Ένα σημαντικό βήμα ολοκληρώθηκε σήμερα από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας με τον χαρακτηρισμό τμήματος της λεκάνης απορροής του διασυνοριακού ποταμού Αώου στην ελληνική πλευρά των συνόρων ως Προστατευόμενου Φυσικού Σχηματισμού και Προστατευόμενου Τοπίου. Ο χαρακτηρισμός καλύπτει το τμήμα εκείνο που μέχρι σήμερα βρισκόταν εκτός προστασίας, από τα όρια του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου έως τα σύνορα Ελλάδας - Αλβανίας.
Η σημερινή ημέρα αποτελεί ένα σημαντικό επίτευγμα τόσο για τη διεθνή συμμαχία «Save the Blue Heart of Europe» όσο και για έναν μεγάλο αριθμό ακτιβιστών και ερευνητών, που αγωνίζονται εδώ και δεκαετίες για τη διατήρηση ενός από τους τελευταίους μεγάλους και ελεύθερης ροής ποταμούς στην Ευρώπη. Μετά τον χαρακτηρισμό του Αλβανικού τμήματος του Αώου (Vjosa) ως Εθνικό Πάρκο τον Μάρτιο του 2023, οι συντονισμένες και πολυετείς προσπάθειες των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών MedINA, Πίνδος Περιβαλλοντική, The Green Tank, EuroNatur, Riverwatch, EcoAlbania, IUCN και πολλών ακόμη συνεργατών από την Ελλάδα και το εξωτερικό συνέβαλαν προς αυτή την κατεύθυνση και έτσι, πλέον, με απόφαση των ελληνικών αρχών, η λεκάνη απορροής του ποταμού Αώου προστατεύεται θεσμικά στο σύνολό της.
Ο χαρακτηρισμός της περιοχής ως Προστατευόμενου Φυσικού Σχηματισμού και Προστατευόμενου Τοπίου είναι το πρώτο βήμα. Επόμενο βήμα για να εξασφαλιστεί η θεσμική προστασία είναι η έκδοση σχετικής απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με την οποία θα τεθούν ειδικοί όροι και περιορισμοί για την άσκηση δραστηριοτήτων στην περιοχή. Αυτή η κίνηση λειτουργεί ως ασπίδα για την άμεση διασφάλιση της ελεύθερης ροής τμημάτων των κύριων ποταμών και παραποτάμων του υδρογραφικού δικτύου του Αώου και βάζει τα θεμέλια για την ολοκληρωμένη διατήρηση και διαχείριση της λεκάνης απορροής του ποταμού, όμως δεν είναι αρκετή για την πλήρη προστασία της.
Η πλήρης προστασία του Αώου θα διασφαλιστεί με την αναβάθμιση της προστασίας της περιοχής σε Εθνικό Πάρκο, μέσω της επέκτασης των ορίων του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου προς τα σύνορα Ελλάδας - Αλβανίας. Έτσι, η λεκάνη απορροής του ποταμού θα ενταχθεί σε ένα ενιαίο καθεστώς προστασίας και στη συνέχεια θα μπορεί να ενωθεί με το γειτονικό Εθνικό Πάρκο Vjosa προκειμένου να θεσπιστεί το πρώτο Διασυνοριακό Εθνικό Πάρκο Άγριου Ποταμού στην Ευρώπη, Αώος/Vjosa.
Η Αλεξάνδρα Παππά, Υπεύθυνη Προγραμμάτων για το Νερό του MedINA, ανέφερε: «Χρειάζεται τώρα αυτή η γενναία απόφαση του ΥΠΕΝ να αποκλείσει συγκεκριμένες περιοχές από τη χωροθέτηση δεκάδων Μικρών Υδροηλεκτρικών Έργων (ΜΥΗΕ), που σχεδιάζονται σήμερα στη λεκάνη απορροής του ποταμού Αώου και δη στην υπολεκάνη του ποταμού Σαραντάπορου, που δεν καλυπτόταν μέχρι σήμερα από κανένα καθεστώς προστασίας. Από εδώ και πέρα, η Ελλάδα μαζί με την Αλβανία έχουν έναν πρωτοποριακό ρόλο να παίξουν στη νέα προσέγγιση για την προστασία των εσωτερικών υδάτων παγκοσμίως, κατά την οποία οι ελεύθερης ροής ποταμοί τοποθετούνται στο επίκεντρο και δεν αποτελούν απλώς μέρος χερσαίων προστατευόμενων περιοχών».
Με τη σειρά του, ο Πρόεδρος της Πίνδου Περιβαλλοντικής, Ιωάννης Βραζιτούλης, υπογράμμισε: «Η απόφαση αυτή του ΥΠΕΝ είναι μία πρώτη ουσιαστική εξέλιξη. Ο Αώος αποκτά ένα σημαντικό δίχτυ προστασίας σε περιοχές που μέχρι σήμερα ήταν απροστάτευτες. Με τις τεκμηριωμένες επιστημονικές θέσεις του Μετσόβιου Κέντρου Διεπιστημονικής Έρευνας του ΕΜΠ, του Τμήματος Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και άλλων επιστημόνων, αλλά και τη συμβολή των κινημάτων των πολιτών, όπως του ‘Protect Aoos’, που εδώ και πολλά χρόνια αγωνίζονται για την προστασία του ποταμού, η Πολιτεία αναγνωρίζει την ταυτότητα ενός οικοσυστήματος και τη δυναμική ενός τοπίου, που συνδέεται με τη γειτονική χώρα, την Αλβανία».
