Η αδυναμία των πλούσιων κρατών να εκπληρώσουν τη δέσμευση χρηματοδότησης έργων που θα μειώνουν τις εκπομπές στα πιο ευάλωτα κράτη φέρνει ακόμη και ατύπως στην επιφάνεια εναλλακτικές προτάσεις που θυμίζουν κάτι από... παλιά.
Το 2009, οι πλούσιες χώρες υποσχέθηκαν να παράσχουν 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε φτωχές χώρες για να χρηματοδοτήσουν έργα που μειώνουν τις εκπομπές και φρενάρουν τις κλιματικές επιπτώσεις. Μέχρι το 2020, τη χρονιά δηλαδή που είχε ορισθεί ως προθεσμία για να επιτευχθεί στο ακέραιο ο ποσοτικός αυτός στόχος, είχαν μεταφερθεί μόλις 83 δισεκατομμύρια δολάρια. Και το μεγαλύτερο μέρος αυτού του ποσού προήλθε με τη μορφή δανείων και όχι επιχορηγήσεων, σύμφωνα με έκθεση της Oxfam που δημοσιεύθηκε αυτήν την εβδομάδα.
Ο Avinash Persaud, οικονομολόγος στο Μπαρμπάντος και ειδικός απεσταλμένος του νησιωτικού κράτους για θέματα επενδύσεων, μιλώντας στο Bloomberg αναφέρθηκε σε μια δημιουργική λύση η οποία κερδίζει έδαφος. Έχει τις ρίζες της σε μια πιο επιτυχημένη εκδοχή μεταφοράς πλούτου από όσους εκπέμπουν ρύπους στα θύματα και βασίζεται στην ιδέα του να επιβληθεί ένα μικρό τέλος στους παγκόσμιους αγοραστές πετρελαίου για να χρηματοδοτήσουν πληρωμές για ζημίες σε φτωχές χώρες που πλήττονται από πλημμύρες, πυρκαγιές, καταιγίδες και κύματα καύσωνα.
Η πρόταση βασίζεται στο πρότυπο των Διεθνών Ταμείων Αποζημίωσης Ζημιών Ρύπανσης από Πετρέλαιο (IOPC), τα οποία χρονολογούνται από το 1971 και συνεχίζουν να λειτουργούν σήμερα. Τα ταμεία λειτουργούν χρεώνοντας ένα πολύ μικρό τέλος σε περισσότερες από 120 χώρες μέλη για κάθε βαρέλι πετρελαίου που εισάγουν μόνο όταν τα δοχεία πρέπει να αναπληρωθούν. Τις περισσότερες φορές η εισφορά εισπράττεται απευθείας από εταιρείες πετρελαίου που εκφορτώνουν τα καύσιμα στην ξηρά. Εάν υπάρξει ποτέ πετρελαιοκηλίδα οπουδήποτε στον κόσμο, τα κεφάλαια του IOPC μπορούν να διατεθούν για δαπάνες καθαρισμού καλύπτοντας δαπάνες που μπορεί να φθάσουν και τα 250 εκατ. δολάρια (με ορισμένες χώρες να πληρώνουν επιπλέον για προστασία έως και 1 δισεκατομμύριο δολάρια).
«Ο κόσμος περίμενε δεκαετίες για ένα ταμείο απωλειών και ζημιών», λέει ο Persaud. Αντίθετα, ο μηχανισμός IOPC εμφανίστηκε «σε λίγα μόλις χρόνια».
Όλα τα χρήματα για απώλειες και ζημιές θα πρέπει να δοθούν με τη μορφή επιχορηγήσεων, υποστηρίζει ο Persaud, και δεν υπάρχουν πολλά χρήματα για να γίνει αυτό αυτή τη στιγμή. Το συνολικό ποσό που δίνουν οι πλούσιες χώρες για να πληρώσουν για όλη την αναπτυξιακή βοήθεια στο εξωτερικό ανέρχεται σε περίπου 200 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.
Παρά την αισιοδοξία του Persaud ότι η υποστήριξη αυξάνεται για ένα παγκόσμιο τέλος στις εισαγωγές πετρελαίου για την αντιμετώπιση των κλιματικών ζημιών, ο άνθρωπος που επέβλεπε το IOPC για δεκαετίες είναι λιγότερο πεπεισμένος. «Αν υπάρχει πολιτική βούληση για μια τέτοια ιδέα, μπορεί να γίνει», λέει ο Måns Jacobsson, ο οποίος υπηρέτησε ως διευθυντής των ταμείων IOPC από το 1985 έως το 2006. «Αλλά αμφιβάλλω ότι υπάρχει πολιτική βούληση».
Από την άλλη, η πρόταση ίσως να χαρακτηρίζεται από μία στρέβλωση. Οι χώρες που εισάγουν το περισσότερο πετρέλαιο θα πρέπει να έχουν τη μεγαλύτερη συνεισφορά στο ταμείο. Θα σήμαινε ότι μια χώρα όπως η Ινδία, η οποία είναι ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή αλλά πολύ λιγότερο ιστορικά υπεύθυνη για το πρόβλημα από τις ΗΠΑ, θα έπρεπε να πληρώσει πολύ περισσότερα από μια χώρα εξαγωγής ενέργειας.
Ο Persaud λέει ότι η χρέωση για τις εισαγωγές πετρελαίου δεν θα είναι ο μόνος τρόπος για να καλυφθεί το ταμείο. Μια άλλη ιδέα, που διατυπώθηκε από τις Νήσους Μάρσαλ το 2021, είναι ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) να επιβάλει 100 δολάρια ανά τόνο διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπεται από τον παγκόσμιο ναυτιλιακό στόλο, μια πολιτική για την οποία ο οργανισμός έχει αντιμετωπίσει αυξανόμενη πίεση να υιοθετήσει.
