Οι «έμποροι» της πίστωσης, τα επιτόκια και η εκρηκτική έκπληξη του χρέους το 2023

Το 2023 αναμφίβολα προμηνύεται πιο... ενδιαφέρον από το 2022.

Όχι γιατί θα δούμε να μας πλημμυρίζουν τα απόνερα των αναπάντεχων γεγονότων του 2022, αλλά γιατί φέρνει τις δικές του …εκπλήξεις.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά τους.

Τι είναι αυτό για το οποίο δεν μιλάει κανείς αλλά οι κεντρικοί τραπεζίτες σιωπηρά μόνο μ’ αυτό ασχολούνται;

Στο γύρισμα της χιλιετίας, το 2000 δηλαδή, τόσο η Ευρώπη όσο και οι ΗΠΑ είχαν καταφέρει να μαζέψουν ένα χρέος, του δημοσίου, των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, που δεν άγγιζε ακόμα το 200% του ΑΕΠ.

Στα τέλη της περσινής χρονιάς αυτό το χρέος είχε ξεπεράσει στην Ευρώπη το 270% και στις ΗΠΑ το 290% του ΑΕΠ!

Ναι σωστά το διαβάζουμε, μιλάμε πάντα για το χρέος το κρατικό και το ιδιωτικό μαζί.

Πρόκειται στην πραγματικότητα για μία έκρηξη χρέους μέσα σε δύο δεκαετίες… Που πρέπει να πληρωθεί.

Τι συνέβη; Για να δώσουμε μία απάντηση, αρκεί να επιστρέψουμε, στην «θεραπεία» φθηνού χρήματος που υιοθέτησαν οι ΗΠΑ το 2008/09 και η Ε.Ε. την εποχή Ντράγκι στην ΕΚΤ μετά το περιβόητο “What ever it takes”.

Στη συνέχεια, από ανάγκη, οι κεντρικές τράπεζες σε διαφορετικές φάσης των σπασμών της κρίσης και της πανδημίας, ευνόησαν την επέκταση της οικονομίας, κυρίως με τα προγράμματα αγοράς κρατικών ομολόγων. Πρωτοφανείς αγορές κρατικού και ιδιωτικού χρέους.

Σε κάποιες στιγμές οι κεντρικές τράπεζες «σκούπιζαν» ότι χρέος έβγαζαν οι κυβερνήσεις για να καλύψουν τα ελλείμματά τους.

Με αποτέλεσμα βέβαια τα επενδυτικά ταμεία να απορροφούν με την σειρά τους ότι κρατικό και κυρίως ιδιωτικό χρέος εκδιδόταν αφού ήξεραν ότι υπάρχει πάντα ο τελευταίος εγγυητής δηλαδή η κεντρική τράπεζα να το σώσει αγοράζοντάς το αν αυτό κινδύνευε να φανεί αναξιόπιστο.

Κάπως έτσι άλλως γεννήθηκε και η αυταπάτη της περιβόητης θεωρία του ΜΜΤ, δηλαδή της δυνατότητας απεριόριστου χωρίς κόστος δανεισμού…

Ωστόσο, η κατάσταση έχει γίνει πλέον πολύ πιο βαριά για να την σηκώσουν οι ισολογισμοί των Κεντρικών Τραπεζών ειδικά μετά το ξέσπασμα της πανδημίας με παρεμβάσεις που έχουν δημιουργήσει ρεκόρ δημόσιων ελλειμμάτων.

Και μετά, όπως ήταν αναμενόμενο …εμφανίσθηκε το τέρας του πληθωρισμού. Μερικά «νούμερα» είναι ενδεικτικά.

• Το οικονομικό έτος 2020, το έλλειμμα των ΗΠΑ ήταν 3132 δισεκατομμύρια δολάρια στα οποία το 2021 προστέθηκαν άλλα 2776 δισεκατομμύρια δολάρια.
• Την ίδια περίοδο, η ΕΚΤ αύξησε δύο φορές τον όγκο του έκτακτου προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού λόγω πανδημίας «PEPP», το οποίο επενδύει κυρίως σε ομόλογα δημόσιων εκδοτών, συνολικού ύψους 1850 δισ.

Κάπως έτσι το συνολικό χρέος στις ΗΠΑ έφτασε το 290% του ΑΕΠ και στην Ευρώπη 270% του ΑΕΠ.

Και τι είχε συμβεί με το χρέος αυτό; Οι «έμποροι» του χρέους, οι τράπεζες, τα Αμοιβαία Κεφάλαια, τα Hedge Funds, κ.λ.π., το «μόχλευσαν» μερικές …δεκάδες φορές και το έστειλαν στον πλανήτη Άρη, δημιουργώντας μία κατάσταση ασταθούς ισορροπίας, την οποία ήρθε το …θηρίο του πληθωρισμού και την αποσταθεροποίησε σε πρωτοφανή βαθμό στην ιστορία του συστήματος.

Αυτή την πλήρως αποσταθεροποιημένη κατάσταση πρέπει να αντιμετωπίσουν ΤΩΡΑ οι κ.κ. Τζερόμ Πάουελ και Κριστίν Λαγκάρντ. Και αυτοί αποφάσισαν να το κάνουν όπως ο Βόλκερ το 1980 – 81 με μεγάλες αυξήσεις των επιτοκίων και απόσυρση της ρευστότητας.

