Τη Δευτέρα η Ε.Ε. η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε αυτό που περιμέναμε τις τελευταίες εβδομάδες. Τη μηνυτήρια διαδικασία απέναντι στην AstraZeneca για "καθυστερήσεις στις προκαθορισμένες παραδόσεις" οι οποίες πήγαν όλο το εμβολιαστικό πρόγραμμα της Ε.Ε. πίσω για τουλάχιστον 4 εβδομάδες. Η σύμβαση μεταξύ Ε.Ε. και AstraZeneca συντάχθηκε σύμφωνα με το βελγικό δίκαιο και οι νομικές διαδικασίες θα γίνουν στο Βέλγιο. Βέβαια η διαμάχη που ξέσπασε τώρα σοβεί από τον Ιανουάριο και εντάσσεται σε ένα ευρύτερο σχέδιο από πλευράς Ε.Ε. να κατευθυνθεί προς την έρευνα και εξέλιξη mRNA εμβολίων (τύπου Pfizer - Moderna κλπ.).
Το ιστορικό της διαμάχης είναι περίπου γνωστό. Προς τα τέλη Ιανουαρίου, η AstraZeneca είχε πει ότι δεν μπορεί να ανταπεξέλθει στους αρχικούς όγκους παραδόσεων και θα περιοριζόταν στο 1/3 της αρχικής συμφωνίας. Η συμφωνία εξαρχής ήταν για 300 εκατομμύρια δόσεις με επιλογή αγοράς 100 εκατομμυρίων επιπλέον δόσεων. Στη συνέχεια η Ε.Ε. απάγόρευσε στην AstraZeneca να χρησιμοποιήσει εργοστάσια για παραγωγή εμβολίων που βρίσκονταν εκτός Ε.Ε. (Ινδία) και η εταιρεία προέβη σε γρήγορες συμφωνίες με μικρά εργοστάσια παραγωγής στο Βέλγιο και την Ολλανδία. Όταν άρχισαν να ομαλοποιούνται οι παραδόσεις, η Ε.Ε. είχε ήδη κλείσει τη δεύτερη μεγάλη συμφωνία της με την Pfizer/BioNTech και την πρώτη με τη Moderna, οπότε και ξεκίνησε να "ανταποδίδει" την "χαλάστρα" του πρώτου τριμήνου στην AstraZeneca.
Γιατί η Ευρώπη συζητά τις παρενέργειες περισσότερο από τους υπόλοιπους;
Το εμβόλιο της Astra Zeneca αποδείχθηκε φτηνότερο στην παραγωγή, την αποθήκευση και τη διάδοση. Έτσι έφτασε σε 135 χώρες στον κόσμο, κυρίως σε φτωχώτερες, όπου δεν μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στα πολύ ακριβά mRNA εμβόλια των Pfizer/BioNTech και Moderna. Την ίδια περίοδο -αρχές Μαρτίου- ξεκίνησε το πρόβλημα με τις παρενέργειες: όπως είναι ήδη γνωστό, σε κάποιες περιπτώσεις -που δεν έχουν ακόμα εξακριβωθεί οριστικά ως προς το τί προκάλεσε το πρόβλημα- το εμβόλιο προκαλεί σπάνιες θρομβώσεις και πνευμονική εμβολή. Η σοβαρότητα των παρενεργειών οδήγησε μια σειρά από ευρωπαϊκές χώρες (με πρώτη τη Δανία) να μπουν σε έναν χορό αναστολής των εμβολιασμών με AstraZeneca την οποία ακολούθησε η επαναφορά του εμβολίου στα κρατικά εμβολιαστικά σχήματα αλλά και μια σειρά από επιλογές τις οποίες πήρε το κάθε κράτος-μέλος χωριστά:
- Η Δανία και η Νορβηγία σταμάτησαν πλήρως τη χορήγηση του εμβολίου
- Οι Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία και Γερμανία περιόρισαν τη χορήγηση στους μεγαλύτερους σε ηλικία (από >55 έως >65 ανάλογα τη χώρα)
- Η Ελλάδα το χορηγεί σε παράλληλη εμβολιαστική γραμμή σε νεότερες ηλικίες (30-39 και 40-49) περιμένοντας να παραλάβει επιπλέον εμβόλια της Pfizer/BioNTech
- Το ΗΒ στηρίζεται ακόμα στο εμβόλιο της AstraZeneca για την ολοκλήρωση του εμβολιασμού του πληθυσμού του
Παρόλο που ο ΠΟΥ και ο ΕΜΑ στηρίζουν τυπικά το εμβόλιο και τα οφέλη του, τα εθνικά κράτη στην Ευρώπη έχουν κινηθεί κατά το δοκούν, μειώνοντας την θετική εικόνα που υπήρχε λίγο καιρό πριν για το εμβόλιο και η Κομισιόν δεν έχει κάτι τίποτα για να αναχαιτίσει αυτό το ρεύμα αμφισβήτησης. Αυτή η "ατάραχη" στάση της Ε.Ε. κράτησε μέχρι την υπογραφή του συμβολαίου - μαμούθ με την Pfizer/BioNTech την Παρασκευή 23 Απριλίου, όπου και εξασφάλισε 1,8 δισεκατομμύρια δόσεις μέχρι το 2023.
