Οδηγίες για την Εποχική Γρίπη κατά την περίοδο 2024-2025, για τις ομάδες του πληθυσμού που πρέπει να υποβληθούν σε αντιγριπικό εμβολιασμό καθώς και τα διαθέσιμα εμβόλια, εξέδωσε το υπουργείο Υγείας, με σχετική εγκύκλιο που υπογράφει η Αναπληρώτρια Υπουργός, Ειρήνη Αγαπηδάκη.
Η γρίπη είναι μια μεταδοτική νόσος του αναπνευστικού συστήματος προκαλούμενη από τον ιό της γρίπης. Μπορεί να είναι ήπια έως σοβαρή και κάποιες φορές να οδηγήσει ακόμα και στο θάνατο, με τους ηλικιωμένους, τα μικρά παιδιά και άτομα που πάσχουν από ορισμένα χρόνια νοσήματα να κινδυνεύουν περισσότερο από σοβαρές επιπλοκές.
Η διαχρονική παρακολούθηση του νοσήματος στην Ελλάδα δείχνει ότι η δραστηριότητα της εποχικής γρίπης συνήθως αρχίζει να αυξάνεται κατά τον Ιανουάριο, ενώ κορυφώνεται κατά τους μήνες Φεβρουάριο – Μάρτιο. Ο χρόνος έναρξης του επιδημικού κύματος δεν μπορεί να προβλεφθεί με ακρίβεια, συχνά όμως με την έναρξή του παρατηρείται αποδιοργάνωση της επαγγελματικής και της κοινωνικής ζωής, υπέρμετρη αύξηση της κατανάλωσης φαρμάκων και όχι σπάνια, αύξηση της θνησιμότητας.
Τα μέτρα προστασίας
Σημαντικά μέτρα περιορισμού της εξάπλωσης της γρίπης είναι η συστηματική εφαρμογή μέτρων ατομικής υγιεινής (π.χ. συχνό πλύσιμο χεριών), η απομόνωση των πασχόντων και η αποφυγή συγχρωτισμού σε κλειστούς χώρους. Ωστόσο, τα μέτρα αυτά έχουν μερική απόδοση και –παρότι σημαντικά– δεν επαρκούν.
Όπως τονίζεται στο σχετικό έγγραφο, ο αποτελεσματικότερος τρόπος πρόληψης είναι ο εμβολιασμός με το αντιγριπικό εμβόλιο, το οποίο, όταν χορηγηθεί σωστά και έγκαιρα, προφυλάσσει από τη μετάδοση του ιού της γρίπης, συμβάλλει στην προστασία από τις σοβαρές επιπλοκές της γρίπης καθώς και κατά επέκταση στη μείωση απουσιών από την εργασία, το σχολείο και κάθε άλλη κοινωνική εκδήλωση.
Όπως κάθε χρόνο και επειδή ο ιός της γρίπης μεταλλάσσεται σε διαφορετικούς υπο ορότυπους, έτσι και για την περίοδο 2024-2025 η σύνθεση του αντιγριπικού εμβολίου περιέχει τα εγκεκριμένα στελέχη του ιού, σύμφωνα με τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).
Επισημαίνεται ότι, μέσω των συστημάτων φαρμακοεπαγρύπνησης που λειτουργούν διεθνώς δεν έχουν καταγραφεί σοβαρές συστηματικές παρενέργειες του αντιγριπικού εμβολίου.
Κατά την προσεχή περίοδο γρίπης 2024-2025, ο ιός της γρίπης θα κυκλοφορήσει παράλληλα με τον ιό SARS-CoV-2, που προκαλεί τη νόσο COVID 19. Αυτή η ιδιαίτερη συγκυρία απαιτεί την εφαρμογή του αντιγριπικού εμβολιασμού, με προτεραιότητα τον εμβολιασμό ατόμων που ανήκουν σε ομάδες αυξημένου κινδύνου.
Στόχος είναι η μείωση των πιθανοτήτων ταυτόχρονης προσβολής και με τους δύο ιούς, που μπορεί να επιβαρύνει την κατάσταση των ασθενών, καθώς και η μείωση του φόρτου των υπηρεσιών υγείας και ειδικότερα των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν καλύτερα σε μια ενδεχόμενη αυξημένη ζήτηση.
