Στα μεταβολικά νοσήματα στην εποχή της πανδημίας COVID-19 επικεντρώθηκαν καταξιωμένοι επιστήμονες, αναλύοντας τα σχετικά δεδομένα στο πλαίσιο του 5oυ Webinar, από την σειρά Webinars-Επίκαιρα Θέματα Δημόσιας Υγείας, που διοργάνωσε το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ).
Παρουσιάζοντας την επιδημιολογία και την έκβαση της COVID-19 σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, ο Καθηγητής Παθολογίας, Α ́ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νικόλαος Τεντολούρης, τόνισε ότι η παρουσία σακχαρώδη διαβήτη αυξάνει τον κίνδυνο για COVID-19, ενώ επηρεάζει αρνητικά την έκβαση της νόσου. Αρκετές μελέτες έχουν καταδείξει ότι η αναλογία ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη είναι μεγαλύτερη μεταξύ αυτών με σοβαρή COVID-19, εκείνων δηλαδή που χρειάζονται νοσηλεία σε νοσοκομείο, εισαγωγή στη μονάδα εντατικής θεραπείας ή διασωλήνωση. Επίσης, υψηλά ποσοστά σακχαρώδη διαβήτη έχουν καταγραφεί μεταξύ ασθενών που κατέληξαν από COVID-19. Ενδιαφέρον έχει ότι υπάρχει σαφής συσχέτιση μεταξύ της γλυκαιμικής ρύθμισης, της παρουσίας συννοσυροτήτων και της σοβαρότητας της νόσου, ενώ το γυναικείο φύλο φαίνεται να δρα προστατευτικά. Παρουσίασε μάλιστα και συγκεκριμένα σχετικά ελληνικά δεδομένα. Σημείωσε όμως ότι οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη παρουσιάζουν επαρκή ορομετατροπή, όπως εκφράζεται από την παρουσία αντισωμάτων μετά από λοίμωξη, αλλά και μετά από εμβολιασμό.
Covid-19 και διαβήτης τύπου 1
Τα νεότερα δεδομένα για το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 και τη COVID-19 ανέλυσε η Καθηγήτρια Παθολογίας-Ενδοκρινολογίας, Β ́ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Βάϊα Λαμπαδιάρη. Όπως ανέφερε, η υπεργλυκαιμία, επηρεάζοντας την ανοσιακή απάντηση και προκαλώντας δυσλειτουργία των κυττοκινών, είναι μια προφλεγμονώδης και προθρομβωτική κατάσταση. Ο αρρύθμιστος λοιπόν σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 είναι παράγοντας υψηλού κινδύνου για την ανάπτυξη βακτηριακών και ιογενών λοιμώξεων γενικά, καθώς και από SARS-CoV-2 ειδικά. Από την άλλη, η COVID-19 μπορεί να προκαλέσει κετοξέωση και να αυξήσει το χρόνο νοσηλείας σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τυπου 1. Η καθηγήτρια ανέφερε ότι παρατηρείται αυξημένη θνησιμότητα και θνητότητα από COVID-19 σε ασθενείς με προϋπάρχοντα διαβήτη, κυρίως όμως αυτούς μεγαλύτερης ηλικίας και με άλλες συννοσηρότητες, όπως υπέρταση, καρδιαγγειακή και νεφρική νόσο. Τέλος, σημείωσε ότι η οξεία λοίμωξη μπορεί να οδηγήσει σε αντίσταση στην ινσουλίνη και stress υπεργλυκαιμία. Δεν είναι όμως ακόμη γνωστό σε ποιο βαθμό η απευθείας καταστροφή των β κυττάρων του παγκρέατος από τον ιό μπορεί να συμμετέχει πραγματικά στην εκδήλωση υπεργλυκαιμίας.
