Η αρτηριακή υπέρταση ορίζεται ως η αυξημένη πίεση του αίματος στο εσωτερικό του τοιχώματος των μεγάλων αρτηριών του σώματος. Η υπέρταση ή διαφορετικά η «σιωπηλή νόσος», καθώς πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν, παραμένει ο ισχυρότερος τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου για την καρδιαγγειακή νοσηρότητα και θνητότητα παγκοσμίως. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Υπέρτασης, ο ΕΟΔΥ, αναδεικνύει το θέμα, αναφερόμενος στους παράγοντες κινδύνου, τη διάγνωση, τη θεραπεία και την πρόληψη.
Η αρτηριακή πίεση καταγράφεται με δύο αριθμούς και μετριέται σε χιλιοστά στήλης υδραργύρου. Ο μεγαλύτερος αριθμός αποτελεί την «συστολική» πίεση, η οποία είναι γνωστή ως «μεγάλη» πίεση και ο μικρότερος καταγράφει τη «διαστολική», γνωστή ως «μικρή» πίεση. Αρτηριακή υπέρταση εμφανίζουν τα άτομα στα οποία είτε η συστολική τους πίεση καταγράφεται ≥ 140 χιλιοστά της στήλης υδραργύρου, είτε η διαστολική τους είναι ≥ 90 χιλιοστά.
Η υπέρταση αποτελεί τον κύριο παράγοντα κινδύνου για τα καρδιαγγειακά νοσήματα, και ειδικότερα για το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, τη στεφανιαία νόσο, και την καρδιακή ανεπάρκεια. Αποτελεί επίσης ισχυρό παράγοντα κινδύνου για τη χρόνια νεφρική νόσο, τις αρρυθμίες, την υπερτασική αμφιβληστροειδοπάθεια και την άνοια.
Επιδημιολογικά Δεδομένα
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), υπολογίζεται ότι 1,28 δισεκατομμύρια ενήλικοι ηλικίας 30–79 χρόνων διεθνώς πάσχουν από υπέρταση, με την πλειονότητα αυτών να διαμένουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.
Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, στην Ελλάδα, όπου τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν την κύρια αιτία θνησιμότητας, πάνω από το 1/3 του πληθυσμού πάσχουν από υπέρταση (περίπου 3.300.000 άτομα) ενώ ένα στα δύο ηλικιωμένα άτομα είναι υπερτασικό. Περίπου 30% των υπερτασικών είναι αδιάγνωστοι ενώ λιγότερο από 1/3 των υπερτασικών έχουν επιτύχει καλή ρύθμιση με φαρμακευτική αγωγή.
Παράγοντες κινδύνου
Οι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν την ανθυγιεινή διατροφή (υπερβολική κατανάλωση αλατιού, δίαιτα υψηλή σε κορεσμένα και τρανς λιπαρά, χαμηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών), την έλλειψη σωματικής άσκησης, την κατανάλωση καπνού και αλκοόλ και την παχυσαρκία. Στους μη τροποποιήσιμους παράγοντες περιλαμβάνεται το οικογενειακό ιστορικό, η ηλικία άνω των 65 ετών και η ταυτόχρονη νόσηση με διαβήτη και παθήσεις των νεφρών.
Πρώιμη διάγνωση – Θεραπεία
Η υψηλή αρτηριακή πίεση συνήθως είναι ασυμπτωματική και μη αντιληπτή. Οι ασθενείς δεν γνωρίζουν ότι έχουν υψηλή ΑΠ μέχρι να επισκεφτούν τον ιατρό τους για κάποιο άλλο λόγο.
Η κατάλληλη και συνεχής ενημέρωση του πληθυσμού όσον αφορά στην πρόληψη και η αύξηση της επαγρύπνησης του κοινού για τη νόσο αποτελούν τη βάση της διάγνωσης. Εφιστάται η προσοχή στη μεθοδολογία της μέτρησης της ΑΠ για τον εντοπισμό και τη διαχείριση αυτής. Συστήνεται ο συνδυασμός μεθόδων μέτρησης στο ιατρείο, ως πιο ενδεδειγμένος τρόπος, ενώ παράλληλα, οι μετρήσεις εκτός ιατρείου με πιστοποιημένα πιεσόμετρα για την παρακολούθηση του ασθενούς είναι απαραίτητες για την αξιολόγηση των ασθενών που βρίσκονται σε αγωγή ή όχι.