Το επίμαχο σημείο της εν εξελίξει δικαστικής διαμάχης
Σύμφωνα με την Ε.Ε. η AstraZeneca δεν ανταποκρίθηκε στα συμφωνημένα και δεν έκανε ό,τι μπορούσε για να ανταποκριθεί στο πρόγραμμα παράδοσης. Αυτή η μικρή λεπτομέρεια ("δεν έκανε ό,τι μπορούσε") είναι και το μεγάλο κλειδί που θα κρίνει την εξέλιξη της υπόθεσης αυτής. Στην Αναβαθμισμένη Συμφωνία Αγοράς (Advanced Purchase Agreement - APA) μεταξύ της Ε.Ε. και της AstraZeneca (επισυνάπτεται στο άρθρο η δημοσιεύσιμη εκδοχή της) αναφέρεται ρητά ότι "στα πλαίσια αυτής της κλιμάκωσης (ενν. των προσπαθειών απέναντι στον κορονοϊό) η AstraZeneca έχει δεσμευθεί να καταβάλλει τις Βέλτιστες Λελογισμένες Προσπάθειές της (Best Reasonable Efforts) ώστε να χτίσει τη δυνατότητα να κατασκευάσει 300 εκατομμύρια δόσεις, χωρίς κέρδος και χωρίς ζημία για την AstraZeneca, (...) για να διανεμηθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση...".
Όπως γίνεται αντιληπτό, η πλευρά της AstraZeneca μέσω του CEO της εταιρείας, Πασκάλ Σκοριό, δήλωσε ότι η εταιρεία του έχει ακολουθήσει το συμβόλαιο ρητά και πώς αυτό μπορεί να το αποδείξει και δικαστικά, καθώς μπόρεσε να παραδόσει εγκαίρως τις δόσεις που είχαν προαγοραστεί μέχρι τέλος Απριλίου. Για την AstraZeneca, ο χρόνος που χρειάστηκε από την αρχική συζήτηση μέχρι την τελική υπογραφή της σύμβασης με την Ε.Ε. ήταν αρκετά μακρύς ώστε να μην έχει τον απαραίτητο χρόνο να διορθώσει τυχόν κατασκευαστικά προβλήματα.
Με την επιτάχυνση των νομικών διαδικασιών τέτοιου βεληνεκούς στην Ε.Ε. περιμένουμε το αποτέλεσμα της δικαστικής διαμάχης στις επόμενες 3 με 7 εβδομάδες. Μέχρι τότε, είναι σαφές ότι θα υπάρξει μια μεγάλη διαμάχη σε επίπεδο κρατών αλλά και σε κοινοτικό επίπεδο για την τύχη του εμβολίου της AstraZeneca. Πάντως όσον αφορά τη μηνυτήρια κίνηση, όλα τα κράτη μέλη συμφωνούν ως προς αυτή, ανεξάρτητα από το τί θα κάνουν στο εσωτερικό τους.
Όσον αφορά το αποτέλεσμα της διαμάχης, παρόλο που στην πραγματικότητα το βάρος πέφτει στην Ε.Ε. για να αποδείξει σε ποιο σημείο η AstraZeneca δεν ενήργησε αρκετά επιμελώς ώστε να παρέχει τις υποσχεθείσες δόσεις, δεν σημαίνει αυτόματα ότι η AstraZeneca θα κερδίσει το δικαστήριο. Στο ευρωπαϊκό δικαστικό σύστημα, πολύ συχνά, δεν αρκεί μόνο η ρητή ή η συγκεκριμένη διατύπωση μιας σύμβασης για να αποδείξει το δίκιο της οποιασδήποτε πλευράς, αλλά λαμβάνουν χώρο και άλλοι παράγοντες, όπως η καλή πίστη ή το περιβάλλον στο οποίο η εκάστοτε σύμβαση συνήφθη.
Συνεπώς, δεν θα πέσει κανείς από τα σύνεφα αν τα βέλγικα δικαστήρια, στα οποία έχει προσφύγει η Ε.Ε. στο τέλος τη δικαιώσουν αναγνωρίζοντας ότι η AstraZeneca -από αμέλεια- υπερεκτίμησε τις παραγωγικές της δυνατότητες σε μια κρίσιμη συγκυρία για την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ανθρωπότητα...