«Με την απόφαση για τον χαρακτηρισμό του ως Προστατευόμενου Φυσικού Σχηματισμού συμπληρώθηκε ένα κομμάτι στο παζλ της προστασίας του Αώου εντός της ελληνικής επικράτειας. Η πολιτεία αξιοποίησε τις επιστημονικά τεκμηριωμένες προτάσεις και αφουγκράστηκε τις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες, γνωρίζοντας την οικολογική αξία του ποταμού, συνδέουν την αναπτυξιακή τους προοπτική με τη διατήρησή του. Έτσι, έχουν τεθεί οι βάσεις για ένα ισχυρό ενιαίο καθεστώς προστασίας και ένα σχέδιο βιώσιμης ανάπτυξης για την ευρύτερη περιοχή που θα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Περιβάλλοντος», σημείωσε η Ιόλη Χριστοπούλου, Διευθύντρια πολιτικής στο Green Tank.
Από την μεριά της η Annette Spangenberg, Επικεφαλής του τμήματος Προστασίας Περιβάλλοντος του EuroNatur, δήλωσε: «Χαιρετίζουμε αυτή την κίνηση της Ελληνικής κυβέρνησης ως ορόσημο για την πλήρη προστασία του Αώου και της Vjosa. Τώρα, η Ελλάδα και η Αλβανία θα πρέπει να επιδιώξουν στενή συνεργασία για τη δημιουργία ενός διασυνοριακού Εθνικού Πάρκου Άγριου Ποταμού, ώστε να διασφαλιστεί πλήρως η οικολογική ακεραιότητα της κοινής λεκάνης απορροής του ποταμού Αώου/Vjosa».
Αντίστοιχα, ο Ulrich Eichelmann, Ιδρυτής του οργανισμού Riverwatch είπε: «Η απόφαση αυτή είναι ένα ελπιδοφόρο βήμα. Ωστόσο, ο στόχος είναι να προστατευθεί ολόκληρο το ελεύθερης ροής δίκτυο του Αώου, συμπεριλαμβανομένων των παραποτάμων του, όπως ο Σαραντάπορος και τα ρέματά του, ως Εθνικό Πάρκο. Ένα διασυνοριακό Εθνικό Πάρκο Άγριου Ποταμού Αώου/Vjosa θα προστατεύσει ένα ολόκληρο σύστημα ποταμών. Αυτό θα είναι μοναδικό όχι μόνο για την Ευρώπη, αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο. Θα αποτελέσει, επίσης, ένα υπέροχο παράδειγμα διακρατικής προστασίας της φύσης προς όφελος της φύσης και των ανθρώπων. Ενώστε τα ποτάμια!».
«Η προσπάθεια αυτή συμπίπτει με την πρόσφατη απόφαση της αλβανικής κυβέρνησης να ανακηρύξει την Vjosa και τους κύριους ελεύθερους παραποτάμους της σε Εθνικό Πάρκο της Αλβανίας. Καθώς τα ποτάμια δεν γνωρίζουν σύνορα, αυτό αποτελεί μια πραγματική ελπίδα για μια κοινή, μακροπρόθεσμη και αποτελεσματική διαχείριση του πρώτου Εθνικού Πάρκου Άγριου Ποταμού της Ευρώπης. Τέλος, υποστηρίζουμε την απόφαση αυτή, καθώς πιστεύουμε ότι μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο για τη βιώσιμη ανάπτυξη των τοπικών κοινοτήτων και στις δύο χώρες μας», ανέφερε ο Olsi Nika, Διευθυντής του EcoAlbania.
Τέλος, ο Andrej Sovinc, Διεθνής Συντονιστής του Εθνικού Πάρκου Άγριου Ποταμού Vjosa, υποστήριξε: «Η προστασία ολόκληρου του συστήματος του κύριου ρου και των παραποτάμων του Αώου/Vjosa αποτελεί βασικό στοιχείο για τη διατήρηση του τελευταίου αδιατάρακτου μεγάλου ποταμού σε αυτό το τμήμα της Ευρώπης. Με τη θεσμοθέτηση της προστατευόμενης περιοχής, η Ελλάδα έχει κάνει το πρώτο βήμα, συντασσόμενη με έναν αυξανόμενο αριθμό ευρωπαϊκών χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Αλβανίας, που βλέπουν τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος - ενός ποταμού χωρίς τεχνητά εμπόδια - τόσο ως προσπάθεια διατήρησης της φύσης, αλλά και ως αναπτυξιακή ευκαιρία για τις τοπικές κοινότητες και στις δύο πλευρές των συνόρων».