Όσον αφορά στη φαρμακευτική θεραπεία συχνά απαιτείται συνδυασμός φαρμάκων, ιδίως, στην κατηγορία ασθενών με συννοσηρότητες όπως σακχαρώδης διαβήτης, δυσλιπιδαιμία, και στεφανιαία νόσος. Τονίζεται ότι η θεραπεία είναι εξατομικευμένη για κάθε ασθενή.
Μέτρα Πρόληψης και Ελέγχου
Παράγοντες που μπορεί να προλάβουν, να καθυστερήσουν την εμφάνιση της υπέρτασης και να συμβάλλουν στη μείωση της αρτηριακής πίεσης είναι:
- η υγιεινή διατροφή πλούσια σε λαχανικά και φρούτα
- η μειωμένη πρόσληψη του άλατος
- ο περιορισμός κατανάλωσης του αλκοόλ
- η τακτική σωματική δραστηριότητα
- η διατήρηση κανονικού σωματικού βάρους
- η διακοπή καπνίσματος
- η ρύθμιση άλλον χρόνιων νόσων όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η νεφρική ανεπάρκεια
- η μείωση του άγχους και ο έλεγχος της ψυχικής υγείας
- η συχνή μέτρηση της πίεσης
- η παρακολούθηση από τον θεράποντα ιατρό
- η φαρμακευτική αγωγή και η συνέπεια στη μακροχρόνια λήψη της
Ένας από τους παγκόσμιους στόχους που έχει τεθεί για τα μη Μεταδοτικά Νοσήματα είναι η μείωση της πρόωρης θνησιμότητας εξαιτίας τους κατά 33% έως το 2030 και η μείωση της συχνότητας της υπέρτασης θα συμβάλλει σημαντικά στο στόχο αυτό. Ο ΕΟΔΥ με την αφορμή της Παγκόσμιας Ημέρας κατά της Υπέρτασης, συμμετέχει στην ευαισθητοποίηση του κοινού για ανάγκη ελέγχου μέτρησης της πίεσης σε συνθήκες ηρεμίας, με τη χρήση πιστοποιημένου πιεσόμετρου και την επίσκεψη στον ιατρό για τη λήψη εξατομικευμένων οδηγιών πρόληψης ή ελέγχου της υπέρτασης.
Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία: Σύγχρονοι προβληματισμοί και μελλοντικές προοπτικές
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Υπέρτασης (17/5), ο Καθηγητής Καρδιολογίας, Πρόεδρος ΕΚΕ, Κοσμήτορας Ιατρικής Σχολής Παν. Κρήτης, Γιώργος Κοχιαδάκης και η Αναπλ. Καθηγήτρια Καρδιολογίας, Ιατρική Σχολή, Παν. Κρήτης, Πρόεδρος Ομάδας Εργασίας Αρτηριακής Υπέρτασης ΕΚΕ, Μαρία Μαρκέτου, αναφέρονται στους κινδύνους που «εγκυμονεί» η πάθηση και στην πρόληψη αυτών, στην αντιμετώπιση της υπέρτασης, ενώ στρέφει την προσοχή και στα παιδιά, όπου φαίνεται ότι το πρόβλημα λαμβάνει ανησυχητικές τάσεις
Μείωση των καρδιαγγειακών κατά 20%
Πραγματικά μεγάλες μετααναλύσεις δείχνουν ότι μια μείωση 10-mmHg της συστολικής αρτηριακής πίεσης ή 5-mmHg της διαστολικής αρτηριακής πίεσης μειώνει το σχετικό κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών επεισοδίων κατά 20%. Η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία συνιστά γενικά επίπεδα αρτηριακής πίεσης ≤140/90 mmHg ενώ σε ειδικές ομάδες υψηλότερου καρδιαγγειακού κινδύνου ≤130/80 mmHg. Με βάση επίσης τις μεγάλες πολυκεντρικές μελέτες, υπάρχουν πλέον πολύ αποτελεσματικές ομάδες αντιυπερτασικών φαρμάκων που προσφέρουν, πέρα από τη μείωση της αρτηριακής πίεσης, καρδιοπροστασία και νεφροπροστασία, ενώ έχουν και πολύ καλό προφίλ ανοχής με πολύ μικρό ποσοστό ανεπιθύμητων ενεργειών. Οι συστάσεις για την αρχική αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης είναι για τους περισσότερους ασθενείς η έναρξη συνδυασμού φαρμάκων -έστω και σε χαμηλές δόσεις- κατά προτίμηση σε σταθερούς συνδυασμούς ενός χαπιού που να περιλαμβάνουν αναστολέα του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης ή των υποδεχέων της αγγειοτασίνης με αναστολέα των διαύλων ασβεστίου ή/και διουρητικό. Σε ένα 5-10% υπολογίζεται ότι η αρτηριακή υπέρταση είναι ανθεκτική και δύσκολα ρυθμιζόμενη. Αυτό το ποσοστό είναι πιο μεγάλο σε ηλικιωμένους ασθενείς ή σε ασθενείς με συννοσηρότητες όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η νεφρική ανεπάρκεια. Οι ασθενείς αυτοί παρουσιάζουν μεγάλη καρδιαγγειακή θνησιμότητα και πολλές επιπλοκές. Εκεί φαίνεται ότι βοηθάει σημαντικά μια άλλη κατηγορία φαρμάκων όπως οι ανταγωνιστές των υποδοχέων των αλατοκορτικοειδών όπως είναι η σπορονολακτόνη.
