Η Ελλάδα είναι πρώτη στην Ευρώπη σε ποσοστό φοιτητών (46% έναντι περίπου 33% στην ΕΕ), αλλά τελευταία σε ποσοστό αποφοιτήσεων. Το παράδοξο είναι πως οι προτιμήσεις των 15χρονων μαθητών για τη μελλοντική τους σταδιοδρομία συγκεντρώνονται σε μόλις 10 επαγγέλματα, αδιαφορώντας για τα υπόλοιπα επαγγελματικά πεδία.
Σύμφωνα με έρευνα του PISA 2018, οι προτιμήσεις των μαθητών διαφέρουν ανάλογα με το φύλο, αν και υπάρχουν επαγγέλματα όπως οι δικηγόροι, οι γιατροί και οι αστυνομικοί που είναι αρκετά δημοφιλή σε αγόρια και κορίτσια. Εντυπωσιακό είναι το γεγονός πως παρότι ζούμε σε μια επόχή ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων, ένα πολύ μικρό ποσοστό μαθητών ανέφερε ότι θέλει να ακολουθήσει μια σταδιοδρομία STEM (επιστήμη, τεχνολογία, μηχανική, μαθηματικά).
Πιο συγκεκριμένα, οι επιλογές των αγοριών κατά σειρά προτίμησης είναι οι εξής:
- Αστυνομικοί
- Αθλητές
- Μηχανικοί
- Γενικοί ιατροί
- Διευθυντές και στελέχη διοίκησης επιχειρήσεων
- Τεχνικοί οχημάτων και μηχανών
- Ένστολοι (όλων των Σωμάτων)
- Υπεύθυνοι πολιτικής και σχεδιασμού
- Δικηγόροι
- Εκπαιδευτικοί.
Για τα κορίτσια το top-10 των προτιμήσεών τους είναι πιο επιστημονικό και αφορά:
- Γενικοί ιατροί
- Δικηγόροι
- Εκπαιδευτικοί
- Επαγγελματίες νοσηλευτικής
- Νοσοκομειακοί γιατροί
- Ψυχολόγοι
- Αστυνομικοί
- Κτηνίατροι
- Υπεύθυνοι πολιτικής και σχεδιασμού.
Σύμφωνα με την έρευνα του ΟΟΣΑ «PISA 2018» οι φιλοδοξίες των νέων διαμορφώνονται κυρίως από αυτό που βλέπουν στο στενό κοινωνικό τους κύκλο. Η έρευνα δείχνει ότι οι προσδοκίες των εφήβων για περαιτέρω εκπαίδευση και σταδιοδρομία σχετίζονται έντονα με την κοινωνικοοικονομική κατάσταση, τις φιλοδοξίες της οικογένειάς τους για αυτούς και τον σχολικό τους περίγυρο.
Ωστόσο οι έφηβοι μπορεί να μην έχουν ξεκάθαρη αντίληψη για το τι πρέπει να κάνουν για να πετύχουν τον στόχο τους. Κατά μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ, το 76% των μαθητών είχαν υψηλές προσδοκίες για την καριέρα τους, θεωρώντας τους εαυτούς τους ως διευθυντές ή επαγγελματίες, ακολουθώντας χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης από αυτό που απαιτείται συνήθως για αυτού του είδους τα επαγγέλματα.
Απαραίτητες οι δεξιότητες για τους μελλοντικούς εργαζόμενους
Η εποχή που ο άνθρωπος μπορούσε να διανύσει όλη του την επαγγελματική ζωή έχοντας αποκτήσει μόνο ένα επαγγελματικό προσόν έχει παρέλθει και οι εργαζόμενοι του μέλλοντος αναμένεται να αλλάξουν πολλές δουλειές και να αναλάβουν πολλούς διαφορετικούς επαγγελματικούς ρόλους στη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους, υπογραμμίζει σε έκθεσή του ο ΣΕΒ.
Οπως επισημαίνει, για να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας, οι μελλοντικοί εργαζόμενοι χρειάζεται, πέρα από τις δεξιότητες που συνδέονται άμεσα με το επάγγελμα που ασκούν κάθε φορά, να διαθέτουν και οριζόντιες δεξιότητες, όπως ο ψηφιακός εγγραμματισμός, η επικοινωνία, η ικανότητα ομαδικής εργασίας και επίλυσης προβλημάτων, αλλά και προσωπικά χαρακτηριστικά, όπως η προσαρμοστικότητα, η ανθεκτικότητα, η πρωτοβουλία κλπ.
Μπροστά στις ολοένα αυξανόμενες επιλογές και προκλήσεις, αρκετοί νέοι χάνουν τον προσανατολισμό τους ή οδηγούνται σε ακατάλληλες επιλογές, με αρνητικές επιπτώσεις στην επαγγελματική τους εξέλιξη. Η αρχική επαγγελματική επιλογή ειδικά, είναι μία κρίσιμη απόφαση, η οποία απαιτεί ενημέρωση, αυτογνωσία, ωριμότητα και κριτική ικανότητα, ενώ επηρεάζεται σημαντικά και από άλλους παράγοντες όπως προσωπικά χαρακτηριστικά, κοινωνικό υπόβαθρο, οικογενειακές, κοινωνικές, πολιτιστικές αξίες, γεωγραφικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες, αλλά και από τυχαία και απρόβλεπτα γεγονότα.
Επομένως, είναι σημαντικό, η σχολική εκπαίδευση, πέρα από τις βασικές γνώσεις και δεξιότητες, να προσφέρει στους μαθητές δυνατότητες αυτοεξέλιξης και αυτοδιαχείρισης, μέσα από μία ολοκληρωμένη διαδικασία επαγγελματικού προσανατολισμού και συμβουλευτικής σταδιοδρομίας. Και αυτό γιατί οι πρώτες κρίσιμες αποφάσεις σε σχέση με την απασχόληση λαμβάνονται στη διάρκεια της εφηβείας.
Στην ουσία, ο επαγγελματικός προσανατολισμός αντιμετωπίζεται πλέον ως μέρος της δια βίου διαδικασίας μάθησης και προσαρμογής στις διαρκείς μεταβολές της αγοράς εργασίας, με τον Σχολικό Επαγγελματικό Προσανατολισμό να αποτελεί τον πρώτο και κρίσιμο κρίκο αυτής της αλυσίδας. Η αναβάθμισή του, μεταξύ άλλων, μέσα από την ανάπτυξη δραστηριοτήτων συνεργασίας των σχολείων με την επιχειρηματική κοινότητα (π.χ. επισκέψεις σε επιχειρήσεις, καθοδήγηση-mentoring, πρακτική άσκηση/ job shadowing, διαγωνισμοί και εργαστήρια επιχειρηματικότητας κλπ.) είναι σημαντικό αναπτυξιακό και κοινωνικό ζητούμενο.
