Ροή
Το δίλημμα των ημερών στο πολιτικό τερέν είναι υπέρ ή κατά των ιδιωτικών πανεπιστημίων. Προκύπτει προφανώς από το νομοσχέδιο που οδεύει προς ψήφιση και αφορά στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και σε αυτό επικεντρώνονται οι τελευταίες δημοσκοπήσεις. Γενικά πάντως, οι δημοσκοπήσεις όλο το τελευταίο διάστημα στο ερώτημα ποια είναι τα πιο βασικά προβλήματα για τον πολίτη δίνουν μία άλλη προτεραιοποίηση: Πρώτη είναι η ακρίβεια και ακολουθεί η υγεία, το ύψος των εισοδημάτων και η παιδεία. Η παιδεία γενικότερα.
Στην πράξη όλα αυτά τα παραπάνω πεδία συνδέονται. Γιατί η επάρκεια (ή όχι) εισοδημάτων, συνδέεται με διαφορετική ευχέρεια επιλογών υγείας και παιδείας, αλλά και με διαφορετική αντίληψη του ύψους της ακρίβειας (αντιληπτός πληθωρισμός).
Ειδικά για την παιδεία, συνολικά σε όλες τις βαθμίδες (και όχι μόνο στην τριτοβάθμια), έχει ενδιαφέρον το τελευταίο πόρισμα της Κομισιόν για την Ελλάδα που επιχειρεί να συνδέσει τις επιδόσεις της χώρας στις εξετάσεις PISA του ΟΟΣΑ (διαχρονικά και επιδεινούμενα χαμηλές), με εισοδηματικά κριτήρια. Αναφέροντας βεβαίως εκτενώς και με θετικό τόνο τις μεταρρυθμίσεις που έχει προωθήσει τα τελευταία χρόνια η κυβέρνηση.
Λέει λοιπόν η Κομισιόν πως η πολύ χαμηλή επίδοση στα μαθηματικά (που βάζει ως κριτήριο), έχει επιδεινωθεί σε όλα τα εισοδηματικά κλιμάκια. Ωστόσο στα «φτωχά» νοικοκυριά η ψαλίδα ήταν πολύ μεγάλη και έγινε ακόμη πιο έντονη αναφέρει χωρίζοντας εισοδηματικά τους μαθητές σε 4 κατηγορίες. «Το 2022, οι 6 στους 10 μαθητές (το 64% έναντι 48% μέσου όρου ΕΕ) που προέρχονταν από την πιο αδύναμη οικονομικά κατηγορία οικογενειών δεν κατέκτησαν ένα ελάχιστο επίπεδο επάρκειας στα μαθηματικά (έναντι ποσοστού 52,8% το 2018 στην Ελλάδα και 38,2% στην ΕΕ). Το ποσοστό έχει επίσης αυξηθεί σημαντικά για τα πιο «πλούσια» νοικοκυριά.
Μπορούμε να παραθέσουμε επικουρικά και άλλα – γνωστά – στοιχεία για την πολύ μικρή αναλογία δημοσίων δαπανών παιδείας (στο 3,6% του ΑΕΠ είναι η 3η πιο μικρή στην ΕΕ σύμφωνα με την Eurostat) αλλά και για τις τελευταίες εκτιμήσεις του ΙΝΕ- ΓΣΕΕ πως το 74% των νοικοκυριών δηλώνει ότι τους τελευταίους 12 μήνες έχει καταβάλει δαπάνες για φροντιστήρια ενίσχυσης της σχολικής επίδοσης ή ξένων γλωσσών, με έναν στους δύο εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα (49%) να δηλώνει πως καταβάλει τουλάχιστον 500 ευρώ μηνιαίως σε εκπαιδευτικές δαπάνες...
Όλες οι παραπάνω επισημάνσεις, μετρήσεις και παραδοχές δεν αφορούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά γενικότερα στην παιδεία και κατά βάση στην προσπάθεια που καταβάλλουν οικογένειες και παιδιά στην Ελλάδα να φτάσουν έως το κατώφλι των πανεπιστημίων. Τα προβλήματα είναι διαχρονικά, δομικά και - προφανώς - επιβαρύνθηκαν και από τις μνημονιακές κρίσεις και από την πανδημία. Προφανώς επίσης όποιες παρεμβάσεις και αν γίνουν δεν μπορούν να αποδώσουν αμέσως και σίγουρα απαιτούν συναίνεση και συνεργασία αλλά και… χρόνο για να εμπεδωθούν. Να επισημανθεί πως έχουν λάβει χώρα περίπου 40 αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνεται η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση από τη μεταπολίτευση έως σήμερα, αλλαγές που προφανώς επηρεάζουν και την οικογενειακή «στρατηγική» αν ισχύουν οι δηλώσεις των γονέων περί δαπάνης 500 ευρώ μηνιαίως...
Πάμε τώρα – ξανά – στις δημοσκοπήσεις. Τα εισοδήματα, παρά τις πολλές αυξήσεις που έγιναν και δρομολογούνται, παραμένουν χαμηλά λόγω των οικονομικών κρίσεων που προηγήθηκαν. Επιπλέον, ροκανίζονται συνεχώς τα τελευταία χρόνια λόγω των διεθνών κρίσεων τιμών και της ακρίβειας που δείχνει τα δόντια της στην ελληνική αγορά αποκαλύπτοντας και δομικά προβλήματα που προϋπήρχαν. Το δεδομένο είναι πως το διαθέσιμο εισόδημα του πολίτη βάλλεται όχι μόνο από τις τιμές στο ράφι αλλά και από τη διψήφια άνοδο των τιμών των ακινήτων και των ενοικίων, από το αυξημένο κόστος στεγαστικής πίστης, από τις υψηλές τιμές σε άλλες αναγκαίες δαπάνες για μεταφορές, αγορά ειδών διαρκείας κλπ. Τούτο καθιστά ακόμη πιο δύσκολη την επιλογή του (;) να συνεισφέρει ιδιωτικά σε δαπάνες παιδείας (και όχι μόνο, να μην ξεχνάμε και την υγεία).
Για να φτάσει ένας νέος/νέα στο σημείο να επιλέξει αν θα πάει σε ιδιωτικό ή σε δημόσιο πανεπιστήμιο πρέπει πρώτα να περάσει – επιτυχώς – από τα προηγούμενα κλιμάκια εκπαίδευσης. Πρέπει λοιπόν τα διασφαλίσουμε τα βασικά, τα αναγκαία, αντιμετωπίζοντας επιτυχώς στρεβλώσεις δεκαετιών. Γιατί η παιδεία δεν είναι μόνο βασικό κοινωνικό αγαθό αλλά και αναγκαία συνθήκη για την ανάπτυξη και για την ευημερία ενός τόπου.
