Η υπόθεση Ναβάλνι ως επεισόδιο των σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ – Ρωσίας

Η υπόθεση Ναβάλνι είναι ο τελευταίος κρίκος στην αλυσίδα αντιπαραθέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, με πιο πρόσφατη εξέλιξη την επιβολή κυρώσεων από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΗΠΑ απέναντι στη Ρωσία και συνολικά σε 14 εμπλεκόμενα μέρη.

Ο Αλεξέι Ναβάλνι είναι σίγουρα κάποιος που η ιστορία του συναρπάζει. Είτε τον βλέπει κανείς σαν υπέρμαχο της ελευθερίας και πολέμιο της διαφθοράς στη Ρωσία, είτε τον βλέπει σαν ύποπτο (το λιγότερο) ή πράκτορα των ΗΠΑ. Το σίγουρο είναι ότι η υπόθεση Ναβάλνι είναι ο τελευταίος κρίκος στην αλυσίδα αντιπαραθέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας. Η πιο πρόσφατη εξέλιξη της ιστορίας αυτής, η οποία μοιάζει βγαλμένη από σενάριο κατασκοπευτικής ταινίας, είναι η επιβολή κυρώσεων από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΗΠΑ απέναντι στη Ρωσία και συνολικά σε 14 εμπλεκόμενα μέρη (ερευνητικά ινστιτούτα, εργαστήρια και εταιρίες σε Ρωσία, Γερμανία και Ελβετία) με κατηγορίες που αφορούν την παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και βέβαια την παραγωγή και την εξαγωγή επικίνδυνων χημικών ουσιών και βιολογικών παραγόντων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως όπλα.

Εξετάζοντας προσεκτικά ποια πρόσωπα της ρωσικής κυβέρνησης είναι αυτά στα οποία έχουν υποβληθεί οι κυρώσεις θα δούμε ότι η νέα εργαλειοθήκη της Ε.Ε. που αφορά κυρώσεις σχετικές με παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνδυάζεται με πτυχές όξυνσης του οικονομικού ανταγωνισμού.

Αναλυτικότερα, οι κατηγορούμενοι, οι οποίοι προτάθηκαν στην Ε.Ε. από το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, περιλαμβάνουν τους εξής:

Αλεξάντερ Μπορτίνκοφ, ο οποίος είναι διευθυντής της FSB, της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ρωσίας (η διάδοχη υπηρεσία της KGB)

Αλεξάντερ Καλάσνικοφ, ο οποίος είναι ο διευθυντής της Ρώσικης Σωφρονιστικής Υπηρεσίας (FSIN)

Ο Αντρέι Γιάριν, ο οποίος είναι επικεφαλής της διεύθυνσης Εσωτερικών Υποθέσεων

Ο Σεργκέι Κιριένκο, αναπληρωτής προϊστάμενος προσωπικού του Ρώσου προέδρου

Ο υφυπουργός Άμυνας αρμόδιος για το στράτευμα Πάβελ Ποπόφ και ο αντίστοιχος υφυπουργός, αρμόδιος για τους εξοπλισμούς, Αλεξέι Κριβόρουτσκο

Ο Ιγκόρ Κρασνόφ, Γενικός Εισαγγελέας της Ρωσίας.

Εκτός των παραπάνω, στη λίστα με τις επιπλέον κυρώσεις του υπουργείου Οικονομικών, προστέθηκε στις 2 Μαρτίου του 2021 η Γενική Διεύθυνση Πληροφοριών της Ρωσίας (GRU) και πρόσωπα όπως ο γιατρός Αλεξάντερ Μίσκιν και ο Συνταγματάρχης Ανατόλι Τσεπίγκα οι οποίοι έγιναν γνωστοί από την υπόθεση δηλητηριασμού της δημοσιογράφου Γιούλια Σκριπάλ και του πατέρα της, πρώην διπλού πράκτορα, Σεργκέι Σκριπάλ.

