Ο Ταγίπ Ερντογάν κόντρα στις δημοσκοπήσεις που έδιναν το προβάδισμα στον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, έκανε το «κόλπο γκρόσο» στις κάλπες των εκλογών της 14ης Μαΐου. Πλέον πάει με τον αέρα του νικητή στον Β' γύρο και είναι σίγουρο ότι στις 28 Μαΐου θα ανανεώσει τη θητεία του ως το 2028.
Με δεδομένα την δεινή οικονομική κατάσταση της Τουρκίας, την «έκρηξη» του πληθωρισμού ως απότοκο των αλλοπρόσαλλων νομισματικών πολιτικών που επέβαλε ο Ερντογάν στην κεντρική τράπεζα της χώρας, καθώς και την αναποτελεσματική κρατική αντίδραση μετά τους φονικούς σεισμούς της 6ης Φεβρουαρίου, η λογική θα ήθελε μια εμφατική ήττα του.
Παράλληλα και ο ίδιος έχει βρεθεί στο στόχαστρο της αντιπολίτευσης για δεκάδες κατηγορίες διαφθοράς, την ώρα που αυτός και η οικογένεια του ζουν στο προεδρικό «παλάτι» των 1.100 δωματίων εν είδει αυτοκρατορικής οικογένειας.
Συγχρόνως, ο Ερντογάν φυλάκισε, απέλυσε, κυνήγησε οποιονδήποτε θεώρησε απειλή μετά την απόπειρα πραξικοπήματος το 2016, χωρίς να λογοδοτήσει σε κανέναν. Χαρακτηριστική πλέον η περίπτωση του επιχειρηματία, φιλάνθρωπου και ακτιβιστή Οσμάν Καβαλά, όπου έφερε τον Ερντογάν σε κόντρα με την Ευρώπη. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ζήτησε την απελευθέρωση του- καθώς έχει φυλακιστεί με σαθρές κατηγορίες- για να αγνοηθεί με εμφατικό τρόπο από τον Ερντογάν.
Με όλα αυτά ως δεδομένα, με βάση τα δυτικά πολιτικά μέτρα και σταθμά, ο Ερντογάν θα έπρεπε να έχει χάσει και μάλιστα από τον πρώτο γύρο. Όμως η Τουρκία δεν είναι Δύση και αυτό είναι ένα σύνηθες «σφάλμα» που γίνεται στις προσπάθειες ερμηνείας της. Είναι μια χώρα με τις ιδιαιτερότητες της, τις οποίες ο Ερντογάν γνωρίζει απ' έξω και ανακατωτά.
Πώς έκανε την ανατροπή
Ο Ταγίπ Ερντογάν έφερε τα πάνω- κάτω και το ερώτημα είναι πώς το κατάφερε. Ο Timothy Ash του think tank του CEPA εστιάζει σε τέσσερις τομείς, που ο Τούρκος πρόεδρος τους ανέδειξε ως προνομιακούς του στην προεκλογική περίοδο.
Πρώτον, ο ίδιος είναι μια «εκλογική μηχανή». Είναι ένας λαμπρός τακτικιστής και τείνει να διαβάζει αλάνθαστα την τουρκική πολιτική διάθεση. Η προεκλογική του εκστρατεία ανταποκρίθηκε σε μια εθνικιστική και εθνική ατζέντα υπερηφάνειας, καθώς τόνισε τα στρατιωτικά και τεχνολογικά επιτεύγματα της χώρας. Ανέδειξε ένα νέο ηλεκτρικό αυτοκίνητο, το πρώτο τουρκικό «αεροπλανοφόρο», καθώς και ένα νέο μη επανδρωμένο μαχητικό αεροπλάνο. Πρόβαλε επίσης την ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, η οποία διασχίζει τη γραμμή μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, εκμεταλλευόμενος το ισχυρό αντιδυτικό αίσθημα σε μέρη της τουρκικής κοινωνίας.
Δεύτερον, ενώ η νομισματική πολιτική του Ερντογάν ήταν καταστροφική για τον πληθωρισμό, η δημοσιονομική πολιτική κατά τη διάρκεια της θητείας του ήταν συνετή. Πήγε σε αυτές τις εκλογές με τα δημόσια οικονομικά σε τάξη. Αυτό του έδωσε τη δυνατότητα να προσφέρει τεράστιες αυξήσεις στις συντάξεις, στους μισθούς του δημόσιου τομέα και στα επιδόματα, αυξάνοντας παράλληλα τον κατώτατο μισθό.
