Πόσο σημαντική είναι η εντολή του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν για μια «μερική επιστράτευση» για την αναπλήρωση των ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων και η υποστήριξή του σε δημοψηφίσματα για την επίσημη προσάρτηση πολλών περιοχών στην ανατολική Ουκρανία;
Σύμφωνα με το think tank του Council on Foreign Relations, η διαταγή του Πούτιν έχει σχεδιαστεί για να επαναδιαμορφώσει τον χαρακτήρα της σύγκρουσης προς όφελος της Ρωσίας, αφού πρόσφατα υπέστη πλήγματα στην περιφέρεια του Χάρκοβου. Τα πλαστά, βιαστικά οργανωμένα δημοψηφίσματα στις περιφέρειες Λουχάνσκ και Ντόνετσκ της περιοχής του Ντονμπάς και στα κατεχόμενα εδάφη των περιφερειών Χερσώνα και Ζαπορίζια θα οδηγήσουν αναπόφευκτα στην προσάρτησή τους από τη Ρωσία, ίσως ήδη από την επόμενη εβδομάδα.
Αν και καμία μεγάλη χώρα δεν είναι πιθανό να αναγνωρίσει τις προσαρτήσεις, οι περιοχές θα γίνουν ωστόσο ρωσικό έδαφος όσον θα αφορά το Κρεμλίνο. Αυτό παρέχει μια νομική βάση στο ρωσικό σύστημα για μεγαλύτερες προσπάθειες υπεράσπισής τους, όπως αυτή η μερική επιστράτευση και ίσως μια γενικότερη επιστράτευση στο μέλλον, καθώς και η πιθανή χρήση πυρηνικών όπλων.
Η μερική επιστράτευση, για την οποία το ρωσικό υπουργείο Άμυνας είπε ότι θα καλέσει περίπου 300.000 εφέδρους τις επόμενες εβδομάδες, έχει σκοπό να καλύψει το κενό ανθρώπινου δυναμικού που αφήνουν οι τεράστιες απώλειες που έχει υποστεί η Ρωσία, μέχρι στιγμής, στο πεδίο της μάχης. Είναι επίσης μια ένδειξη ότι η Ρωσία σχεδιάζει μια παρατεταμένη μάχη. Θα χρειαστούν πιθανώς εβδομάδες για να επανεκπαιδευτούν οι έφεδροι και να οργανωθούν σε μονάδες για να αναπτυχθούν κατά μήκος του μετώπου μήκους χιλίων χιλιομέτρων στην Ουκρανία.
Εν τω μεταξύ, το Κρεμλίνο ελπίζει ότι οι απειλές για πυρηνικό χτύπημα, θα αποτρέψουν τη Δύση από το να παρέχει ολοένα και πιο εξελιγμένα όπλα σε όλο και μεγαλύτερο αριθμό στους Ουκρανούς και θα αυξήσει τις πιθανότητες μιας πυρηνικής απάντησης, εάν η Ουκρανία πιέσει πολύ σκληρά στο στρατιωτικό επίπεδο στο προσεχές μέλλον, στις προσαρτημένες περιοχές που το Κρεμλίνο θα θεωρήσει στη συνέχεια αναπόσπαστη ρωσική επικράτεια. Το πυρηνικό δόγμα της Ρωσίας επιτρέπει ξεκάθαρα τη χρήση τέτοιων όπλων σε περίπτωση που το ρωσικό έδαφος δεχθεί πυρηνική ή συμβατική επίθεση.
Αυτές οι κινήσεις εγκυμονούν κινδύνους για το καθεστώς του Πούτιν στο εσωτερικό;
Η υποστήριξη των Ρώσων στον πόλεμο ήταν μέχρι στιγμής κυρίως παθητική και μη δοκιμασμένη. Λίγοι έχουν κληθεί να κάνουν γνήσιες θυσίες στην πρώτη γραμμή. Η ευρέως διαδεδομένη άποψη στη Μόσχα είναι ότι το Κρεμλίνο απέφυγε να καλέσει μια γενική επιστράτευση, λόγω των αμφιβολιών ότι οι νεαροί Ρώσοι ήταν έτοιμοι να πολεμήσουν και να πεθάνουν για τους στόχους του Πούτιν στην Ουκρανία. Αναμφισβήτητα, το υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας έκανε τον κόπο να εξηγήσει ότι οι μαθητές δεν θα υπόκεινται σε κλήση στα όπλα και ότι οι στρατεύσιμοι δεν θα στέλνονταν στην Ουκρανία, δύο εξαιρετικά ευαίσθητα σημεία για τους νεαρούς άνδρες και τις οικογένειές τους. Τούτου λεχθέντος, το Κρεμλίνο στράφηκε στη μερική επιστράτευση για να μετριάσει το σκληρό πλήγμα που είχε ήδη αντιμετωπίσει λόγω της ραγδαίας υποχώρησης του στρατού τις τελευταίες εβδομάδες και της γενικής γενικής έλλειψης προόδου στο πεδίο της μάχης στην Ουκρανία. Καθώς η σύγκρουση συνεχίζεται, το Κρεμλίνο θα πρέπει να ισορροπεί συνεχώς μεταξύ αυτών των δύο προκλήσεων.
