Συζητώντας για μείωση φόρων, με αφορμή τα... παθήματα της κας Τρας

«Καλημέρα φίλε μου! Και για να σε προλάβω, σου λέω όχι δεν σε είδα στον ύπνο μου…».

Παρ’ ότι ξαφνιάστηκα από το πολύ πρωϊνό τηλέφωνο του κ. Ψ, τον καλημέρισα και εγώ και αστειευόμενος παρατήρησα, ότι δεν βλέπω τίποτα κακό στο να με βλέπει και στον ύπνο του αρκεί να είναι για καλό... Προσπέρασε το σχόλιό μου και μπήκε κατ’ ευθείαν στο θέμα.

«Κοίταξε χθες είχα μία συζήτηση με φίλους για την κρίση που έχει ξεσπάσει στη Μ. Βρετανία εξαιτίας της πολιτικής που επιχείρησε να εφαρμόσει η κυβέρνηση της κας Τρας – μα είναι επώνυμο αυτό που έχει για πρωθυπουργός – εννοώ τη φορολογική πολιτική της επιστροφής στις μειώσεις φόρων στους ψηλούς συντελεστές, τύπου Θάτσερ.

Η συζήτηση κατέληξε σε καυγά με δύο εξ αυτών, οι οποίοι με κατηγόρησαν ότι είμαι ιδεοληπτικός με το θέμα και αγνοώ την πραγματικότητα. Τους απάντησα ότι δεν ξέρουν τι λένε και δεσμεύθηκα ότι θα τους απαντήσω με στοιχεία…» είπε ο κ. Ψ, αλλά πριν συνεχίσει τον διέκοψα λέγοντάς του ότι δεν θα πρέπει να περιμένει βοήθεια σ’ αυτό από μένα πριν από το Σαββατοκύριακο γιατί είμαι πνιγμένος στις υποχρεώσεις στη δουλειά.

Η αλήθεια δεν ήταν πολύ κοντά... σ’ αυτό που ισχυρίσθηκα, αλλά δεν εύρισκα ενδιαφέρον να χάσω χρόνο γι’ αυτό.

«Όχι – όχι δεν θέλω να κάνεις κάτι τέτοιο. Αυτό το έχω κάνει ήδη εγώ, βλέπεις χθες βράδυ ξενύχτησα στο ψάξιμο και νομίζω ότι βρήκα πολύ υλικό σε σχετική αρθρογραφία. Ας είναι καλά το διαδίκτυο. Αυτό που θέλω από σένα είναι να ρίξεις μια ματιά στις σημειώσεις που θα σου στείλω μόλις μπορέσεις για να μου επισημάνεις αν κάπου έχω θέσει κάτι με ανεπαρκή στοιχεία ή με λάθος στοιχεία. Στα περισσότερα σημεία αυτών που θέλω να δεις σου αναφέρω και τις σχετικές πηγές για να φαίνεται ότι δεν τα βγάζω από το κεφάλι μου.

Κατ’ αρχήν η άποψη που υπερασπίζομαι, όπως γνωρίζεις, είναι ότι οι φορολογικές απαλλαγές στα υψηλά εισοδήματα δεν αυξάνουν τα δημόσια έσοδα, αυξάνουν απλώς την εισοδηματική ανισότητα. Παραδόξως βρήκα ένα σχετικό κείμενο του ΔΝΤ που λέει περίπου το ίδιο. Θα τα δεις σ’ αυτό που θα σου στείλω, αν έχεις λίγο χρόνο... Σε χαιρετώ για να μη σε κουράζω άλλο, πρωί – πρωί…».

Τον ευχαρίστησα και του υποσχέθηκα ότι θα κοίταζα τα στοιχεία που θα στείλει μέσα στη μέρα. Και πράγματι, μετά από λίγο άνοιξα το μέιλ που μου είχε στείλει.

