Οι οικονομίες του ευρωπαϊκού Νότου -από Ελλάδα μέχρι Πορτογαλία- έχουν σημειώσει αξιοσημείωτη ανάκαμψη από την κρίση που εκδηλώθηκε πριν από μία 15ετία: ο τουρισμός ανθίζει, επενδυτές και μεγάλες επιχειρήσεις ρίχνουν κεφάλαια προμηθεύοντας με ρευστότητα και νέες θέσεις εργασίας, ενώ όλοι και περισσότεροι ξένοι με εξειδικευμένες γνώσεις μετακομίζουν στη Γηραιά Ήπειρο.
Ωστόσο, μια ισχυρή παρενέργεια στην επιχειρούμενη προσπάθεια ανάπτυξης είναι η εκτίναξη του κόστους στέγασης. Οι τιμές των κατοικιών και τα ενοίκια έχουν εκτοξευθεί σε πόλεις όπως η Λισαβόνα και η Αθήνα, ενώ οι επαρχιακές πόλεις από την Ισπανία έως τα ελληνικά νησιά, κυριεύονται από ακριβές βραχυχρόνιες μισθώσεις τύπου Airbnb.
Κομμάτι ευθυνών στην αδυναμία των ντόπιων κατοίκων να βρουν ένα φθηνό και αξιοπρεπές σπίτι επωμίζονται οι «χρυσές βίζες», εξαιρετικά δημοφιλείς θεωρήσεις παραμονής για ξένους επενδυτές. Σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία, οι περισσότεροι αιτούντες βίζα πληρούν τις προϋποθέσεις αγοράζοντας ακίνητα για διαμονή.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Οκτώ πράγματα που πρέπει να πάψουν να κάνουν οι τουρίστες στην Αθήνα
Οι Αμερικανοί αποτελούν τη μερίδα του λέοντος των ξένων που πλημμυρίζουν στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, καταβροχθίζοντας μερικά από τα πιο ακριβά ακίνητα στην Ισπανία. Ξόδεψαν περισσότερα ανά τετραγωνικό μέτρο σε σπίτια στην Ισπανία από οποιαδήποτε άλλο λαό εκτός από τους Δανούς, σύμφωνα με τους New York Times. Επίσης, κατέκτησαν την κορυφή των ξένων όσον αφορά την αγορά των περισσότερων πορτογαλικών golden visa.
Η άνοδος των επενδύσεων σε ακίνητα έχει συμπαρασύρει ανοδικά τις αξίες των κατοικιών, εντείνοντας το gentrification σε πόλεις με ζήτηση, ενώ εκτοπίζουν τους μόνιμους κατοίκους και καθυστερούν τους νέους να φύγουν από τα σπίτια των γονιών τους. Παρά τη βελτίωση των οικονομικών στις χώρες τους, οι μέσοι Νοτιοευρωπαίοι εξακολουθούν να έχουν χαμηλούς μισθούς και δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τους ξένους επενδυτές, τους αγοραστές κατοικιών, τους τουρίστες και τους ψηφιακούς νομάδες - εργαζόμενους.
Η Πορτογαλία, που κατέχει μια από τις πιο δημοφιλείς και προσοδοφόρες χρυσές βίζες, εισήγαγε το σχετικό πρόγραμμα το 2012, με φιλοεπενδυτικούς όρους, επιδεινώνοντας ωστόσο δραματικό την κατάσταση με το real estate στην χώρα, εκτινάσσοντας το κόστος ακίνητης περιουσίας και στέγασης, όπως επισημαίνει ο Ζοάο Περέιρα ντε Σάντος, ερευνητής στη Σχολή Οικονομικών στο Κουίν Μέρι του Λονδίνου. Η συντριπτική πλειονότητα των κατόχων βίζας, χρησιμοποιήσαν το πρόγραμμα απλώς για αγορά ακινήτων ως... εξοχικά.
«Αγοράζουν σπίτια, επομένως δεν επενδύουν και δεν δημιουργούν θέσεις εργασίας. Και γνωρίζουμε ότι μέρος αυτών των κατοικιών διατίθεται αμέσως στις αγορές μακροπρόθεσμης ενοικίασης και βραχυχρόνιας μίσθωσης. Έτσι, αυτοί οι άνθρωποι που κάνουν αίτηση για βίζα, δεν έρχονται να ζήσουν ποτέ στην Πορτογαλία, αλλά εισπράττουν εισοδήματα από ενοίκια» υπογραμμίζει χαρακτηριστικά.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Άγγλοι έκαναν «σπίτι» ένα ιστιοπλοϊκό και ζουν με τα παιδιά τους στην Ελλάδα
Οι τιμές των κατοικιών στην Πορτογαλία αυξήθηκαν κατά 19% μόλις μεταξύ 2021 και 2022. Ολόκληρη η αγορά — από τα φθηνότερα σπίτι έως τις luxurious κατοικίες — έχει επηρεαστεί αρνητικά. Ωστόσο, δεν φταίνε όλες οι χρυσές βίζες. Η υπόλοιπη ηλιόλουστη νότια Ευρώπη, έχει δει μια τεράστια αύξηση των τουριστών. Πολλοί επενδυτές μετά από τα lockdown πανδημίας και τους ταξιδιωτικούς περιορισμούς, συγκέντρωσαν πολλά μετρητά για ξόδεμα. Το περασμένο έτος ήταν η καλύτερη χρονιά στην ιστορία του τουρισμού τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Πορτογαλία.
