Δημοσιοποιείται σήμερα η πρώτη μεγάλης κλίμακας έρευνα του Eteron - Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή. Πρόκειται για μια πανελλαδική ποσοτική έρευνα σχετικά με τις αντιλήψεις των πολιτών για την οικονομία, την κοινωνική δικαιοσύνη, τις ιδεολογίες, τις αξίες, καθώς και το πώς έχει επηρεάσει η πανδημία αυτές τις αντιλήψεις.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε όλη την τη χώρα τον Δεκέμβριο του 2021 από την εταιρία aboutpeople σε δείγμα 1659 ατόμων (1.220 διαδικτυακά και 429 τηλεφωνικά). Επιστημονικός σύμβουλος της έρευνας είναι ο Γεράσιμος Μοσχονάς, Καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Η έρευνα εντάσσεται στο νέο project του Eteron “Οικονομική Δικαιοσύνη: Ένα Νέο Παράδειγμα”.
Ο διευθυντής του Eteron, Γαβριήλ Σακελλαρίδης, με αφορμή τη δημοσίευση της έρευνας, υπογραμμίζει ότι “στόχος της έρευνας είναι η αποτύπωση των πεποιθήσεων των πολιτών, ώστε να παραχθεί πρωτογενής επιστημονική γνώση, η οποία στη συνέχεια θα τροφοδοτήσει όχι μόνο τις επεξεργασίες των ειδικών, αλλά και τον προβληματισμό των πολιτών. Επιδιώκουμε να φωτίσουμε την πραγματικότητα και όχι να επιβεβαιώσουμε μια προκατασκευασμένη ανάλυση.”
Σχετικά με τα συμπεράσματα της έρευνας, ο Γεράσιμος Μοσχονάς επισημαίνει:
“Στο οικονομικό πεδίο, η έρευνα του Eteron τεκμηριώνει την κυριαρχική παρουσία στην Ελλάδα μιας μικτής οικονομικο-πολιτικής κουλτούρας που συνδυάζει γνώμες και αξιακές προτεραιότητες (νέο)φιλελεύθερης προέλευσης με προτεραιότητες περισσότερο «σοσιαλδημοκρατικές» και «κρατικιστικές». Αυτή η διπλή μήτρα, ταυτόχρονα οικονομικά φιλελεύθερη και «κρατικοκεντρική», παράγει έναν ισχυρό δυϊσμό αξιών και πεποιθήσεων. [...]
Η συμβολή του επικεντρωμένου στα οικονομικά ερωτηματολόγιου του Eteron έγκειται στην αποτύπωση της έκτασης (δηλαδή στην ενδελεχή καταγραφή των πεδίων) του δυϊσμού και στην καλύτερη ανάδειξη των σημείων υπεροχής τόσο του οικονομικού φιλελευθερισμού όσο και των ανταγωνιστικών προς αυτόν οικονομικών προσεγγίσεων και ιδεολογιών (παραδείγματα: η προτεραιότητα στη μείωση της φορολογίας με στόχο την ανάπτυξη των επιχειρήσεων ή η διάχυση ωφελειών (trickle down effect) για τον φιλελευθερισμό, η ισχυρότατη πεποίθηση περί αρμοδιότητας του δημόσιου τομέα για τους τομείς της παιδείας, της υγείας, των συντάξεων, της ύδρευσης κ.α. για τον αντι-φιλελευθερισμό).
O κ. Μοσχονάς προσθέτει:
“Η δεύτερη συμβολή έγκειται στην ανάδειξη μιας νέας τάσης: οι σοσιαλδημοκρατικές και αριστερές οικονομικές ιδέες και πεποιθήσεις έχουν ενισχυθεί. Με δεδομένο το, για τουλάχιστον 30 χρόνια, μικρό αλλά σταθερό προβάδισμα (όχι κυριαρχία ή ηγεμονία) του οικονομικού φιλελευθερισμού, η ενίσχυση των state-oriented οικονομικών ιδεών – εφόσον δεν αποδειχθεί συγκυριακή, λόγω της πανδημίας – τείνει να εξισορροπήσει τον συσχετισμό ιδεών και αξιών στην ελληνική κοινωνία. Η μερική αποστοίχιση σε μη-φιλελεύθερη ή αντι-φιλελεύθερη κατεύθυνση των οικονομικών προτιμήσεων και αξιών αποτελεί ένα από τα σημαντικά ευρήματα της έρευνας.
Η μερική αποστοίχιση δεν συνιστά ανατροπή. Τα ευρήματα δεν περιγράφουν ένα είδος μεγάλης εξασθένισης – σε σύγκριση με το κοντινό και λιγότερο κοντινό παρελθόν - του νεοφιλελευθερισμού στο εσωτερικό της κοινής γνώμης. Ούτε μία μεγάλη στροφή. Ο νεοφιλελευθερισμός διατηρεί το προβάδισμά του σε πολλά από τα θεματικά πεδία που συνδέονται με την καθημερινή λειτουργία της οικονομίας. Πρόκειται για κρίσιμο ( παρότι αποδυναμωμένο) πλεονέκτημα. Οι δε ιδέες του «κρατισμού» έχουν συνολικά ενισχυθεί, ιδιαίτερα σε πιο «αμυντικές» θεματικές (κοινωνικό κράτος, αρμοδιότητα δημόσιου τομέα) - αν και όχι μόνο σε αυτές. Η «εξισορρόπηση» είναι πραγματική. Καθιστά δε το παιχνίδι των ιδεών πιο αμφίρροπο και μαζί του πιο αμφίρροπη (και πραγματιστική) την ταυτότητα των Ελλήνων-ίδων.
Η αξιολόγηση της δυναμικής της εξισορρόπησης απαιτεί ερευνητική σύνεση. Η ενδυνάμωση των κρατικο-κεντρικών και αριστερόστροφων ιδεών κατά πάσαν πιθανότητα οφείλεται στην εμπειρία της πανδημίας. Όπως, όμως, η ενδυνάμωση ήρθε με την πανδημία, θα μπορούσε να υποχωρήσει με το τέλος της. Το ζητούμενο για να υπάρξει «στροφή» και αλλαγή «πίστας» είναι η διατήρηση και ενίσχυση της νέας τάσης τα επόμενα χρόνια. Κάτι που δεν είναι καθόλου βέβαιο.
Η διαίρεση Αριστεράς και Δεξιάς δομεί σε σημαντικό βαθμό και με σχετικά συστηματικό τρόπο τις οικονομικές (και όχι μόνον) προτιμήσεις και αξίες του πληθυσμού. Ωστόσο, στις θεματικές που έχει ηγεμονία το ένα ή το άλλο σύστημα ιδεών, ένα αξιοσημείωτο (ή και πλειοψηφικό) ποσοστό της Αριστεράς και ένα εξίσου αξιοσημείωτο (ή και πλειοψηφικό) ποσοστό της Δεξιάς υιοθετούν κεντρικές ιδέες του αντίπαλου συστήματος ιδεών. Το δίπολο Αριστερά – Δεξιά είναι ισχυρό. Δεν διαμορφώνει, όμως, δύο παρατάξεις (πολιτικά – ιδεολογικά οριζόμενες, όχι κομματικά) εσωτερικά ομοιογενείς και με ισχυρά διακριτές ταυτότητες.”