Πότε πρέπει να εμβολιαστείτε
Το αντιγριπικό εμβόλιο πρέπει να χορηγείται έγκαιρα και πριν την έναρξη της συνήθους περιόδου εμφάνισης της έξαρσης των κρουσμάτων γρίπης, δεδομένου ότι απαιτούνται περίπου 2 εβδομάδες για την επίτευξη ανοσολογικής απάντησης.
Κατά προτίμηση ο εμβολιασμός του πληθυσμού συνιστάται να διενεργείται στο διάστημα από τα μέσα Οκτωβρίου μέχρι το τέλος Νοεμβρίου, με βάση τη συνήθη έναρξη της εποχικής έξαρσης της γρίπης στη χώρα μας. Επιπρόσθετα, εφόσον ο εμβολιασμός δεν έγινε τη συνιστώμενη περίοδο, μπορεί να διενεργηθεί καθ’ όλη τη διάρκεια έξαρσης της εποχικής γρίπης. Ο αντιγριπικός εμβολιασμός γενικά περιλαμβάνει 1 μόνο δόση του εμβολίου ετησίως και μπορεί να χορηγηθεί και την ίδια μέρα με το εμβόλιο κατά του κορονοϊού - αλλά σε διαφορετικά ανατομικά σημεία- όπως και οποιαδήποτε άλλη μέρα πριν και μετά το εμβόλιο κατά του κορονοϊού.
Ασυμπτωματικά άτομα που ήρθαν σε επαφή με επιβεβαιωμένο κρούσμα COVID -19 και έχουν αρνητικό εργαστηριακό έλεγχο μπορούν να εμβολιαστούν κανονικά. Ωστόσο, συμπτωματικοί ασθενείς με λοίμωξη COVID-19 ή άλλη λοίμωξη του αναπνευστικού πρέπει να αναβάλουν τον εμβολιασμό τους μέχρι να υφεθεί η συμπτωματολογία της νόσου.
Τα διαθέσιμα εμβόλια
Η γρίπη μπορεί να προκαλέσει από ήπια έως σοβαρή και, σπανιότερα, θανατηφόρο νόσο. Η πλειονότητα των ατόμων που θα μολυνθούν συνήθως αναρρώνουν πλήρως. Οι ομάδες εκείνες του πληθυσμού που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για επιπλοκές είναι οι ηλικιωμένοι, τα πολύ μικρά παιδιά, οι έγκυες καθώς και άτομα οποιασδήποτε ηλικίας με χρόνια νοσήματα.
Στη χώρα μας, την χρονική περίοδο 2024-2025, αναμένεται να είναι διαθέσιμα τα παρακάτω αντιγριπικά εμβόλια:
*aQIV: Τετραδύναμο αδρανοποιημένο εμβόλιο γρίπης με ανοσοενισχυτικό MF59,
QIV-HD: Τετραδύναμο αδρανοποιημένο εμβόλιο υψηλής δόσης,
QIVe: Τετραδύναμο αδρανοποιημένο συμβατικό εμβόλιο παρασκευαζόμενο με επώαση σε ωά ορνίθων,
QIVc: Τετραδύναμο αδρανοποιημένο εμβόλιο παρασκευαζόμενο σε κυτταροκαλλιέργειες.
(EMA: European Medicines Agency)
**Tα ενισχυμένα τετραδύναμα αδρανοποιημένα εμβόλια QIV-HD (εμβόλιο υψηλής δόσης) και aQIV (εμβόλιο με ανοσοενισχυτικό) έχουν υψηλή ανοσογονικότητα και συστήνονται για την πρόληψη της εργαστηριακά επιβεβαιωμένης γρίπης και των νοσηλειών, σε άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω. Έχουν ικανοποιητικό προφίλ ασφάλειας και, παρότι η συχνότητα ανεπιθύμητων ενεργειών ήταν μεγαλύτερη απ’ ότι μετά τον εμβολιασμό με συμβατικό εμβόλιο γρίπης, στο σύνολό της ήταν χαμηλή.