Τρίτον, έπαιξε με την αδυναμία του υποψηφίου της αντιπολίτευσης - ο Κιλιτσντάρογλου έχει μακρά ιστορία να χάνει τις εκλογές από τον Ερντογάν. Είναι εκ διαμέτρου αντίθετοι χαρακτήρες. Ο Ερντογάν είναι ο έμπειρος πολιτικός ηγέτης, ένας άνθρωπος της δράσης, ένας επιθετικός δημόσιος ομιλητής και ένας σκληροτράχηλος παίκτης γεωπολιτικών παιχνιδιών. Ο Κιλιτσντάρογλου είναι ένας ακαδημαϊκός που δεν δείχνει και τόσο μαχητικός. Ο κόσμος απλά δεν φαινόταν να πιστεύει ότι ο Κιλιτσντάρογλου θα ήταν σε θέση να ισοσκελίσει τη γεωπολιτική επιδεξιότητα του αντιπάλου του για τα τουρκικά συμφέροντα. Επίσης ο Ερντογάν έπαιξε με την αλεβιτική ταυτότητα του Κιλιτσντάρογλου - οι Αλεβίτες είναι μια μειονοτική ισλαμική αίρεση, ενώ ο Ερντογάν προέρχεται από το σουνιτικό Ισλάμ, το οποίο είναι η πλειοψηφία στην Τουρκία.
Τέταρτον, η πλευρά του Ερντογάν έπαιξε το κουρδικό χαρτί, καθώς το κουρδικό αντιπολιτευόμενο κόμμα HDP φάνηκε να υποστηρίζει τον Κιλιτσντάρογλου. Αυτό της επέτρεψε να επικοινωνήσει το μήνυμα ότι οποιαδήποτε κυβέρνηση της αντιπολίτευσης θα ήταν στο έλεος των Κούρδων- ένα μήνυμα δημοφιλές για πολλούς Τούρκους εθνικιστές.
Και μετά τι;
Μετά τη διαφαινόμενη νίκη του, ο Ερντογάν θα βρεθεί εκ νέου αντιμέτωπος με τα... «συνήθη» προβλήματα του. Πρώτο και καλύτερο αυτό της οικονομίας: Η Τουρκία αντιμετωπίζει ένα τεράστιο χάσμα ισοζυγίου πληρωμών, με ακαθάριστες ανάγκες εξωτερικής χρηματοδότησης κοντά στα 220 δισ. δολάρια, έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών 50 δισ. δολαρίων και βραχυπρόθεσμο χρέος 180 δισ. δολαρίων. Στον αντίποδα, τα αποθεματικά της τουρκική κεντρικής τράπεζας ανέρχονται σε 100 δισ. δολάρια, ποσό που δεν μπορεί να καλύψει τις «τρύπες».
Έτερο μέγα ζήτημα, με το οποίο ο Ερντογάν θα πρέπει να καταπιαστεί άμεσα, είναι αυτό της εισόδου της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Με δεδομένη την προεκλογική περίοδο στην Τουρκία, οι δυτικές πρωτεύουσες έβαλαν το ζήτημα στον «πάγο», όμως από τις 29 Μαΐου και μετά αναμένεται να επανέλθουν και μάλιστα με ιδιαίτερα πιεστικό τρόπο. Στόχος είναι να καμφθούν οι τουρκικές αντιρρήσεις και Σουηδία να γίνει δεκτή στη Συμμαχία στην σύνοδο του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο.
Αν συνεχίσει με την τακτική της άρνησης, διακινδυνεύει μια γενικευμένη δυτική οργή καθώς και ενδεχόμενες νέες αμερικανικές κυρώσεις για παραβίαση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, (τον Απρίλιο επιβλήθηκαν σε τέσσερις τουρκικές εταιρείες).
Αυτό που πιθανολογείται είναι μια αλλαγή στάσης: Να συνηγορήσει στην είσοδο της Σουηδίας, έχοντας λάβει ως «αντάλλαγμα» από τις ΗΠΑ την έγκριση της αγοράς 40 F-16 και της αναβάθμισης άλλων 80, έτσι ώστε να μπορέσει να το παρουσιάσει ως νίκη στο ακροατήριο του.
Βέβαια αυτή η προοπτική σημαίνει ότι θα λάβει την έγκριση του αμερικανικού Κογκρέσου, η οποία απέχει πάρα πολύ από το να χαρακτηριστεί ως σίγουρη. Και με δεδομένη την οξεία αντιαμερικανική, προεκλογική ρητορική του Ερντογάν και των συν αυτώ, η προοπτική φαντάζει πιο απόμακρη.
Τέλος, έχουν αρχίσει να διακινούνται και κάποια σενάρια που θέλουν τον Ερντογάν να μην ολοκληρώνει την πενταετή θητεία του, αλλά να μεταβιβάζει κάποια στιγμή την εξουσία σε κάποιον «εκλεκτό» του και να αποσύρεται. Σύμφωνα με αυτά, το «δακτυλίδι» θα δοθεί σε κάποιον που θα εξασφαλίσει ότι ο Ερντογάν και η οικογένεια του θα μείνουν στο απυρόβλητο και δεν αντιμετωπίσουν διώξεις για τη σωρεία σκανδάλων που τους αποδίδονται.
Φωτογραφία @ ΑΡ
