Προβληματισμός φαίνεται πως επικρατεί στο Βερολίνο σε σχέση με το σχεδιαζόμενο, ενδέκατο κατά σειρά πακέτο κυρώσεων της Δύσης απέναντι στη Μόσχα.
Και αυτό, γιατί - όπως σχολιάζει η Welt - τα έως τώρα δέκα πακέτα κυρώσεων δεν φαίνεται να λειτουργούν και τόσο καλά. Έτσι, ο στόχος των κυρώσεων, δηλαδή να «στεγνώσει» το πολεμικό ταμείο του Κρεμλίνου και να μειωθεί η επιρροή του Πούτιν στην Ευρώπη, δεν έχει επιτευχθεί.
Παράλληλα, καθώς οι σχεδιαζόμενες κυρώσεις αναμένεται να πλήξουν τις τρίτες χώρες, οι οποίες συνεργάζονται με τη Μόσχα - όπως η Κίνα - ενδεχομένως να φέρουν αντιδράσεις από τις χώρες αυτές κατά της Δύσης.
Τι αποκαλύπτει έρευνα για τους Ρώσους ολιγάρχες
Ποια είναι, όμως, η σημερινή κατάσταση στο πεδίο των έως τώρα δυτικών κυρώσεων; Περισσότερες από 240 ρωσικές εταιρείες που συνδέονται με ολιγάρχες, στους οποίους έχουν επιβληθεί κυρώσεις, έχουν κερδίσει δημόσιους διαγωνισμούς στην ΕΕ, μετά την επίθεση του Πούτιν στην Ουκρανία.
Αυτό προκύπτει από μελέτη της τσεχικής δεξαμενής σκέψης Datlab, η οποία είναι στη διάθεση της Welt. Σύμφωνα με τη μελέτη, 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ εισέρρευσαν στις εταιρείες αυτές, ενώ ένα μέρος από αυτά πιθανότατα πήγε σε έμπιστους του Πούτιν.
«Περιμέναμε μείωση των δημόσιων συμβάσεων», λέει ο επικεφαλής της Datlab, Tζίρι Σκουχρόβετς. «Αλλά αυτό δεν συνέβη».
Παρά τη σκληρή ρητορική της ΕΕ, παρά όλες τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία από την κοινότητα των κρατών - πέρυσι οι ολιγάρχες προφανώς συνέχισαν να κάνουν επικερδείς δουλειές στην Ευρώπη.
Σύμφωνα με την έρευνα της Datlab, οι Αρχές υπέγραψαν περίπου τόσες συμβάσεις με εταιρείες, στις οποίες συμμετείχαν Ρώσοι στους οποίους είχαν επιβληθεί κυρώσεις, όσες και στην προπολεμική περίοδο.
Η Datlab εξέτασε στοιχεία από τον οίκο αξιολόγησης Moody's σχετικά με την ιδιοκτησία των εταιρειών αυτών, στοιχεία της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις και εθνικά εμπορικά μητρώα. Ο Σκουχρόβετς και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν ότι
- 9.000 και πλέον εταιρείες στην ΕΕ έχουν συνιδιοκτησία με πρόσωπα, στα οποία έχουν επιβληθεί κυρώσεις.
- Άλλες 30.000 δεν έχουν εμφανείς δεσμούς με τους συμμάχους του Πούτιν, αλλά ελέγχονται από τη Ρωσία.
Σύμφωνα με την Datlab, για παράδειγμα, η κατασκευαστική εταιρεία Strabag από την Αυστρία έλαβε τις περισσότερες αμφισβητήσιμες συμβάσεις. Τον Απρίλιο του 2022, η ΕΕ έθεσε τον ολιγάρχη Όλεγκ Ντεριπάσκα, ο οποίος κατέχει έμμεσα το 28% της Strabag μέσω της εταιρείας Rasperia Trading, στον κατάλογο κυρώσεων.
Παρ' όλα αυτά, σύμφωνα με την Datlab, η εταιρεία συνέχισε να κερδίζει δημόσιους διαγωνισμούς. Μόλις τον Μάιο του τρέχοντος έτους, η Strabag ανακοίνωσε ότι ήθελε να μειώσει το μερίδιο του σε λιγότερο από 25%. Αυτό θα σήμαινε ότι ο Ρώσος θα έχανε το δικαίωμά του να ασκεί βέτο σε θεμελιώδεις επιχειρηματικές αποφάσεις.
Οι διασυνδέσεις με τους ολιγάρχες δεν είναι πάντα τόσο εύκολο να εντοπιστούν, όσο στην περίπτωση της Strabag.
Και αυτό, γιατί συχνά οι ιδιοκτησιακές δομές είναι αδιαφανείς. Σύμφωνα με την Datlab, πολλοί Ρώσοι χρησιμοποιούν περίπλοκα δίκτυα μητρικών και θυγατρικών εταιρειών για να αποκρύψουν την ταυτότητά τους. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει, για παράδειγμα, μια πόλη να αναθέτει συμβάσεις σε μια εταιρεία που συνδέεται με ένα πρόσωπο, στο οποίο έχουν επιβληθεί κυρώσεις, χωρίς να το γνωρίζει και χωρίς να το θέλει.
Σύμφωνα με την Datlab, οι δημόσιες αναθέτουσες Αρχές συχνά δεν διαθέτουν αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με τη δομή των εταιρειών. Το τσέχικο think tank διαπίστωσε, για παράδειγμα, ότι μόνο ένας στους τρεις Ρώσους ιδιοκτήτες, οι οποίοι υπόκεινται κυρώσεις, είναι σωστά καταγεγραμμένος στο εμπορικό μητρώο της χώρας καταγωγής του, την Τσέχικη Δημοκρατία.