Με τη διαφορά ότι αντίθετα με τις μέρες του Βόλκερ, τώρα αυτό το πρωτοφανές χρέος κάθε φορά που αυξάνεται το δανειακό κόστος του χρήματος (επιτόκια) και κυρίως κάθε φορά που μερικές δεκάδες δις αποσύρονται από την διαθέσιμη ρευστότητα, γίνεται ακόμα πιο δύσκολο έως αδύνατο να αποπληρωθεί. Προκαλείται σεισμός στην πραγματική οικονομία, πέρα από τις επενδύσεις χαρτοφυλακίου κ.λ.π. Και αυτό γιατί εάν οι κεντρικές τράπεζες αυξήσουν υπερβολικά τα επιτόκια, θέτουν σε άμεσο κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα ενός συνολικά εύθραυστου - για να το πούμε …διακριτικά - συστήματος. Όσο πιο «αποφασιστική» είναι η καταπολέμηση του πληθωρισμού, τόσο μεγαλύτερη είναι η επερχόμενη ύφεση και, συνεπώς, ο κίνδυνος ή η ανάγκη – όπως το πάρει κανείς - να χρειαστεί να αναστραφεί για να παρέμβει και πάλι η νομισματική πολιτική για τη «βοήθεια» των κρατών, των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών.

Οι κεντρικοί τραπεζίτες έχουν αρχίσει να ομολογούν ότι το μοναδικό εργαλείο τους για να τα βάλουν με αυτό το …θηρίο, είναι τα επιτόκια και η μείωση της ρευστότητας. Και όπως ο Βόλκερ θέλουν να βαδίσουν στο ίδιο μονοπάτι. Άλλωστε τα «αρνητικά συστατικά» εκείνης της δεκαετίας του 70’ που ακολούθησε την κατάρρευση του δολαρίου (Μπρέτον Γούντς και δύο πετρελαϊκές κρίσεις) είναι όλα εδώ: Ψυχρός Πόλεμος, «άκαμπτη» (για τις ΗΠΑ) αγορά εργασίας, διαταραχές εφοδιασμού, ενεργειακή κρίση, κληρονομιά επεκτατικών δημοσιονομικών πολιτικών, ενδημικός πληθωρισμός και αποτυχημένες προσπάθειες διοικητικού ελέγχου των τιμών.

Με μία διαφορά όμως, σήμερα στα στοιχεία αυτά πρέπει να συνυπολογίσει κανείς ένα τρομακτικών διαστάσεων κρατικό και ιδιωτικό χρέος στην πραγματική οικονομία το οποίο έχει «μοχλευθεί» δεκάδες φορές μέσα από τις χρηματαγορές…

Στην δεκαετία του 70’, στην αρχή οι Κεντρικές Τράπεζες «έπαιξαν» μαλακά με τα επιτόκια. Στην συνέχεια όμως μια βίαιη κούρσα τιμών σε μια γεωπολιτική εποχή μεγάλων ανατροπών στα χρόνια της ήττας στο Βιετνάμ και μέχρι την έκρηξη της ιρανικής επανάστασης, υποχρέωσε τον Paul Volcker, τον Πρόεδρο της κεντρικής τράπεζας, σε μια βίαιη επιχείρηση για την εξάλειψη του πληθωρισμού με ποσοστά ρεκόρ στην αύξηση των επιτοκίων.

Αυτό επιχειρούν να κάνουν και σήμερα οι κ.κ. Πάουελ και Λαγκάρντ, αλλά σε ένα πολύ-πολύ πιο άσχημο περιβάλλον που κυριαρχείται από το σε τρομακτικά ύψη «μοχλευμένο» χρέος…

Πώς θα αντιδράσουν σ’ αυτό οι «έμποροι της πίστωσης»; Πώς θα αντιδράσουν σ’ αυτό οι «έμποροι συναλλάγματος»;

Να θυμίσουμε ξανά τι έγινε στο όχι πολύ μακρινό 1980; Στη δεκαετία του ογδόντα η «συνταγή» Βόλκερ με κόστος μία βίαιη εξάπλωση της ύφεσης χρησίμευσε μεν για να σώσει την (αμφισβητούμενη μετά τον Αύγουστο του 1971) κυριαρχία του δολαρίου, που βρισκόταν ήδη σε κρίση μετά τη δήλωση της μη μετατρεψιμότητας σε χρυσό, αλλά και για να ασκήσει πίεση στους ανταγωνιστές, ξεκινώντας από τη Σοβιετική Ένωση.

Σήμερα το σκηνικό δείχνει να επαναλαμβάνεται, σε ένα πολύ πιο πολύπλοκο γεωπολιτικό και οικονομικό περιβάλλον με στόχο να καταπνίξει εν τη γενέσει του αντιδράσεις (σ.σ. νομισματικές συμφωνίες μεταξύ Κίνας και Σαουδικής Αραβίας, BRICKS, κ.λ.π.) και προσπάθειες δημιουργίας μιας εναλλακτικής λύσης στο σύστημα.

Η θρυαλλίδα όμως αυτής της φαινομενικής επανάληψης του πειράματος Βόκλερ, δεν βρίσκεται καν στην επερχόμενη ύφεση, ή στις νεότερες γεωπολιτικές αντιθέσεις, βρίσκεται χωμένη στο «άγνωστο» εκρηκτικό μείγμα του πρωτοφανούς χρέους και της ανεξέλεγκτης αντίδρασης των «εμπόρων της πίστης»...

Αυτή είναι η έκπληξη του 2023. Και δεν την έχει ξαναζήσει ο πλανήτης.