Πώς πρέπει να αντιδράσουν ΗΠΑ και ΝΑΤΟ στις επαναλαμβανόμενες πυρηνικές απειλές του Πούτιν;
Η απειλή των πυρηνικών όπλων αποτέλεσε το φόντο αυτής της σύγκρουσης από την αρχή. Με δεδομένες τις πρόσφατες αρνητικές εξελίξεις για τη Ρωσία στο πεδίο των μαχών, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Πούτιν θα έθετε την απειλή για άλλη μια φορά. Σε απάντηση, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, επανέλαβε στην ομιλία του στα Ηνωμένα Έθνη την Τετάρτη τη φόρμουλα που ανέπτυξαν ο πρόεδρος Ρόναλντ Ρίγκαν και ο Σοβιετικός ηγέτης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και την οποία επιβεβαίωσαν τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ τον περασμένο Ιανουάριο: Ένας πυρηνικός ο πόλεμος δεν μπορεί να κερδηθεί και επομένως δεν πρέπει ποτέ να γίνει. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ θα πρέπει να συνεχίσουν να πιέζουν τον Πούτιν για το σπάσιμο του «πυρηνικού ταμπού» και να παροτρύνουν άλλες χώρες, ιδιαίτερα την Κίνα και την Ινδία, να επαναλάβουν την αντίθεσή τους στην πρώτη χρήση πυρηνικών όπλων. Ταυτόχρονα, οι Ηνωμένες Πολιτείες σίγουρα επανεξετάζουν με μεγαλύτερη επείγουσα ανάγκη το εύρος των πιθανών απαντήσεων στη χρήση πυρηνικών όπλων από τη Ρωσία στη σύγκρουση της Ουκρανίας και θα πρέπει να συνεχίσουν να τονίζουν, όπως έχει ήδη ο Μπάιντεν, ότι η Ρωσία θα πληρώσει βαρύ τίμημα.
Υπάρχει δρόμος για την ειρήνη στην Ουκρανία;
Δεν υπάρχει βραχυπρόθεσμος δρόμος προς την ειρήνη, και οι προοπτικές για διπλωματία θα εξασθενίσουν περαιτέρω με αυτές τις προσαρτήσεις. Η σύγκρουση πλέον έχει γίνει πόλεμος φθοράς. Παρόλο που και οι δύο πλευρές έχουν υποστεί σημαντικές απώλειες, η οικονομία της Ουκρανίας καταρρέει και η Ρωσία βρίσκεται υπό αυξανόμενη πίεση, η κάθε αντιμαχόμενη πλευρά έχει ακόμα μεγάλα αποθέματα να αντλήσει. Ο αγώνας είναι υπαρξιακός για την Ουκρανία. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν τη συντριπτική υποστήριξη των Ουκρανών για τη συνέχιση του αγώνα και την εμπιστοσύνη στην τελική νίκη. Η Ουκρανία δεν θα υποχωρήσει, ειδικά όσο λαμβάνει μεγάλης κλίμακας στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη από τη Δύση.
Η σύγκρουση μπορεί να μην είναι υπαρξιακή για τη Ρωσία, αλλά σίγουρα είναι για τον Πούτιν και το περιβάλλον του. Το Κρεμλίνο συνεχίζει να επιμένει ότι οι στόχοι που έθεσε στην αρχή, η αποστρατιωτικοποίηση και ο «αποναζισμός» της Ουκρανίας, θα επιτευχθούν -και η πιο σοβαρή αντίσταση που αντιμετωπίζει ο Πούτιν, προέρχεται από σκληροπυρηνικές δυνάμεις που υποστηρίζουν ακόμη πιο επιθετική δράση.
Όλες οι πλευρές πιστεύουν ότι ο επερχόμενος χειμώνας θα δοκιμάσει τις αντοχές τους. Το Κρεμλίνο ενορχηστρώνει μια τεράστια ενεργειακή κρίση που ελπίζει ότι θα προκαλέσει οικονομική ύφεση και, με τη σειρά της, θα υπονομεύσει την υποστήριξη των Ευρωπαίων προς την Ουκρανία. Ενώ λαμβάνουν μέτρα έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση της κρίσης, οι ευρωπαϊκές χώρες (μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες) διατηρούν ένα καθεστώς σκληρών κυρώσεων, ελπίζοντας ότι θα σπάσει την αποφασιστικότητα της Ρωσίας, ιδιαίτερα εάν η Ουκρανία συνεχίσει να σημειώνει πρόοδο επί του πεδίου. Υπό αυτές τις συνθήκες, η διπλωματία είναι νεκρή, εφόσον κάθε πλευρά πιστεύει ότι μπορεί να κερδίσει στο πεδίο της μάχης.
Ο Πούτιν τόνισε στο διάγγελμά του ότι η Ρωσία έχει εμπλακεί σε μια υπαρξιακή πάλη με τη Δύση, η οποία, όπως λέει, έχει σκοπό να καταστρέψει και να διαμελίσει τη Ρωσία. Η Ουκρανία είναι μόνο το επίκεντρο αυτού του αγώνα.
Επιμέλεια Τέρρυ Μαυρίδης
