέναμε. Τουλάχιστον όχι εγώ. «Και γιατί η Τράπεζα της Ελλάδος δεν λέει τίποτα;…» είπε.

«Γιατί φίλε μου νομίζω ότι και σ’ αυτούς ήρθε ξαφνικό μετά από αυτό που έγινε στην Βρετανία. Κι όχι μόνο στη Βρετανία. Η αλήθεια είναι ότι μέσα σε 8 – 9 μήνες αυτή η συντονισμένη αύξηση επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες έχει προκαλέσει μία πρωτοφανή "εξάχνωση" αξιών στα ομόλογα πέρα από τις τιμές των μετοχών.

Τα νούμερα είναι εφιαλτικά. Περί τα 16 τρισ. δολ. έχουν εξαερωθεί στην αγορά ομολόγων... Με άλλα λόγια οι κάτοχοι αυτών των 16 τρισ. σήμερα έχουν μηδέν τρισ.... και το πρόβλημα δεν είναι μόνο αυτό που φαίνεται.

Γιατί σε μεγάλο μέρος τους όσα από αυτά ήταν ασφαλισμένα (CDS) για κάποια όρια αλλαγής των αποδόσεών τους, η ζημιά μεταφέρεται σ’ αυτούς που είχαν πουλήσει τα ασφάλιστρα, δηλαδή τις τράπεζες κολοσσούς που κάνουν αυτή την δουλειά και πουλάνε αυτά τα παράγωγα. Όλοι αυτοί πρέπει να κλείσουν τεράστιες τρύπες με ρευστότητα η οποία λόγω της αύξησης των επιτοκίων είναι ήδη ακριβότερη και λιγότερο διαθέσιμη... Τα margin calls κοντεύουν να διαλύσουν το σύμπαν.

Σκέψου ότι ακόμα και τα γερμανικά συνταξιοδοτικά ταμεία δέχθηκαν διακριτικές συστάσεις από την γερμανική κυβέρνηση να προχωρήσουν σε διασφάλιση των αποθεματικών τους και κυρίως να φροντίσουν για τις πιθανές ζημιές από τις δραματικές αλλαγές στις τιμολογήσεις των ασφαλίστρων κινδύνου που είχαν αγοράσει για τις επενδύσεις τους…» .

Στο σημείο αυτό μπήκα στην κουβέντα για να κάνω λίγο περισσότερο «λιανά» τη διαδικασία που συντάραξε τη Βρετανία και της οποίας τα απόνερα και αυτή την εβδομάδα «ακούγονται» και στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ.

Τα συνταξιοδοτικά ταμεία, διευκρίνισα στον κ. Ψ, που άκουγε προσεκτικά, επενδύουν ένα μέρος των περιουσιακών τους στοιχείων σε ομόλογα που αντιστοιχούν σε υποχρεώσεις και ένα μέρος σε περιουσιακά στοιχεία που αποκαλούνται «στοιχεία ανάπτυξης», δηλαδή που στοχεύουν σε υψηλότερες αποδόσεις, όπως προϊόντα εταιρικών πιστώσεων, μετοχές, ακίνητα.

Στη συνέχεια, «αντισταθμίζουν» τους κινδύνους αυτής της στρατηγικής με παράγωγα, χρησιμοποιώντας τα ομολογιακά περιουσιακά τους στοιχεία ως εγγύηση. Όταν η αξία αυτών των εγγυήσεων πέφτει, όπως πέφτουν τώρα οι τιμές των ομολόγων, πρέπει να «συμπληρώσουν» με ρευστό αυτή την διαφορά για να παραμείνει η εγγύηση ενεργή αλλιώς «πέφτει» το συμβόλαιο εξασφάλισης.

