Η κυκλική οικονομία δεν αποτελεί μόνο το βασικό πυλώνα της πράσινης ανάκαμψης αλλά είναι εδώ για να δώσει λύσεις και στην εποχή της υγειονομικής κρίσης του COVID-19. Καθώς οι εμβολιασμοί επιταχύνονται διεθνώς, εκατομμύρια σύριγγες, βελόνες και μικροσκοπικά φιαλίδια προστίθενται στα επικίνδυνα απόβλητα ενώ οι περιβαντολλόγοι κρούουν για άλλη μία φορά τον κώδωνα του κινδύνου.
Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι τα ιατρικά απόβλητα κινδυνεύουν να κατακλύσουν τον πλανήτη λόγω του μεγάλου όγκου τους και επισημαίνουν ότι απαιτούνται πιο βιώσιμες λύσεις καθώς εμβολιάζεται προοδευτικά ο παγκόσμιος πληθυσμός.
Ανεξέλεγκτη η αύξηση των αποβλήτων
Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, οι εταιρείες απορριμμάτων έπρεπε να διαχειριστούν μια σημαντική αύξηση απορριμμάτων, τα οποία αφορούσαν από ιατρικές μάσκες έως κουτιά παράδοσης τροφίμων.
Για παράδειγμα, για τον εμβολιασμό ολόκληρου του πληθυσμού των Ηνωμένων Πολιτειών, θα απαιτούνταν τόσες πολλές βελόνες ώστε αν φανταζόμασταν τη «νοερή τροχιά» τους τότε αυτή θα εκτεινόταν 1,8 φορές γύρω από τη γη σύμφωνα με την OnSite Waste Technologies.
Αλλά και στην Ευρώπη η κατάσταση είναι επίσης ανησυχητική. Στην Πορτογαλία, για παράδειγμα, οι μονάδες καύσης απορριμμάτων έχουν φθάσει στα όριά τους.
«Μέχρι στιγμής, η Πορτογαλία έχει καταφέρει να διαχειριστεί τα απορρίμματα από το πρόγραμμα εμβολίων, αλλά οι περιορισμοί χωρητικότητας αποτελούν ένα γενικευμένο διαρθρωτικό πρόβλημα, σύμφωνα με τον Carlos Filho, επικεφαλής της Διεθνούς Ένωσης Στερεών Αποβλήτων (ISWA) με έδρα το Ρότερνταμ.
«Η απροσδόκητη πανδημία έδειξε ότι ο κόσμος διέθετε την απαραίτητη υποδομή για να αντιμετωπίσει την αύξηση των αποβλήτων», σημειώνει.
Η γαλλική εταιρεία Suez, μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες διαχείρισης απορριμμάτων στον κόσμο, δήλωσε ότι ο όγκος των ιατρικών απορριμμάτων που επεξεργάστηκε στο εργοστάσιό της στις Κάτω
Χώρες τριπλασιάστηκε πέρυσι σε σχέση με το 2019. Η Stericycle, η οποία δραστηριοποιείται σε χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία, δήλωσε επίσης ότι είδε μια «άνευ προηγουμένου» αύξηση.
Κλινικά απόβλητα παράγονται επίσης σε μη ιατρικά περιβάλλοντα όπου έχουν δημιουργηθεί κέντρα εμβολιασμού δηλαδή σε αθλητικά στάδια, σε χώρους στάθμευσης και αίθουσες συναυλιών.
Η κακή διαχείριση, οι ρακοσυλλέκτες και η μαύρη αγορά
Ο τρόπος διαχείρισης των αποβλήτων ποικίλλει από χώρα σε χώρα. Σε ορισμένα, συλλέγονται, απολυμαίνεται και αποστέλλεται σε χώρους υγειονομικής ταφής. Η Πορτογαλία επιλέγει την αποτέφρωση.
Όπως είναι γνωστό, και σε αυτό τον τομέα, υπάρχουν μεγάλα περιθώρια για καινοτομία. Η αμερικανική εταιρεία OnSite Waste Technologies έχει δημιουργήσει μια συσκευή που μπορεί να λιώσει σύριγγες και βελόνες και να τις μετατρέψει σε μη μολυσματικά απορρίμματα μικρού όγκου.
Ωστόσο, σε λιγότερο αναπτυγμένες χώρες, όπου η συλλογή απορριμμάτων είναι λιγότερο ελεγχόμενη, τα ιατρικά απόβλητα καταλήγουν συχνά σε υπαίθριους χώρους απορριμμάτων ή σε ανεξέλεγκτους χώρους υγειονομικής ταφής θέτοντας σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον.