Covid-19 και διαβήτης τύπου 2
Η Επίκουρη Καθηγήτρια Παθολογίας-Σακχαρώδη Διαβήτη, Β ́ Παθολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Αναστασία Θανοπούλου ανέλυσε τα νεότερα δεδομένα για την αντιμετώπιση ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και COVID-19. Τόνισε τη σημασία της καλής γλυκαιμικής ρύθμισης και έδωσε πρακτικές συστάσεις. Σημαντικό είναι να ακολουθείται από τους ασθενείς αυτούς υγιεινός τρόπος ζωής με ισορροπημένη διατροφή και άσκηση, ειδικά κατά τη διάρκεια παραμονής στο σπίτι για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Συνιστάται επίσης καλή ενυδάτωση με τακτική λήψη νερού ή άλλων υγρών. Φυσικά η συνέπεια στη σωστή λήψη φαρμακευτικής αγωγής είναι εξέχουσας σημασίας. Σε συνθήκες ήπιας νόσησης οι περισσότερες αντιδιαβητικές αγωγές μπορούν να συνεχιστούν. Σε οξεία λοίμωξη είναι πιθανό να χρειαστεί έναρξη ινσουλινοθεραπείας, ενώ θα πρέπει να συζητάται η πιθανή διακοπή των SGLT-2. Παρουσίασε και ευρήματα σχετικά με πιθανή αντιφλεγμονώδη δράση της μετφορμίνης. Ανέφερε ότι ο αυτοέλεγχος γλυκόζης σε κάποιους ασθενείς κρίνεται απαραίτητος, με συγκεκριμένους στόχους και αποφυγή υπογλυκαιμιών αλλά και υψηλών τιμών. Τέλος, τόνισε ότι η πανδημία ανέδειξε τη σημασία της τηλεϊατρικής, δηλαδή την επαφή των ασθενών με τους λειτουργούς υγείας μέσω εικονικής σύνδεσης.
Πιθανώς ευεργετικά τα υπολιπιδαιμικά φάρμακα
Μελέτες παρατήρησης έδειξαν ότι οι ασθενείς που ελάμβαναν στατίνες και διαγνώσθηκαν με COVID-19 είχαν 35% λιγότερη πιθανότητα για σοβαρή νόσο και θάνατο σε σύγκριση με ασθενείς που δεν ελάμβαναν στατίνες πριν νοσήσουν, ανέφερε ο Καθηγητής Παθολογίας-Μεταβολικών Νοσημάτων, Α ́ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Ευάγγελος Λυμπερόπουλος, παρουσιάζοντας την πιθανή σχέση των υπολιπιδαιμικών φαρμάκων με την COVID-19.
Η πιθανά ευεργετική αυτή επίδραση των στατινών ελέγχεται σε διπλές τυφλές μελέτες που βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη. Προσοχή χρειάζεται σε ασθενείς που εμφανίζουν οξεία ηπατίτιδα ή ραβδομυόλυση, καθώς και στην πιθανότητα αλληλεπιδράσεων με τη ριτοναβίρη που περιέχεται σε φάρμακο που αναμένεται να έρθει στη χώρα μας. Γενικά, ανέφερε ότι οι στατίνες και τα υπόλοιπα υπολιπιδαιμικά φάρμακα δεν πρέπει να διακόπτονται χωρίς πολύ σοβαρό λόγο σε ασθενείς με COVID-19, ενώ η επαφή με το σύστημα υγείας δίνει τη δυνατότητα ακόμη και έναρξης υπολιπιδαιμικής αγωγής σε ασθενείς υψηλού κινδύνου. Για τη μείωση τουλάχιστον του καρδιαγγειακού κινδύνου ή ακόμη και των επιπλοκών της COVID-19, αν οι σχετικές μελέτες έχουν θετική έκβαση.
