Η πρόταση κανονισμού για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας που υιοθέτησε το Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος στις Βρυξέλλες αναμένεται να συμβάλλει ουσιαστικά στην αντιμετώπιση της αύξησης των απορριμμάτων συσκευασίας που παράγονται στην ΕΕ, εναρμονίζοντας παράλληλα την εσωτερική αγορά συσκευασίας και ενισχύοντας την κυκλική οικονομία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕ, κάθε Ευρωπαίος παρήγαγε 190 κιλά απορριμμάτων συσκευασίας το 2021. Και αυτό το ποσοστό θα αυξηθεί κατά σχεδόν 20% το 2030, εάν δεν προωθηθούν νέες πολιτικές.
Η πρόταση που υιοθέτησε το Συμβούλιο εξετάζει τον πλήρη κύκλο ζωής της συσκευασίας και θεσπίζει απαιτήσεις που διασφαλίζουν ότι η συσκευασία είναι ασφαλής και βιώσιμη, απαιτώντας όλες οι συσκευασίες να είναι ανακυκλώσιμες και να ελαχιστοποιείται η παρουσία ανησυχητικών ουσιών. Καθορίζει απαιτήσεις επισήμανσης για τη βελτίωση της πληροφόρησης των καταναλωτών ενώ σύμφωνα με την ιεραρχία των αποβλήτων, η πρόταση αποσκοπεί στην ελαχιστοποίηση της παραγωγής απορριμμάτων συσκευασίας θέτοντας δεσμευτικούς στόχους επαναχρησιμοποίησης, περιορίζοντας ορισμένους τύπους συσκευασιών μιας χρήσης και απαιτώντας από τους οικονομικούς φορείς να ελαχιστοποιήσουν τη χρησιμοποιούμενη συσκευασία.
Μόλις η συσκευασία γίνει απόβλητο, η πρόταση στοχεύει να διασφαλίσει ότι οι συσκευασίες συλλέγονται, ταξινομούνται και ανακυκλώνονται με τα υψηλότερα δυνατά πρότυπα. Για το σκοπό αυτό, θέτει κριτήρια για τα συστήματα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού και θεσπίζει διατάξεις για τη διαχείριση των αποβλήτων, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι τα κράτη μέλη έχουν επαρκή ευελιξία για τη διατήρηση των υφιστάμενων συστημάτων που λειτουργούν σωστά.
Οι αλλαγές που προωθεί ο κανονισμός για τα απόβλητα συσκευασίας
Το Συμβούλιο διατήρησε το πεδίο εφαρμογής της πρότασης της Επιτροπής, και έτσι συμπεριλαμβάνονται όλες οι συσκευασίες, ανεξάρτητα από το χρησιμοποιούμενο υλικό, και όλα τα απορρίμματα συσκευασίας, ανεξάρτητα από την προέλευσή τους (συμπεριλαμβανομένης της βιομηχανίας, της μεταποίησης, του λιανικού εμπορίου, των νοικοκυριών). Παράλληλα, καλείται η Επιτροπή επικουρούμενη από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Χημικών Προϊόντων, να εκπονήσει έως το 2026 έκθεση έ σχετικά με την παρουσία επικίνδυνων/ύποπτων ουσιών στις συσκευασίες, προκειμένου να προσδιορίσει εάν επηρεάζουν αρνητικά την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση ή την ασφάλεια χρήσης.