«Φίλε μου τα στοιχεία που έχω συγκεντρώσει είναι τα ακόλουθα. Τα καταγράφω κωδικοποιημένα για να μη σε ταλαιπωρώ:

* Η θεωρία της Τρας και του υπουργού Οικονομικών με το περίεργο όνομα είναι μια παραλλαγή της θατσερικής συνταγής η οποία στηρίζεται στην πολύ παλιά ιδέα στα νεοκλασικά οικονομικά: τα trickle-down economics. Τι λέει αυτή η συνταγή; Λέει ότι «η λύση στη στασιμότητα και την αποτυχία της βρετανικής οικονομίας είναι η μείωση της φορολογίας των υψηλών εισοδημάτων και των μεγάλων επιχειρήσεων». Σύμφωνα με αυτή, το επιπλέον εισόδημα που θα τους αποφέρει η μείωση της φορολογίας θα είναι διαθέσιμο για την τόνωση των επενδύσεων και των δαπανών που μπορούν να αποφέρουν οικονομική ανάπτυξη.

* Το trickle-down economics συνήθως αντιμετωπίζεται σαν μέρος αυτού που αποκαλείται «οικονομική πολιτική στην πλευρά της προσφοράς» και η οποία έχει ως βάση της ότι «είναι οι αποτυχίες στην παραγωγή, όχι η ζήτηση που είναι το πρόβλημα για την παραγωγή». Γι’ αυτό η «λύση» που προτείνεται είναι ένα «ευέλικτο» εργατικό δυναμικό και υψηλότερη παραγωγικότητα από περισσότερες επενδύσεις. Η αντίθετη απάντηση βέβαια έρχεται από την πλευρά των Κεϋνσιανών και αφορά στην καλύτερη διαχείριση της μακροοικονομικής ζήτησης.

Τα στοιχεία που «μάζεψα» από τη διαθέσιμη βιβλιογραφία δίνουν μία απάντηση και σου παραθέτω τα σχετικά ευρήματα της μικρής μου έρευνας.

Κατ’ αρχήν σε ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο που βρήκα και που αφορά τα λεγόμενα του – κατά τα φαινόμενα – πλέον γνωστού οικονομολόγου υποστηρικτή της θεωρίας αυτής, ότι δηλαδή «η μείωση των φόρων θα οδηγήσει σε περισσότερη ανάπτυξη και επομένως σε περισσότερα, όχι λιγότερα, κρατικά έσοδα» του Arthur Laffer, διευκρινίζεται ότι ακόμα και αυτός εντοπίζει την αξιοπιστία της θέσης αυτής «μόνο αν οι φορολογικοί συντελεστές είναι πάνω από 50%», ενώ κάποιοι άλλοι βάζουν το όριο αυτό στο 70% και πάνω.

Και ακριβώς στο σημείο αυτό εντόπισα την αντίθετη «πραγματικότητα» καθώς είναι στη μεταπολεμική δεκαετία, τη δεκαετία του 1950 που αν και οι υψηλοί συντελεστές φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων ξεπέρασαν σε μερικές περιπτώσεις ακόμα και το 80%, η οικονομία γνώρισε την πλέον σταθερή και μακροχρόνια ανάπτυξη. Και τώρα η Τρας ήθελε – υποχρεώθηκε να αναδιπλωθεί βέβαια με όσα συνέβησαν – να μειώσει το 45% σε 40%...

Δες τώρα μερικά από τα στοιχεία που εντόπισα σε δημοσιευμένα κείμενα και εργασίες.

* Το 2012 δημοσιεύθηκε από την Υπηρεσία Ερευνών του αμερικανικού Κογκρέσου έρευνα η οποία διαπιστώνει ότι «οι μειώσεις των ανώτατων φορολογικών συντελεστών δεν συσχετίζονται με την οικονομική ανάπτυξη Αντίθετα «συμπίπτουν» με πολύ περισσότερη και αυξανόμενη εισοδηματική ανισότητα.

* Επίσης πάλι το 2012 άλλη μελέτη από το Δίκτυο Φορολογικής Δικαιοσύνης καταγράφει με στοιχεία ότι ο πλούτος του ανώτερου εισοδηματικά στρώματος, των πολύ υψηλών εισοδημάτων, «δεν μειώνεται για να βελτιώσει την οικονομία, αλλά αντίθετα τείνει να συγκεντρώνεται και να προστατεύεται σε φορολογικούς παραδείσους προκαλώντας σημαντικές απώλειες στα φορολογικά έσοδα του δημοσίου.