Εξαιρετικά επιβαρυντικός ο παράγοντας παχυσαρκία
Ο Καθηγητής Παθολογίας, Α ́ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Αλέξανδρος Κόκκινος παρουσίασε τα δεδομένα για τη σχέση παχυσαρκίας και COVID-19. Σημείωσε αρχικά ότι η παχυσαρκία στις δυτικές κοινωνίες και στην Ελλάδα αφορά άνω του 30% του ενήλικου πληθυσμού. Ήδη από τις πρώτες αναφορές για τη νόσο COVID-19 φάνηκε ότι η παχυσαρκία είναι εξαιρετικά δυσμενής προγνωστικός παράγοντας για την έκβαση της νόσου. Αυτό φαίνεται ότι οφείλεται στο φλεγμονώδες περιβάλλον που συνοδεύει την παχυσαρκία, το οποίο ευνοεί την εμφάνιση επιπλοκών της νόσου COVID-19. Επιπλέον, φαίνεται ότι ο λιπώδης ιστός δρα σαν μια «αποθήκη» για τον ιό, συμβάλλοντας στη διασπορά του. Πέραν τούτων, ακόμη και η καθημερινή ιατρική διαχείριση ασθενών με COVID-19 καθίσταται εξαιρετικά δυσχερής παρουσία σοβαρής παχυσαρκίας. Ανέφερε ότι είναι επιτακτική η ανάγκη για εντατική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας γενικά αλλά και ειδικότερα στην εποχή της πανδημίας, με υγιεινοδιαιτητικά μέτρα βασισμένα στη μεσογειακή διατροφή, φαρμακευτική αγωγή, κυρίως με GLP-1RA, και ίσως και με βαριατρική χειρουργική. Έκλεισε τονίζοντας ότι χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια για να επιτευχθεί καθολικός εμβολιασμός των ατόμων με παχυσαρκία, δεδομένου του υψηλότατου κινδύνου που διατρέχουν.
Ύψιστης σημασίας η άσκηση
Τη σημασία της σωματικής δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 ανέλυσε ο Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας, Β ́ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Παναγιώτης Χαλβατσιώτης. Ανέφερε ότι η συμμετοχή του μέσου Έλληνα πολίτη σε αθλητικές δραστηριότητες είναι χαμηλή σε σύγκριση με τα άλλα Ευρωπαϊκά Κράτη και μάλιστα σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο κατατασσόμαστε σε μια από τις 3 χώρες που το 68% των πολιτών τους σε ετήσια βάση τα τελευταία χρόνια δεν συμμετείχε ούτε μια φορά σε πρόγραμμα αυξημένης φυσικής δραστηριότητας. Τα περιοριστικά μέτρα τις πανδημίας όμως επιδείνωσαν το γενικότερο πρόβλημα με αποτέλεσμα να αυξηθεί περαιτέρω το ήδη υψηλό ποσοστό παχυσαρκίας στη χώρα μας, που αποτελεί και έναν από τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου για βαριά νόσηση και δυσμενή εξέλιξη της COVID-19. Τόνισε ότι η άσκηση ενισχύει την άμυνα του οργανισμού μας απέναντι στους ιούς, αλλά πιθανώς και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων. Έκλεισε σημειώνοντας πως φαίνεται ότι η άσκηση θα αποτελέσει την απολύτως απαραίτητη συμπληρωματική θεραπεία στο αναδυόμενο κλινικό σύνδρομο long-covid για τη βελτίωση της υγείας αλλά και της ποιότητα ζωής των ασθενών αυτών.
Αναγκαία και ασφαλή τα εμβόλια
Η Επίκουρη Καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας, Θεραπευτική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Σταυρούλα Πάσχου παρουσίασε δεδομένα για τα εμβόλια έναντι COVID-19 σε ασθενείς με μεταβολικά νοσήματα. Συγκεκριμένα, ανέδειξε αρχικά την αναγκαιότητά του εμβολιασμού των ομάδων αυτών, καθώς αποτελούν πληθυσμούς υψηλού κινδύνου για σοβαρή νόσηση, εισαγωγή σε μονάδα εντατικής θεραπείας και θάνατο από COVID-19. Στη συνέχεια παρέθεσε διαθέσιμα στοιχεία ασφάλειας και αποτελεσματικότητας των εμβολίων σε άτομα με μεταβολικά νοσήματα. Τόσο από τις μελέτες έγκρισης των εμβολίων όσο και από μετέπειτα ερευνητικά δεδομένα δεν υπάρχουν στοιχεία για τυχόν αυξημένες παρενέργειες. Υπήρξε κάποια αρχική ανησυχία ότι η παχυσαρκία, ειδικά η κεντρική, επηρεάζει την αποτελεσματικότητα των εμβολίων. Μετέπειτα όμως μελέτες δείχνουν ότι τα επίπεδα των εξουδετερωτικών αντισωμάτων τουλάχιστον, που είναι τα κυρίως σημαντικά για την προστασία έναντι COVID-19, δεν παρουσιάζουν διαφορές ούτε σε ασθενείς με παχυσαρκία ούτε σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη σε σύγκριση με υγιή άτομα ίδιας ηλικίας και φύλου.