Μία από τις αλλαγές που εισήχθησαν είναι ότι το Συμβούλιο τροποποίησε την πρόταση για τις ανακυκλώσιμες συσκευασίες. Ενώ είχε υποστηριχθεί ότι όλες οι συσκευασίες που διατίθενται στην αγορά πρέπει να είναι ανακυκλώσιμες όπως προτείνει η Επιτροπή, τα κράτη μέλη συμφώνησαν ότι οι συσκευασίες θα θεωρούνται ανακυκλώσιμες όταν σχεδιάζονται για ανακύκλωση υλικών και όταν τα απορρίμματα συσκευασίας μπορούν να συλλεχθούν χωριστά, να ταξινομηθούν και να ανακυκλωθούν σε μεγάλη κλίμακα. Η γενική προσέγγιση διατηρεί τους πρωταρχικούς στόχους του 2030 και του 2040 για ελάχιστο ανακυκλωμένο περιεχόμενο σε πλαστικές συσκευασίες και έως το 2034, η Επιτροπή θα πρέπει να επανεξετάσει την υλοποίηση των στόχων του 2030 και να αξιολογήσει τη σκοπιμότητα των στόχων του 2040.
Το Συμβούλιο συμφώνησε επίσης ότι τα φακελάκια τσαγιού και οι κολλώδεις ετικέτες στα φρούτα και τα λαχανικά πρέπει να είναι κομποστοποιήσιμα, εισάγοντας τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να απαιτούν άλλες συσκευασίες.
Στόχος είναι να μειωθούν περιττές συσκευασίες απαιτώντας από τους κατασκευαστές και τους εισαγωγείς να διασφαλίζουν ότι το βάρος και ο όγκος της συσκευασίας ελαχιστοποιούνται, εκτός από τα προστατευόμενα σχέδια συσκευασίας.
Στόχοι μείωσης απορριμμάτων συσκευασίας
Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, η γενική προσέγγιση θέτει γενικούς πρωταρχικούς στόχους για τη μείωση των απορριμμάτων συσκευασίας, με βάση τις ποσότητες του 2018 και προβλέπει ποσοστά 5% έως το 2030, 10% έως το 2035 και 15% έως το 2040. Αυτοί οι στόχοι θα υποβληθούν σε επανεξέταση από την Επιτροπή οκτώ χρόνια μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού. Στο πλαίσιο αυτό, το Συμβούλιο εισήγαγε τη δυνατότητα για τα κράτη μέλη να θεσπίσουν μέτρα πρόληψης των απορριμμάτων συσκευασίας που υπερβαίνουν τους προαναφερθέντες ελάχιστους στόχους.
Επαναχρησιμοποιήσιμες συσκευασίες και στόχοι επαναχρησιμοποίησης
Το σχετικό κείμενο θέτει νέους στόχους επαναχρησιμοποίησης και επαναπλήρωσης για το 2030 και το 2040. Διαφορετικοί στόχοι ισχύουν για μεγάλες οικιακές συσκευές, συσκευασίες σε πακέτο για τρόφιμα και ποτά, αλκοολούχα και μη αλκοολούχα ποτά (εκτός κρασιού), συσκευασία μεταφοράς (εκτός συσκευασίας χρησιμοποιείται για επικίνδυνα εμπορεύματα ή εξοπλισμό μεγάλης κλίμακας και εύκαμπτες συσκευασίες σε άμεση επαφή με τρόφιμα) και ομαδοποιημένες συσκευασίες. Οι συσκευασίες από χαρτόνι εξαιρούνται επίσης από αυτές τις απαιτήσεις ενώ εισήχθη μια νέα δυνατότητα για τους οικονομικούς φορείς να σχηματίσουν ομάδες για την επίτευξη των στόχων επαναχρησιμοποίησης των ποτών.
Συστήματα επιστροφής εγγύησης (DRS)
Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, έως το 2029, τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίζουν τη χωριστή συλλογή τουλάχιστον 90% ετησίως των πλαστικών μπουκαλιών μιας χρήσης και των μεταλλικών δοχείων ποτών. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, απαιτείται να δημιουργήσουν συστήματα επιστροφής εγγυήσεων (DRS) για αυτές τις μορφές συσκευασίας. Οι ελάχιστες απαιτήσεις για DRS δεν θα ισχύουν για συστήματα που έχουν ήδη τεθεί σε ισχύ πριν από την έναρξη ισχύος του κανονισμού, εάν τα εν λόγω συστήματα επιτύχουν τον στόχο του 90% έως το 2029.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το Συμβούλιο πρόσθεσε μια εξαίρεση από την απαίτηση εισαγωγής DRS για τα κράτη μέλη με ποσοστό χωριστής συλλογής άνω του 78% που επιτεύχθηκε το 2026.
