Τα επενδυτικά κεφάλαια ESG δεν έχουν καταφέρει να φέρουν την αλλαγή στις διεθνείς αγορές κυρίως επειδή βασίζονται σε μετρήσεις και αξιολογήσεις που θέτουν χαμηλά τον πήχη ως προς την καλή ανταπόκριση μιας επιχείρησης στα εν λόγω κριτήρια.
Τα περισσότερα επενδυτικά σχήματα που στοχεύουν στη βιωσιμότητα επικεντρώνονται στη σχετική απόδοση μετρήσεων οι οποίες βασίζονται σε αυτοπροσδιοριζόμενα δεδομένα και όχι στον απόλυτο αντίκτυπο που έχουν οι επιχειρηματικές τους δραστηριότητες στους κοινωνικούς ή περιβαλλοντικούς στόχους, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύτηκε την περασμένη εβδομάδα από την Util, μια εταιρεία fintech που εδρεύει στο Λονδίνο.
Η έκθεση αποτελεί μια πρόσφατη μελέτη, η οποία, όπως και αρκετές άλλες, υποστηρίζει ότι οι πάροχοι προϊόντων ESG κοιτούν το «δέντρο και χάνουν το δάσος» εστιάζοντας σε μια επιφανειακή θεώρηση και όχι στα απτά αποτελέσματα. Ωστόσο, κάποιοι managers ESG ή βιώσιμων κεφαλαίων υποστηρίζουν ότι είναι δύσκολο να μετατρέψουν τα δεδομένα και τις στρατηγικές σε απτά αποτελέσματα, τα οποία οι επενδυτές να μπορούν να εκτιμήσουν.
Η επιφανειακή προσέγγιση και η σύγχυση των όρων
Σύμφωνα με τη μελέτη της Util, οι επιχειρήσεις εφαρμόζουν όρους όπως "βιώσιμο", "πράσινο" και "ESG" σε προϊόντα που ελάχιστα αποκλίνουν από το μέσο όρο. Από τα κεφάλαια ESG στην Ευρώπη το 2020, τα 253 απλώς επανατοποθετήθηκαν ή επανατοποθετήθηκαν, χωρίς να απαιτείται νομικά να αλλάξουν τα περιουσιακά στοιχεία τους. Σε παγκόσμια κλίμακα, εκτιμάται ότι από τα 35 τρις δολάρια, τα 25 τρις αφορούσαν σε επενδύσεις που προορίζονταν στην ανταπόκριση στα κριτήρια ESG, σε θεωρητικές στρατηγικές και όχι σε στρατηγικές που έχουν κάποια επίδραση σε αυτά.
Το πρόβλημα επιδεινώνεται από τον τρόπο με τον οποίο υπολογίζονται οι αξιολογήσεις ESG και ο σχετικός δείκτης. Ο πήχης είναι πολύ χαμηλά και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα τρέχοντα δεδομένα βιωσιμότητας είναι ανεπαρκή, ασαφή και ελλιπή. Οι περισσότερες αξιολογήσεις δεν μετρούν την επίδραση της εταιρείας στους παράγοντες ESG αλλά τον αντίκτυπο των παραγόντων ESG στην αξία της εταιρείας. Στο πλαίσιο αυτό, οι επενδύσεις ESG επικεντρώνονται στην ελαχιστοποίηση του κινδύνου: μια εταιρεία καπνού μπορεί να συμμετέχει σε έναν δείκτη βιωσιμότητας παρά το γεγονός ότι το προϊόν της μπορεί να σκοτώνει 8.000.000 ανθρώπους ετησίως. Οι αξιολογήσεις στις οποίες βασίζονται τα επενδυτικά σχήματα συνήθως είναι σχετικές και αυθαίρετες καθώς βασίζονται σε αποσπασματικές πληροφορίες που υπόκεινται σε ανθρώπινη ανάλυση. Δεύτερον, οι δείκτες χαρακτηρίζονται από μία γενικότητα και μαζικότητα. Οι εταιρείες ενδέχεται να λάβουν αξιολογήσεις άνω του μέσου όρου, παρά τη βλάβη που μπορεί να προκαλούν στα ενδιαφερόμενα μέρη. Προχωρώντας ένα βήμα παρακάτω, πρόβλημα δημιουργεί και το γεγονός ότι οι εταιρείες βαθμολογούνται ανάλογα με τους τομείς τους και έτσι είναι αδύνατον να υπάρξουν συγκριτικά στοιχεία και παραλληλισμοί.
Τρίτον, οι εταιρείες κρίνονται με βάση αυτό που λένε και όχι με αυτό που κάνουν. Σε αντίθεση με τις οικονομικές μετρήσεις, οι οποίες είναι ένα σταθερό και αξιόπιστο μέτρο της αξίας μια εταιρείας ανεξάρτητα από το μέγεθος ή την περιοχή στην οποία δραστηριοποιείται, μια ισχυρή βαθμολογία ESG συνδέεται (απλώς) συνήθως με εταιρείες υψηλής κεφαλαιοποίησης.
Το greenwashing παραμένει αλλά υπάρχει ένα μεγαλύτερο πρόβλημα
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, το greenwashing εξακολουθεί να αποτελεί «βραχνά» για το ESG, κάτι που ευνοείται από την απουσία κοινών κανονισμών και αρχών κοινής αποδοχής. Όμως, αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα μεγαλύτερο πρόβλημα. Η περίοδος που διανύουμε δεν προσφέρεται ιδιαίτερα για επενδύσεις.
Με βάση όσα υποστηρίζει η σχετική αναφορά, ενώ οι εταιρείες μπορεί να ενστερνίζονται τους οικονομικούς και κοινωνικούς στόχους, η συνολική επένδυση της βιομηχανίας επηρεάζει αρνητικά το περιβάλλον και εκεί ακριβώς εναπόκειται και το δίλημμα του καπιταλιστικούς συστήματος. Οι τρέχουσες πολιτικές που αποσκοπούν στην πράσινη ανάκαμψη μέσω της ενεργειακής μετάβασης ίσως να είναι υπερβολικά αισιόδοξες, εκτιμούν οι συγγραφείς της έρευνας. Η ρίζα του προβλήματος εντοπίζεται στο γεγονός ότι η ίδια η ζήτηση ενέργειας πρέπει να αλλάξει καθώς από τη μία πλευρά, ο κλάδος των ανανεώσιμων αντιμετωπίζει εμπόδια όπως η συγκέντρωση και ο κίνδυνος ρευστότητας ή ανεπαρκή προσφορά πόρων ενώ η εξόρυξη ορυκτών να αποτελεί κίνδυνο για τον κοινωνικό αντίκτυπο των κεφαλαίων.