Κυρώσεις και οικονομικός αντίκτυπος

Είναι σαφές ότι σε διπλωματικό επίπεδο, η Ε.Ε. ξεκινά μια διαδικασία επιθετικής πλεύρισης της κεντρικής κυβερνητικής πολιτικής της Ρωσίας σε επίπεδο άμυνας και εσωτερικών υποθέσεων, «χτυπώντας» τα πιο εμβληματικά μέλη της κυβέρνησης. Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ υπό τον Τζο Μπάιντεν επιδιώκουν να συνδέσουν όλες τις ανοιχτές υποθέσεις που έχουν ενάντια στη Ρωσία σε μία, εφαρμόζοντας το αντι-ρώσικο δόγμα άμυνας που εισήγαγε η Χίλαρι Κλίντον από το 2015. Αυτή η υπόθεση αφορά είτε πράξεις που έχουν άμεσο αντίκτυπο στα ανθρώπινα δικαιώματα και έχουν ταυτοποιηθεί ότι σχετίζονται με το Κρεμλίνο (περιπτώσεις Σκριπάλ, Ναβάλνι) είτε με υποθέσεις που δεν έχουν ακόμα ταυτοποιηθεί. Ενδεικτικά, αναφέρουμε τη γνωστή υπόθεση με παρέμβαση του Κρεμλίνου στις αμερικάνικες εκλογές του 2016 με Ρώσους χάκερ, την κυβερνοεπίθεση στην SolarWinds και τη φήμη ότι Ρώσοι αξιωματούχοι δωροδόκησαν ομάδες Ταλιμπάν για να επιτεθούν εναντίον Αμερικάνικων δυνάμεων στο Αφγανιστάν.

Στο οικονομικό πεδίο οι κυρώσεις εστιάζουν σε δύο σημεία: Την ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων σε ευρωπαϊκό έδαφος και την ελεύθερη μετακίνηση κεφαλαίων, με περιορισμό των τραπεζικών λογαριασμών, κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων και απαγόρευσης συναλλαγών σε ευρωπαϊκό έδαφος. Η «δοκιμή» των νέων κυρώσεων πάνω σε φυσικά πρόσωπα, δεν αφορά μόνο τις πράξεις των συγκεκριμένων προσώπων και την εμπλοκή τους ή μη σε παράνομες δραστηριότητες. Το αντίστοιχο εργαλείο των κυρώσεων στις ΗΠΑ για παράδειγμα, ήταν μη λειτουργικό γιατί οι Ρώσοι κυβερνητικοί που τους είχαν επιβληθεί δεν ταξίδευαν στις ΗΠΑ ούτε είχαν περιουσία ή συναλλαγές εκεί. Στην Ευρώπη όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Το νέο εργαλείο κυρώσεων για αδικήματα που αφορούν στην παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων , όπως αποφασίστηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2020 από το Συμβούλιο της Ευρώπης, είναι πιο ευέλικτο και περιλαμβάνει όχι μόνο φυσικά πρόσωπα αλλά και κάθε είδους οντότητα με δυνατότητα επέκτασης των κατηγοριών αλλά και των μέτρων που συνοδεύουν τις κυρώσεις κατά το δοκούν.

Συνεπώς, η Ε.Ε. προσπαθεί μέσα από την τεράστια βάση δεδομένων με παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων που συντηρεί εδώ και χρόνια, να δημιουργήσει ένα καθεστώς λίστας εξαίρεσης που θα προσθαφαιρούνται κυρώσεις και μέτρα με πραγματικό οικονομικό αντίκτυπο. Το ότι το νέο εργαλείο κυρώσεων θα ξεκινούσε από τη Ρωσία εξάλλου, είχε συμβολικά αποφασιστεί την περασμένη Τρίτη, όταν ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ βρέθηκε στην εμπόλεμη ζώνη του Ντονμπάς στην Ουκρανία. Εκεί, ο Σαρλ Μισέλ δήλωσε ότι η Ε.Ε. στηρίζει την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας αλλά και ότι οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας θα ισχύσουν μέχρι την πλήρη εφαρμογή της ειρηνευτικής συμφωνίας του Μινσκ 2.

Η Ρωσία για την ώρα απαντά με αύξηση της πίεσης απέναντι στον Ναβάλνι. Ήδη, το περασμένο Σαββατοκύριακο η Ρωσία απέρριψε αίτηση έφεσης που έκανε ο Ναβάλνι για υπόθεση απάτης για την οποία καταδικάστηκε σε αναστολή το 2014 αλλά κλήθηκε να εκτίσει τελικά την ποινή του γιατί παραβίασε τους όρους της αναστολής του κατά τη διάρκεια που νοσηλευόταν σε κώμα από την απόπειρα δηλητηριασμού. Επιπλέον, του επιβλήθηκε πρόστιμο περίπου 9.000 ευρώ για δυσφήμηση ενός βετεράνου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.