Είναι η συνηθισμένη μας αντίδραση σε κάθε νέο μέτρο που πρόκειται να εφαρμοστεί. Κατά κανόνα, το υποδεχόμαστε με γκρίνια και με τη φράση: «στην Ελλάδα είμαστε αλλιώς, δεν πρόκειται να τηρηθεί».
Το είδαμε πρόσφατα με τον αντικαπνιστικό νόμο, όταν πολλοί ήταν εκείνοι που έσπευσαν να προδικάσουν ότι επρόκειτο για άλλη μία αποτυχημένη απόπειρα εφαρμογής του, γιατί όπως έλεγαν «στην Ελλάδα δεν θα συμμορφωθούν ποτέ οι καπνιστές».
Λίγους μήνες μετά, τα στοιχεία της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας έρχονται και διαψεύδουν όλους τους... απαισιόδοξους καθώς από τους ελέγχους που γίνονται προκύπτουν «υψηλά ποσοστά συμμόρφωσης» με τον νόμο. Είναι χαρακτηριστικό για την περίοδο από 2 έως τις 15 Φεβρουαρίου, δεν καταγράφηκε καμία παράβαση στο 78% των περιπτώσεων, ενώ από το σύνολο των 69 παραβάσεων, μόνο 13 αφορούσαν καπνίζοντες σε χώρους που απαγορευόταν το κάπνισμα.
Πέρα από τα επίσημα στοιχεία όμως και στην καθημερινότητα μας διαπιστώνουμε, όσο περνάει ο καιρός, ότι τελικά δεν ήταν τόσο δύσκολο όσο φαινόταν και εκείνες οι… βαρύγδουπες δηλώσεις που ακούγονταν στις αρχές από μανιώδεις καπνιστές, ότι για παράδειγμα προτιμούν να κόψουν τις εξόδους αντί για το τσιγάρο, ήταν στο πλαίσιο της υπερβολής που γενικότερα μας χαρακτηρίζει. Οι καπνιστές προσαρμόστηκαν ή ακόμα προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα και ο νόμος όπως φαίνεται, στην πλειονότητα των περιπτώσεων τηρείται.
Διαφορετική περίπτωση αλλά ενδεικτική του πώς υποδεχόμαστε κάθε νέο μέτρο που νιώθουμε ότι μας «περιορίζει» είναι και εκείνο με τις δωρεάν πλαστικές σακούλες.
Στοιχεία του ΙΕΛΚΑ δείχνουν ότι το 2019 η χρήση της λεπτής πλαστικής σακούλας στα σούπερ μάρκετ μειώθηκε κατά 98,6% σε σύγκριση με το 2017. Κι όμως το 2018, όταν καταργήθηκε η δωρεάν διάθεσή τους, πολλοί ήταν εκείνοι που αντιδρούσαν έντονα για το αντίτιμο και έλεγαν «γιατί να χρεώνεται ο καταναλωτής το «χαράτσι» και πως «με αυτό τον τρόπο κερδίζουν οι επιχειρήσεις».
Έστω κι έτσι όμως, ακόμη και αν κάποια από εκείνα τα επιχειρήματα μπορεί και να ακούγονταν λογικά, δύο χρόνια μετά, η διαφορά στη συμπεριφορά μας όταν ψωνίζουμε είναι εμφανής και μία συνήθεια που έμοιαζε παγιωμένη, πλέον δεν είναι. Οι Έλληνες καταναλωτές σταμάτησαν να χρησιμοποιούν μια σακούλα για κάθε προϊόν που αγοράζουν και να παίρνουν και επιπλέον μερικές δωρεάν για το σπίτι, όπως έκαναν παλιά και ταυτόχρονα έμαθαν τις επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες.
Μήπως τελικά δεν είναι τόσο δύσκολο;
Τα παραπάνω παραδείγματα δείχνουν ότι σε πολλές περιπτώσεις ίσως είμαστε περισσότερο έτοιμοι να «συμμορφωθούμε» από όσο νομίζαμε αρχικά. Από την άλλη πλευρά, με μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση, ίσως η εξήγηση για το γεγονός ότι συμμορφωνόμαστε, είναι το κόστος. Όταν δηλαδή καλούμαστε να πληρώσουμε και ξέρουμε ότι οι έλεγχοι είναι αυστηροί (π.χ αντικαπνιστικός) ή όταν για να συνεχίσουμε την παλιά μας συνήθεια ξέρουμε ότι θα επιβαρυνθούμε (π.χ πλαστικές σακούλες), τότε το μέτρο εφαρμόζεται.
Όποια κι αν είναι η εξήγηση, ίσως θα πρέπει να αναθεωρήσουμε γενικότερα τη στάση μας και κάθε φορά που κάτι νέο εφαρμόζεται να μην αντιδρούμε λέγοντας: «στην Ελλάδα αυτά δεν γίνονται».