Η πανδημία έφερε επιπροσθέτως ένα κύμα από remote workers και συνταξιούχους που αναζητούσαν υψηλή ποιότητα ζωής σε σχετικά προσιτές ευρωπαϊκές χώρες. Οι νέες ψηφιακές νομαδικές βίζες για αλλοδαπούς εργαζόμενους εξ αποστάσεως έχουν επηρεάσει τη ζήτηση για στέγαση.
Όμως, καθώς η Λισαβόνα έχει βιώσει μια έντονη στεγαστική κρίση, η πορτογαλική κοινή γνώμη βλέπει με κακό μάτι -και δικαιολογημένα- τις χρυσές βίζες, με την συντριπτική πλειοψηφία να ζητά τον τερματισμό του προγράμματος ή την εφαρμογή πολύ αυστηρότερων όρων, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να ακούει τον παλμό της κοινωνίας και να αποκλείει τις επενδύσεις σε ακίνητα.
Άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης ακολουθούν το πορτογαλικό παράδειγμα, αντιλαμβανόμενες την εκτίναξη των τιμών των ακινήτων. Τον περασμένο μήνα, η Ισπανία ανακοίνωσε το τέλος του προγράμματος χρυσής βίζας, το οποίο αφορούσε σχεδόν εξ ολοκλήρου από ξένες επενδύσεις σε ακίνητα, φρενάροντας παροδικά ένα νέο ράλι αυξήσεων.
Όμως, επειδή οικονομίες του ευρωπαϊκού Νότου εξακολουθούν να αναπτύσσονται, οι τιμές των ακινήτων θα συνεχίσουν γενικά να ανεβαίνουν, όπως προειδοποιεί ο Χόλγκερ Σμίντιγκ, επικεφαλής οικονομολόγος της Berenberg Bank στο Λονδίνο. «Αυτές οι χώρες είναι καλύτερα μέρη για επενδύσεις και δημιουργία θέσεων εργασίας για εγχώριους και ξένους επενδυτές. Εάν υφίστανται καλύτερες προοπτικές απασχόλησης, οι άνθρωποι αισθάνονται σιγουριά και θα αγοράσουν ένα σπίτι. Η αγορά ακινήτων είναι σε μεγάλο βαθμό αντανάκλαση μιας οικονομίας που βρίσκεται σε πιο σταθερή βάση» επισημαίνει.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Οικογένεια ξεπληρώνει τα χρέη 1.000 φτωχών ετησίως
Ο ευρωπαϊκός Βορράς αντιμετωπίζει τη δική της κρίση
Ενώ οι οικονομίες της νότιας Ευρώπης τα πάνε πολύ καλύτερα από τις παραδοσιακές δυνάμεις της βόρειας Ευρώπης, με την Πορτογαλία και την Ισπανία να καταγράφουν υπερτριπλάσιο ρυθμό ανόδου ΑΕΠ από τη Γερμανία το πρώτο τρίμηνο του 2024, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο ευρωπαϊκός Βορράς παλεύει με τη δική του στεγαστική κρίση.
Η Ολλανδία είναι αντιμέτωπη με μια από τις πιο σοβαρές στεγαστικές κρίσεις στην Γηραιά Ήπειρο. Οι τιμές των κατοικιών έχουν διπλασιαστεί, κατά μέσο όρο, την τελευταία δεκαετία και τώρα ένα νεόδμητο σπίτι κοστίζει όσο 16 μέσοι ολλανδικοί μισθοί. Τα όρια στις οικοδομικές άδειες, η έλλειψη οικοδομικών υλικών, οικοδόμων και χεριών στις κατασκευές έχουν συμβάλει στην έλλειψη στέγης στη χώρα.
Η Γερμανία γνώρισε σημαντική διόρθωση των τιμών των κατοικιών καθώς αντιμετώπισε σχετικά υψηλά επιτόκια, ενεργειακή κρίση και νέους κανονισμούς που απαιτούσαν από τους ιδιοκτήτες κατοικιών να αλλάξουν τα συστήματα θέρμανσης πετρελαίου και φυσικού αερίου σε αντλίες θερμότητας που βασίζονται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αυτός ο συνδυασμός βοήθησε στη μείωση της ζήτησης για σπίτια και κατασκευές.
Οι γερμανικές τιμές κατοικιών αναμένεται να αρχίσουν να ανακάμπτουν ενώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σύντομα θα μειώσει τα επιτόκια, ενώ οι μισθοί αυξάνονται ταχύτερα από τις τιμές. Παρομοίως, η Γαλλία είδε το κόστος στέγασης να αυξάνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια, αλλά, όπως και η Γερμανία, οι τιμές της μειώνονται εν μέσω των υψηλών επιτοκίων.
Παράλληλα, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Παρισιού το καλοκαίρι πολλαπλασιάζουν τη ζήτηση για κατοικιών στην «Πόλη του Φωτός», συμπεριλαμβανομένων των βραχυχρόνιων μισθώσεων. Σε κάθε περίπτωση, παρά τις πολύ διαφορετικές οικονομικές συνθήκες, κάθε ευρωπαϊκή χώρα μαστίζεται από το ίδιο πρόβλημα που ταλανίζει τις ΗΠΑ: έλλειψη οικονομικών κατοικιών.
