Λύσεις για την υπέρογκη πλαστική ρύπανση που προκαλούν οι μάσκες προστασίας κατά του COVID-19 αναζητά η αγορά με τους κατασκευαστές να δοκιμάζουν νέα υποκατάστατα υλικά τα οποία θεωρούνται πιο φιλικά προς το περιβάλλον.
Η πανδημία εκτόξευσε την παγκόσμια παραγωγή μασκών προσώπου στα 129 δισεκατομμύρια το μήνα από τα περίπου 8 δισεκατομμύρια το 2019. Πρόκειται για προϊόντα που σήμερα κατασκευάζονται κυρίως από πλαστικές ίνες, οι οποίες ωστόσο, μπορεί να χρειαστούν εκατοντάδες χρόνια για να αποσυντεθούν με αποτελέσμα να αποτελούν σοβαρή απειλή για τη ζωή σε ποτάμια, λίμνες και ωκεανούς.
Σύμφωνα με κάποιους συντηρητικούς υπολογισμούς της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης OceansAsia, σχεδόν 1,6 δισεκατομμύρια μάσκες κατέληξαν στις θάλασσες το 2020, ενώ εξίσου επιβλαβή καθίστανται τα συγκεκριμένα υλικά και όταν καταλήγουν στο ύπαιθρο. Εκεί, οι ίνες διασπώνται σε μικροπλαστικά που είναι αδύνατο να συλλεχθούν γρήγορα (ή τουλάχιστον εξίσου γρήγορα με π.χ τις πλαστικές σακούλες), γεγονός που τις καθιστά μεγαλύτερη δυνητική απειλή, σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου της Νότιας Δανίας.
«Η πλαστική ρύπανση αποτελούσε ήδη μια από τις μεγαλύτερες απειλές για τον πλανήτη μας πριν από το ξέσπασμα του κορονοϊού», επεσήμανε η αξιωματούχος των Ηνωμένων Εθνών, Πάμελα Κόκ-Χάμιλτον, σε μια έκθεση από τη Διάσκεψη του οργανισμού για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη. «Η ξαφνική έκρηξη στην καθημερινή χρήση ορισμένων προϊόντων για να κρατηθούν οι άνθρωποι ασφαλείς και να σταματήσει η ασθένεια κάνει τα πράγματα πολύ χειρότερα».
Η αγορά αναλαμβάνει δράση για να κατασκευάσει «βιώσιμες» μάσκες
Σήμερα, δεκάδες κατασκευαστές από όλο τον κόσμο αναπτύσσουν τεχνολογίες για βιοδιασπώμενες μάσκες προκειμένου να μετριάσουν τις επιπτώσεις της πλαστικής ρύπανσης. Μάλιστα, όπως υποστηρίζουν κάποιες εταιρείες, κάποια καινοτόμα προϊόντα είναι κατασκευασμένα από πλαστικά τα οποία αυτοκαταστρέφονται σε λίγους μήνες. Άλλοι χρησιμοποιούν ένα πλαστικό υποκατάστατο από άμυλο καλαμποκιού, ζαχαροκάλαμο και άλλα σάκχαρα ενώ κάποιοι βασίζονται σε σπόρους σε λουλούδια λιβαδιών.
Ενώ οι ιατρικές μάσκες μιας χρήσης μπορεί να κοστίζουν λιγότερο από 5 σεντς, οι φθηνότερες βιοδιασπώμενες μάσκες έχουν εξαπλάσιο κόστος και συχνά είναι πολύ πιο ακριβές. Οι κατασκευαστές "οικολογικών" μασκών τονίζουν ότι για να μειωθεί το κόστος της παραγωγής θα πρέπει να αυξηθεί ακόμη περισσότερο η ζήτηση. Στο Χονγκ Κονγκ, η εταιρεία ReMatter πουλά περισσότερες από 1 εκατομμύριο ιατρικές μάσκες μηνιαίως και έχει εισαγάγει μια πιστοποιημένη βιοδιασπώμενη μάσκα που είναι ικανή να αποσυντεθεί πλήρως μετά από πέντε χρόνια σε χωματερή. Με κόστος 55 σεντς , η τιμή τους είναι 80% υψηλότερη από άλλες που θεωρούνται πιο premium όπως είναι για πράδειγμα κάποιες που φέρουν διακόσμηση με χαρακτήρες της Disney ή κομψά χρώματα που απευθύνονται σε fashionistas.
Αναζητώντας την πράσινη ταυτότητα του βιοαποικοδομήσιμου πλαστικού
Αν και αρκετές εταιρείες προσφέρουν πιστοποίηση για τα βιοαποικοδομήσιμα πλαστικά, η επαλήθευση των ισχυρισμών ότι ένα πλαστικό υλικό είναι βιοαποικοδομήσιμο είναι δύσκολη. «Είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που εξαρτάται τόσο από το ίδιο το υλικό όσο και από τις συνθήκες του περιβάλλοντος στο οποίο υπάρχει», λέει η Nicole Grobert, πρόεδρος της Ομάδας Επιστημονικών Συμβούλων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Για να εκτιμηθεί εάν ένα πολυμερές είναι βιοαποικοδομήσιμο, είναι σημαντικό να αναπτυχθούν «συνεκτικά πρότυπα για δοκιμές και πιστοποίηση, αξιολογώντας τη συγκεκριμένη διεργασία των πλαστικών προϊόντων σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα. Επί του παρόντος δεν υπάρχουν τέτοια πρότυπα για δοκιμές και πιστοποίηση».
Ομοίως, κάποιοι παράγοντες της αγοράς θεωρούν άκυρο το χαρακτηρισμό τέτοιων μασκών ως βιοδιασπώμενων και αναφέρουν ότι πρόκειται για μια ανεύθυνη τακτική μάρκετινγκ που θα μπορούσε να ενθαρρύνει τη ρύπανση.
Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος: Εκτός κυκλικής οικονομίας τα βιοαποδομήσιμα
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος σημειώνει ότι τα βιοαποδομήσιμα ή λιπασματοποιήσιμα πλαστικά μπορούν να παράγονται είτε από πρώτες ύλες βιολογικής βάσης είτε από ορυκτές πρώτες ύλες. Όπως διευκρινίζει, η βιωσιμότητα των υλικών εξαρτάται από τις πρακτικές παραγωγής, τη διάρκεια ζωής των προϊόντων και την επεξεργασία στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Τα βιοαποδομήσιμα και λιπασματοποιήσιμα πλαστικά προϊόντα μπορούν, σε ορισμένες περιπτώσεις και για ορισμένες εφαρμογές, να συμβάλουν στη μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος από πλαστικά. Ωστόσο, απέχουν πολύ από το να παρέχουν μια γενική, αυτοτελή λύση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη με τα πλαστικά.
Παράλληλα, αναφέρει ότι σε μια κυκλική οικονομία, όλα τα πλαστικά θα πρέπει να ανακυκλώνονται σε νέα πλαστικά από το πρώτο στάδιο της επεξεργασίας. Όταν ένα λιπασματοποιήσιμο ή βιοαποδομήσιμο πλαστικό προϊόν λιπασματοποιείται, δεν μπορεί να παραχθεί νέο πλαστικό από αυτό και ταυτόχρονα χάνεται και όλη η ενέργεια που χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή του.