«Η στρατηγική τους αυτή», εξήγησα, «στηρίζεται στην προσδοκία ότι τα «περιουσιακά στοιχεία ανάπτυξης» θα τους αποφέρουν σημαντικές αποδόσεις και θα τα στηρίξουν την χρηματοδότησή τους. Και την ίδια στιγμή τα παράγωγα (ασφάλιστρα κινδύνου) θα απαλλάξουν τα Ταμεία από τις συνέπειες μελλοντικών διακυμάνσεων των επιτοκίων. Πάντα μέσα σε κάποιο συγκεκριμένο φάσμα τιμών διακύμανσης.

Τα αποτελέσματα αυτής της στρατηγικής ήταν πάντα καλά, αλλά μόνο για όσο η κατάσταση είναι... ομαλή. Τώρα με την συντονισμένη αύξηση των επιτοκίων και την κατάρρευση των τιμών των ομολόγων, τα ταμεία βρέθηκαν ως αντισυμβαλλόμενοι σε τεράστιες ποσότητες μόχλευσης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα...

Τόσο μεγάλες που ούτε τα ίδια μπορούν να αντιμετωπίσουν ούτε το χρηματοπιστωτικό σύστημα μπορεί να τιμήσει τα συμβόλαια κάλυψης. Γι’ αυτό, άρον – άρον την περασμένη Τετάρτη η Κεντρική Τράπεζα της Αγγλίας ανέτρεψε σε χρόνο dt την πολιτική της νομισματικής σύσφιξης και άρχισε να αγοράζει σαν να μην υπάρχει αύριο κρατικά ομόλογα για να τα ξαναφέρει σε τιμές που το τραπεζικό σύστημα δεν χρειάζεται να πληρώσει τα ασφάλιστρα...

Δεν νομίζω ότι η BoE κινητοποιήθηκε για τα Ταμεία, για τις τράπεζες που είχαν πουλήσει τα ασφάλιστρα κινήθηκε... «Αλλά για πόσο θα το κάνει αυτό; Τι θα συμβεί μόλις σταματήσει; Θα ξαναγυρίσουμε στην απειλή κατάρρευσης της περασμένης Τρίτης;…», αναρωτήθηκα.

«Με άλλα λόγια», σχολίασε διακόπτοντάς με ο κ. Ψ, «η κεντρική τράπεζα της Αγγλίας αναγκάζεται να κάνει στροφή 180 μοιρών στην πολιτική της και να αναδιπλωθεί λόγω των πιέσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές...».

«Ναι, ακριβώς» παρατήρησε ο κ. Χ, «να σας πω ότι σύμφωνα με ένα πολύ καλό άρθρο των FT εάν δεν υπήρχε παρέμβαση την Τετάρτη, οι αποδόσεις του Gilts, δηλαδή των 30ετών ομολόγων της Βρετανίας που θεωρούνται ότι πιο σίγουρο στην αγορά ομολόγων, θα μπορούσαν να είχαν αυξηθεί στο 7-8% από 4,5% σήμερα και σε αυτή την περίπτωση περίπου το 90% των συνταξιοδοτικών ταμείων του Ηνωμένου Βασιλείου θα είχαν ξεμείνει από εξασφαλίσεις, σύμφωνα με εκτίμηση της Kerrin Rosenberg, που είναι Διευθύνουσα Σύμβουλος της Cardano Investment. Με άλλα λόγια όπως είπε η ίδια "θα είχαν αφανιστεί". Τι άλλο θέλεις να σου κάποιος πιο καθαρό;».

Μεσολάβησαν μερικά δευτερόλεπτα σιωπής και ο κ. Ψ στράφηκε στον κ. Χ, τον κοίταξε και του είπε ήρεμα «μου έφτιαξες την μέρα φίλε μου… Βέβαια καλύτερα να ξέρω παρά να κοιμάμαι τον ύπνο του δικαίου και να ονειρεύομαι την αύξηση της σύνταξής μου…». Μετά από λίγο όμως μας κοίταξε και πρόσθεσε «θα προτιμούσα όμως να μη με ταράξετε έτσι. Μπορούσαμε να πιούμε πρώτα τον καφέ μας και μετά να μου τα... ρίξετε.».

Γ. Αγγέλης