«Είναι μια ωρολογιακή βόμβα η οποία θα έχει τρομερό αντίκτυπο στην υγεία των ανθρώπων», εκτιμά ο Filho προσθέτοντας ότι υπήρχαν περίπου 11.500 χωματερές μόνο στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. «Δεν είναι αποδεκτό τα απόβλητα από τον εμβολιασμό να αποστέλλονται σε ακατάλληλα μέρη», σημειώνει.
Ρακοσυλλέκτες σε χώρες όπως η Ινδία συχνά αναζητούν σύριγγες και βελόνες σε υπαίθριες χωματερές και τις μεταπωλούν στη μαύρη αγορά, σύμφωνα με μελέτες.
Ανησυχίες για τον τελικό προορισμό των απορριμμάτων εμβολίων έχουν επίσης προκύψει στην Ευρώπη, με την Europol να δηλώνει τον περασμένο Νοέμβριο ότι χρειάστηκε να προχωρήσει σε έρευνες αναφορικά με την κακή διαχείριση των αποβλήτων COVID-19 από την πλευρά ορισμένων εταιρειών.
Η αστυνομία της Ισπανίας δήλωσε ότι μια εταιρεία που δραστηριοποιείται στην Ισπανία και την Πορτογαλία τοποθέτησε μολυσματικά απόβλητα σε κουτιά από χαρτόνι τα οποία επέτρεψε να διασκορπιστούν σε δημόσιους δρόμους.
Κάποιοι αντιμετωπίζουν την πανδημία ως ευκαιρία προκειμένου να βελτιωθεί και να γίνει πιο πράσινη η διαχείριση των αποβλήτων, κάτι που θα απαιτούσε επίσης μια πιο ευέλικτη απόρριψη των αποβλήτων των εμβολίων.
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα στο The Journal of Climate Change and Health επεσήμανε ότι ο εμβολιασμός θα μπορούσε να γίνει πιο «φιλικός προς το περιβάλλον» αν χρησιμοποιούσε υλικά για φιαλίδια και σύριγγες τα οποία θα μπορούσα να ανακυκλωθούν ευκολότερα.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα
Η διαχείριση των ιατρικών και νοσοκομειακών αποβλήτων αποτελούν μία πρόκληση και για το ελληνικό σύστημα. Ήδη φορείς και ακαδημαϊκοί, στο πλαίσιο του Σχεδίου Δράσης για την Κυκλική Οικονομία έχουν εκφράσει την ιδέα να συμμετάσχουν και νοσοκομεία μέσω πιλοτικών προγραμμάτων. Για το θέμα αυτό μίλησε στο insider.gr o κ. Γιώργος Κρεμλής, σύμβουλος του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, για θέματα Ενέργειας, Κλίματος, Περιβάλλοντος και Κυκλικής Οικονομίας, ο οποίος ανέφερε ότι «όπως ξέρετε, τα δημόσια νοσοκομεία παράγουν τα λεγόμενα νοσοκομειακά απόβλητα που είναι μολυσματικά απόβλητα και στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει τα ίδια τα νοσοκομεία να έχουν συστήματα αποτέφρωσης ή απολύμανσης ή να συμβάλλονται με αδειοδοτημένες επιχειρήσεις, οι οποίες συλλέγουν τα νοσοκομειακά απόβλητα.
Τώρα με τον COVID-19 δημιουργήθηκε και μία νέα κατηγορία μολυσματικών αποβλήτων, η οποία περιλαμβάνει και τους αναπνευστήρες και όλα τα συστήματα που εξυπηρετούν τις αναλύσεις που γίνονται για να διαπιστωθεί εάν υπάρχει μόλυνση από κορονοϊό. Και βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνούμε τις μάσκες και το γεγονός ότι εάν αυτός που φορά τη μάσκα δεν έχει προσβληθεί, η μάσκα είναι ένα απλό απόρριμμα ενώ εάν έχει προσβληθεί, η μάσκα έχει μολυνθεί. Υπάρχουν όμως λύσεις. Θα μπορούσαν να τοποθετηθούν στα νοσοκομεία ιδιαίτεροι κάδοι για τα λεγόμενα απόβλητα του COVID-19.
Σε κάθε περίπτωση το θέμα και πάλι εμπίπτει στον τομέα της κυκλικής οικονομίας. Όλα αυτά τα μολυσματικά απόβλητα μπορεί να οδηγήσουν στην παραγωγή κάποιων πρώτων υλών εφόσον βέβαια πληρούνται οι προδιαγραφές ασφαλείας και υγείας».
Με πληροφορίες από το Reuters.