Υπέρταση στα παιδιά
Φαίνεται ότι το ποσοστό των υπερτασικών παιδιών φτάνει έως και το 5% και αυτό οφείλεται και ενισχύεται από το ανησυχητικά αυξανόμενο φαινόμενο της κακής διατροφής και της παιδικής παχυσαρκίας. Μέχρι πρόσφατα η ιατρική κοινότητα δεν είχε δώσει αρκετή σημασία στην αναγνώριση και αντιμετώπιση της υπέρτασης ανάμεσα στον παιδικό πληθυσμό και στους εφήβους. Πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν ότι αυξημένα επίπεδα αρτηριακής πίεσης στην παιδική ηλικία συνδέονται με αυξημένο ποσοστό καρδιαγγειακών συμβάντων από νωρίς στην ενήλικη ζωή. Πλέον, θεωρείται επιβεβλημένη η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης και στα παιδιά ακόμα και αν αυτά είναι ασυμπτωματικά και δεν έχουν κάποιο έκδηλο πρόβλημα υγείας.
Επεμβατικές μέθοδοι
Τα τελευταία χρόνια έχουν δοκιμασθεί και επεμβατικές μέθοδοι για την αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης και συγκεκριμένα για ασθενείς με ανθεκτική υπέρταση ή αυτούς που δεν ανέχονται τα φάρμακα. Συγκεκριμένα, έχει αναπτυχθεί η μέθοδος της απονεύρωσης των νεφρικών αρτηριών είτε με κατάλυση μέσω ραδιοσυχνοτήτων είτε μέσω υπερήχων. Η τεχνική έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητα της σε σχέση με μια μικρή ή μέτρια μείωση της αρτηριακής πίεσης σε μεγάλες πολυκεντρικές και τυχαιοποιημένες μελέτες ενώ η ασφάλεια της είναι σε πολύ μεγάλα ποσοστά.
Η μεγάλη πρόκληση
Η μεγάλη πρόκληση στην αρτηριακή υπέρταση είναι η στροφή σε έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής, στην μείωση της παχυσαρκίας και στη φυσική άσκηση, παράγοντες που μπορεί να επιδράσουν καθοριστικά στην επιδημιολογία της νόσου. Επιπλέον, πάνω από τους μισούς υπερτασικούς αρρώστους είτε έχουν μη ικανοποιητική ρύθμιση της υπέρτασης, είτε δεν γνωρίζουν καν ότι είναι υπερτασικοί. Σημαντική ευθύνη σε αυτό έχει η αδράνεια των γιατρών, που πολλές φορές διστάζουν να είναι αρκετά επιθετικοί στην αντιμετώπιση της υπέρτασης αλλά και η φτωχή συμμόρφωση στη φαρμακευτική αγωγή από πλευράς των ασθενών, που φθάνει ποσοστά της τάξης του 50%. H ιατρική κοινότητα αλλά και τα συστήματα υγείας πρέπει να στρέψουν την προσοχή τους σε όλα τα παραπάνω διότι η ανεπαρκής αντιμετώπιση της υπέρτασης αποτελεί τη βάση για ένα ντόμινο καρδιαγγειακών επιπλοκών για το γενικό πληθυσμό και δυσβάστακτου βάρους για τα συστήματα υγείας.