Περιορισμοί σε ορισμένες μορφές συσκευασίας
Οι νέοι κανόνες εισάγουν περιορισμούς σε ορισμένες μορφές συσκευασίας, συμπεριλαμβανομένων των πλαστικών συσκευασιών μιας χρήσης για φρούτα και λαχανικά, για τρόφιμα και ποτά, καρυκεύματα, σάλτσες στον τομέα HORECA και για μικρά καλλυντικά και προϊόντα περιποίησης που χρησιμοποιούνται στον τομέα της διαμονής (π.χ. σαμπουάν ή μπουκάλια λοσιόν σώματος).
Ακόμη, το Συμβούλιο εισήγαγε τη δυνατότητα για τα κράτη μέλη να ορίζουν εξαιρέσεις υπό ορισμένες συνθήκες, συμπεριλαμβανομένων των βιολογικών φρούτων και λαχανικών.
Άλλες τροπολογίες που προωθούνται περιλαμβάνουν περαιτέρω διευκρινίσεις σχετικά με την επισήμανση των συσκευασιών, διασφαλίζοντας ότι οι καταναλωτές είναι καλά ενημερωμένοι σχετικά με τη σύνθεση των υλικών της συσκευασίας και την σωστή διάθεσή τους όταν μετατρέπονται σε απόβλητα. Το Συμβούλιο εισήγαγε επίσης κάποια ευελιξία προκειμένου να ληφθούν υπόψη τα συστήματα επισήμανσης που υπάρχουν ήδη σε ορισμένα κράτη μέλη.
Επιπλέον, διατηρούνται οι περισσότερες από τις υποχρεώσεις για τους φορείς εκμετάλλευσης, τους κατασκευαστές, τους εισαγωγείς και τους διανομείς, όπως ορίζονταν στην πρόταση της Επιτροπής. Ενίσχυσε τις υποχρεώσεις των παρόχων υπηρεσιών υλικοτεχνικής υποστήριξης να διασφαλίζουν ότι οι παραγωγοί που χρησιμοποιούν τέτοιες υπηρεσίες δεν αποφεύγουν τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την διευρυμένη ευθύνη παραγωγού (EPR).
Η θέση της Ελλάδας
Τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Θόδωρο Σκυλακάκη, εκπροσώπησε στο Συμβούλιο των Υπουργών Περιβάλλοντος, ο Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων, κ. Πέτρος Βαρελίδης.
Στο πλαίσιο του Συμβουλίου Υπουργών, συμφωνήθηκε το κείμενο της Πρότασης Κανονισμού για τις Συσκευασίες και τα Απόβλητα Συσκευασίας. Ο Γενικός Γραμματέας χαιρέτησε την επίτευξη συμφωνίας και υπογράμμισε ότι η υιοθέτηση της αναθεωρημένης πρότασης θα συμβάλλει, περαιτέρω, στην αύξηση της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης των συσκευασιών και τη μείωση του περιβαλλοντικού τους αποτυπώματος.
Ο κ. Βαρελίδης ευχαρίστησε την Προεδρία για τη δυνατότητα εξαίρεσης των νησιών κάτω από 2.000 κατοίκους από τους στόχους επαναχρησιμοποίησης για τις φιάλες αλκοολούχων ή μη ποτών, την εξαίρεση του χάρτου από τις σχετικές με την επαναχρησιμοποίηση διατάξεις, δεδομένου του πολύ υψηλού ποσοστού χωριστής συλλογής και ανακύκλωσης που επιτυγχάνεται στο χαρτί και το χαρτόνι, καθώς και την εισαγωγή της πρόβλεψης για έγκαιρη επαναξιολόγηση των στόχων που έχουν τεθεί για το 2040.