«Είναι κρίμα», λέει ο Μίκουλας Πέκσα, ευρωβουλευτής των Πρασίνων από την Τσεχική Δημοκρατία, «που εμείς στην Ευρώπη δεν είμαστε σε θέση να εφαρμόσουμε τις κυρώσεις που ανακοινώσαμε με μεγάλη λαμπρότητα». Ο Πέκσα προτείνει μια κεντρική ευρωπαϊκή βάση δεδομένων που θα καταγράφει όλους τους αποδέκτες δημόσιων κονδυλίων - και θα διαχειρίζεται από προηγμένη τεχνητή νοημοσύνη.
Ποιες τρίτες χώρες κινδυνεύουν από τις «εξω-εδαφικές» κυρώσεις
Η επιβολή κυρώσεων είναι επίσης το μεγάλο ζήτημα για τους διπλωμάτες της ΕΕ που διαπραγματεύονται στις Βρυξέλλες αυτή τη στιγμή.
Το πακέτο υπ' αριθμόν έντεκα πρόκειται να περιέχει για πρώτη φορά τις λεγόμενες εξωεδαφικές κυρώσεις, δηλαδή κυρώσεις κατά τρίτων χωρών που βοηθούν τη Ρωσία να παρακάμψει τα ευρωπαϊκά εμπάργκο. Το πρόβλημα είναι ότι το καθεστώς του Πούτιν - μετά από περισσότερους από 15 μήνες πολέμου - εξακολουθεί να παίρνει πράγματα που η Ευρώπη θα προτιμούσε να του αποκρύψει.
Αυτά περιλαμβάνουν μη επανδρωμένα αεροσκάφη, εξαρτήματα αεροσκαφών και μικροτσίπ. Επειδή μπορούν να χρησιμοποιηθούν όχι μόνο για πολιτικούς σκοπούς, αλλά και για στρατιωτικούς σκοπούς. Τέτοια αγαθά δεν επιτρέπεται πλέον να προμηθεύονται από την ΕΕ, οπότε ο Πούτιν τα προμηθεύεται από το Καζακστάν, την Αρμενία, τα Αραβικά Εμιράτα, την Τουρκία και την Κίνα, σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες. Μπορούν όμως οι χώρες αυτές να τιμωρηθούν απλώς έτσι; Τι θα συμβεί αν η Κίνα - ένας τόσο σημαντικός εμπορικός εταίρος - αντεπιτεθεί και επιβάλλει κυρώσεις στην ΕΕ;
Η «μαύρη λίστα» των δυτικών εταιρειών που συνεχίζουν να συνεργάζονται με τη Μόσχα
Αλλά αυτός δεν είναι ο μόνος λόγος, για τον οποίο οι διαπραγματεύσεις για το ενδέκατο πακέτο είναι τόσο δύσκολες. Πρόκειται επίσης για τη «μαύρη λίστα», όπως πολλοί στις Βρυξέλλες την αποκαλούν: Μια λίστα από το Κίεβο με - έτσι ο τίτλος - τους «χορηγούς του πολέμου».
Η ουκρανική υπηρεσία καταπολέμησης της διαφθοράς κατηγορεί 26 εταιρείες στην Ευρώπη, την Αμερική και την Ασία ότι εξακολουθούν να συνεργάζονται με τη Ρωσία και να παρέχουν έτσι στον Πούτιν υψηλά έσοδα. Η μαύρη λίστα προκαλεί μεγάλη αναστάτωση.
«Εκπλήσσομαι που υπάρχει τόσος ντόρος γι' αυτόν τον κατάλογο», δήλωσε πρόσφατα στη Welt ο Βλάντισλαβ Βλασίουκ, σύμβουλος κυρώσεων στο ουκρανικό προεδρικό γραφείο του Βολοντιμίρ Ζελένσκι. «Καταρτίστηκε από μία μόνο Αρχή και δεν αντικατοπτρίζει τη θέση της ουκρανικής κυβέρνησης».
Ωστόσο, δεν αναμένονται σημαντικά νέα εμπάργκο. Αν και ο κατάλογος κυρώσεων των κρατών της ΕΕ είναι μικρότερος από αυτόν των άλλων χωρών, όπως δείχνει η έρευνα. Ο κατάλογος της Ουκρανίας, ο πληρέστερος, κατονομάζει πάνω από 9.500 άτομα και εταιρείες. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ φτάνει σε περίπου 2.500, η ΕΕ μόνο σε περίπου 1.600. Και μόνο σε 882 Ρώσους ολιγάρχες και εταιρείες επιβλήθηκαν κυρώσεις και από τις τρεις.
Οι Ευρωπαίοι είναι πιο συγκρατημένοι από τους άλλους. Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται και στο γεγονός ότι οι πρώτοι Ρώσοι έχουν ήδη ασκήσει επιτυχώς αγωγή κατά των τιμωρητικών μέτρων. Για παράδειγμα, ο πρώην οδηγός αγώνων της Formula 1 Νικίτα Μαζέπιν.
Η Ιταλία είχε παγώσει τα περιουσιακά στοιχεία του Mazepin το 2022, συμπεριλαμβανομένης μιας βίλας στη Σαρδηνία με πισίνα και θέα στη θάλασσα, αξίας 105 εκατομμυρίων ευρώ. Αλλά τον Μάρτιο, δικαστήριο της ΕΕ ήρε τις κυρώσεις, επειδή δεν μπορούσε να αποδειχθεί ότι ο Μαζέπιν είχε σαφή σχέση με τον Πούτιν.