Ποιοι πρέπει να εμβολιαστούν
Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών της χώρας μας οι συστάσεις αντιγριπικού εμβολιασμού για την προσεχή περίοδο 2024-2025 περιλαμβάνουν κατά προτεραιότητα τις παρακάτω ομάδες πληθυσμού ή καταστάσεις αυξημένου κινδύνου, οι οποίες δύνανται να εμβολιάζονται κατά της γρίπης από το φαρμακοποιό χωρίς ιατρική συνταγή για τα τετραδύναμα αδρανοποιημένα συμβατικά εμβόλια QIVe – QIVc:
1. Άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω
2. Βρέφη και παιδιά ηλικίας 6 μηνών ως 5 ετών
3. Παιδιά ηλικίας άνω των 5 ετών και ενήλικες με έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω επιβαρυντικούς παράγοντες ή χρόνια νοσήματα:
• Χρόνια νοσήματα αναπνευστικού, όπως άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.
• Καρδιακή νόσο με σοβαρή αιμοδυναμική διαταραχή
• Ανοσοκαταστολή (κληρονομική ή επίκτητη)
• Μεταμόσχευση οργάνων και μεταμόσχευση μυελού των οστών
• Δρεπανοκυτταρική αναιμία (και άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες)
• Σακχαρώδη διαβήτη ή άλλο χρόνιο μεταβολικό νόσημα
• Χρόνια νεφροπάθεια
• Χρόνιες παθήσεις ήπατος
• Νευρολογικά-νευρομυϊκά νοσήματα
• Σύνδρομο Down
4. Έγκυες ανεξαρτήτως ηλικίας κύησης, λεχωΐδες και θηλάζουσες.
5. Άτομα με νοσογόνο παχυσαρκία (Δείκτη Μάζας Σώματος >40Kg/m2) και παιδιά με ΔΜΣ >95ηΕΘ.
6. Παιδιά που παίρνουν ασπιρίνη μακροχρόνια (π.χ. για νόσο Kawasaki, ρευματοειδή αρθρίτιδα και άλλα).
7. Άτομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά μικρότερα των 6 μηνών ή φροντίζουν ή διαβιούν με άτομα με υποκείμενο νόσημα, που αυξάνει τον κίνδυνο επιπλοκών της γρίπης.
8. Κλειστοί πληθυσμοί, όπως προσωπικό και εσωτερικοί σπουδαστές (σχολείων, στρατιωτικών και αστυνομικών σχολών, ειδικών σχολείων κλπ.), νεοσύλλεκτοι, ιδρύματα χρονίως πασχόντων και μονάδες φιλοξενίας ηλικιωμένων, καταστήματα κράτησης .
9. Εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας (ιατρονοσηλευτικό προσωπικό, λοιποί εργαζόμενοι, φοιτητές επαγγελμάτων υγείας σε κλινική άσκηση) και σε κέντρα διαμονής προσφύγων-μεταναστών.
10. Άστεγοι.
11. Κτηνίατροι, πτηνοτρόφοι, χοιροτρόφοι, εκτροφείς [συμπεριλαμβανομένων εκτροφέων μίνκ (γουνοφόρα θηλαστικά)], σφαγείς και γενικά άτομα που έρχονται σε συστηματική επαφή με πτηνά ή χοίρους.
Αν και τα ενισχυμένα τετραδύναμα αδρανοποιημένα εμβόλια QIV-HD (εμβόλιο υψηλής δόσης) και aQIV (εμβόλιο με ανοσοενισχυτικό) συστήνονται στα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω έναντι του συμβατικού εμβολίου γρίπης, τονίζεται ότι εάν δεν υπάρχει διαθεσιμότητα, ο αντιγριπικός εμβολιασμός δεν πρέπει να καθυστερεί και συνιστάται να διενεργείται με οποιοδήποτε εμβόλιο.
To τετραδύναμο αδρανοποιημένο εμβόλιο που παρασκευάζεται σε κυτταροκαλλιέργειες (QIVc) μπορεί να χορηγηθεί με ασφάλεια σε άτομα ηλικίας 2 ετών που εμφανίζουν σοβαρή αλλεργία στο αυγό (αναφυλαξία).