* Ένα working paper του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου του υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει «φαινόμενο» trickle-down δηλαδή μεταφορά εισοδήματος προς τα κάτω αλλά μία διαδικασία όπου οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι: «Αν το μερίδιο εισοδήματος του κορυφαίου 20 τοις εκατό (των πλουσίων) αυξηθεί, τότε η αύξηση του ΑΕΠ μειώνεται στην πραγματικότητα μεσοπρόθεσμα... Αντίθετα, η αύξηση του μεριδίου εισοδήματος του κατώτερου 20% (των φτωχών) συνδέεται με υψηλότερη αύξηση του ΑΕΠ».

* Μια απάντηση στη θεωρία του trickle down έρχεται από μία άλλη μελέτη πρόσφατη σχετικά το 2019 στο Journal of Political Econome. Εκεί εξηγείται και αποδεικνύεται ότι «η θετική σχέση μεταξύ των φορολογικών περικοπών και της αύξησης της απασχόλησης καθοδηγείται σε μεγάλο βαθμό από φορολογικές περικοπές για ομάδες χαμηλότερου εισοδήματος και ότι η επίδραση των φορολογικών περικοπών για το κορυφαίο 10% στην αύξηση της απασχόλησης είναι μικρή».

* Άλλο ένα στοιχείο σχετικό καταγράφεται σε working pare οικονομολόγων του London School of Economics, όπου συγκρίνονται σε διαφορετικές χώρες οι συνέπειες φορολογικών περικοπών με χώρες όπου αυτές δεν έγιναν, στην περίοδο 1965 με 2015. Οι χώρες αυτές είναι όλες στον ΟΟΣΑ. Εκεί διαπιστώνεται από τα ευρήματα ότι «σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς της θεωρίας του trickle-down, οι φορολογικές περικοπές για τους πλούσιους δεν είχαν σημαντική επίδραση στην απασχόληση ή την οικονομική ανάπτυξη. Δεν βρήκαν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι περικοπές προκάλεσαν αντιδράσεις προσφοράς εργασίας» από άτομα υψηλού εισοδήματος, δηλαδή «να οδήγησαν σε περισσότερες ώρες εργασίας, περισσότερη προσπάθεια κ.λπ.» που να ενίσχυσαν τελικά την οικονομική δραστηριότητα». Αντίθετα εντόπισαν «σημαντική αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας. Οι μεγάλες φορολογικές περικοπές για τους πλούσιους αυξάνουν το μερίδιο του 1% στο ΑΕΠ τα χρόνια μετά τη μεταρρύθμιση... Κάθε - τέτοια - σημαντική μεταρρύθμιση οδηγεί σε αύξηση του μεριδίου προ φόρων του 1% στο προ φόρων ΑΕΠ κατά 0,8 ποσοστιαίες μονάδες».

* Και τέλος το παράδοξο από το ΔΝΤ που έχει πρόσφατα υποστηρίξει ότι «η αύξηση του μεριδίου εισοδήματος των φτωχών και της μεσαίας τάξης αυξάνει στην πραγματικότητα την ανάπτυξη» και ότι «για την αντιμετώπιση της ανισότητας... οι πολιτικές θα πρέπει να επικεντρώνονται στην αύξηση του ανθρώπινου κεφαλαίου και των δεξιοτήτων και στην ενίσχυση της προοδευτικότητας των φορολογικών συστημάτων...».

Αυτά βρήκα και νομίζω είναι αρκετά… Εκτός αν νομίζεις ότι έχω αφήσει απ’ έξω κάποιες μελέτες που σου είναι γνωστές και θα πρέπει να τις προσθέσω. Ελπίζω να μπορέσεις να μου στείλεις όταν βρεις τον χρόνο το σχόλιό σου...».

Παραθέτω το σημείωμα όπως το έλαβα. Μετά από λίγο και αφού το σκέφτηκα, αποφάσισα να του στείλω το απόγευμα την απάντησή μου λέγοντας ότι έχει κάνει πολύ καλή δουλειά...

Γ. Αγγέλης