Εμβολιασμός των παιδιών
Οι συστάσεις της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών (ΕΕΕ) σχετικά με τον αντιγριπικό εμβολιασμό περιλαμβάνουν τον εμβολιασμό παιδιών ηλικίας > 6 μηνών που ανήκουν στις παρακάτω ομάδες υψηλού κινδύνου:
• Χρόνια νοσήματα αναπνευστικού, όπως άσθμα
• Καρδιακή νόσο με σοβαρή αιμοδυναμική διαταραχή
• Ανοσοκαταστολή (κληρονομική ή επίκτητη)
• Μεταμόσχευση οργάνων και μεταμόσχευση μυελού των οστών
• Δρεπανοκυτταρική αναιμία (και άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες)
• Σακχαρώδη διαβήτη ή άλλο χρόνιο μεταβολικό νόσημα
• Χρόνια νεφροπάθεια
• Χρόνιες παθήσεις ήπατος
• Νευρολογικά-νευρομυϊκά νοσήματα
• Σύνδρομο Down
• Παιδιά με παχυσαρκία (ΔΜΣ >95ηΕΘ)
• Παιδιά που παίρνουν ασπιρίνη μακροχρόνια (π.χ. για νόσο Kawasaki, ρευματοειδή αρθρίτιδα και άλλα)
• Παιδιά που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά μικρότερα των 6 μηνών ή διαβιούν με άτομα με υποκείμενο νόσημα, που αυξάνει τον κίνδυνο επιπλοκών της γρίπης
• Παιδιά που είναι εσωτερικοί σπουδαστές ή διαβιούν σε ιδρύματα χρονίως πασχόντων ή καταστήματα κράτησης
Η νέα ομάδα
Σε διαδοχικές συνεδριάσεις της, η ΕΕΕ, εξέτασε εκ νέου τα επιδημιολογικά δεδομένα, ανασκόπησε τις ενδείξεις εμβολιασμού έναντι γρίπης και συζήτησε την επέκταση της σύστασης ετήσιου εμβολιασμού στα υγιή παιδιά ηλικίας μικρότερης των 5 ετών από την περίοδο 2024-2025.
Όπως επισημαίνεται στην εγκύκλιο, πληθυσμιακές μελέτες έχουν δείξει ότι το 30-50% των παιδιών προσχολικής και σχολικής ηλικίας νοσούν κάθε χρόνο από γρίπη, κυρίως λόγω συγχρωτισμού και συνεπώς μεγάλης έκθεσης στον ιό στο περιβάλλον του βρεφονηπιακού σταθμού και του σχολείου αντίστοιχα. Η γρίπη προκαλεί σημαντικό αριθμό εισαγωγών στο νοσοκομείο κάθε χρόνο, κυρίως μεταξύ μικρών παιδιών ηλικίας < 5 ετών, τα οποία εμφανίζουν συχνά επιπλοκές, όπως οξεία μέση ωτίτιδα και λοίμωξη του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος καθώς και δευτερογενή βακτηριακή πνευμονία. Η υψηλή νοσηρότητα που προκαλείται από τη νόσο οδηγεί σε αυξημένη χρήση αντιβιοτικών που ευοδώνει την αύξηση της αντιμικροβιακής αντοχής.
Παράλληλα, η επιδημική έξαρση της γρίπης προκαλεί σημαντικό αριθμό απουσιών των παιδιών από το σχολείο αλλά και των γονέων από την εργασία τους. Είναι επίσης γνωστό, ότι τα παιδιά αποτελούν πηγή μετάδοσης της γρίπης στο οικογενειακό περιβάλλον και την κοινότητα και μάλιστα σε ευάλωτα άτομα που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν σοβαρές επιπλοκές της νόσου. Η πρόσφατη εμπειρία από την πανδημία COVID-19 επιβεβαίωσε το ρόλο των παιδιών στη μετάδοση των αναπνευστικών λοιμώξεων και ανέδειξε ότι τα παιδιά μικρής ηλικίας αποτελούν πηγή διασποράς των αναπνευστικών λοιμώξεων στο οικογενειακό περιβάλλον και την κοινότητα, ευαισθητοποιώντας σημαντικά τόσο την ιατρική κοινότητα όσο και το γενικό πληθυσμό υπέρ του ετήσιου εμβολιασμού έναντι γρίπης.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, η ΕΕΕ αποφάσισε να εισηγηθεί την ένταξη του αντιγριπικού εμβολίου στο ΕΠΕ για τα υγιή παιδιά ηλικίας 6 μηνών – 5 ετών από την περίοδο γρίπης 2024-2025.
Σημειώνεται ότι στη χώρα μας δεν έχει ακόμα κυκλοφορήσει το εισπνεόμενο εμβόλιο έναντι της γρίπης, που περιλαμβάνει ζώντες εξασθενημένους ιούς. Το εμβόλιο αυτό έχει αδειοδοτηθεί από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) για χρήση σε υγιή πληθυσμό στις ηλικίες 2 έως 18 ετών.
