Ετήσιο οικονομικό όφελος έως και 1,6 δις ευρώ έως το 2030 και μείωση των εκπομπών στον τομέα των οικιακών κτιρίων και των οδικών μεταφορών έως και κατά 7.1 εκατ. τόνους CO2 θα μπορούσε να επιφέρει το κατάλληλο μείγμα μέτρων στην Ελλάδα τα οποία θα βασίζονται σε συμπεριφορικές αλλαγές και άλλα μέτρα χαμηλού κόστους. Σε αυτά τα συμπεράσματα καταλήγει εκτενής υπολογιστική ανάλυση του Green Tank και της εταιρείας συμβούλων Facets με στόχο να προσδιοριστεί το βέλτιστο μίγμα μέτρων και πολιτικών που θα ελαχιστοποιήσουν τόσο το ανθρακικό αποτύπωμα όσο και το ενεργειακό κόστος των νοικοκυριών. Η έρευνα εκτίμησε την επιταχυνόμενη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος την περίοδο 2023-2030, το ύψος των απαιτούμενων επενδύσεων, αλλά και η οικονομική αποδοτικότητα τους με βάση διαφορετικά σενάρια και βαθμό παρεμβάσεων.
Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα, για το 2030 οι συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου του κτιριακού τομέα μπορούν να μειωθούν μεταξύ 44% και 58% σε σύγκριση με το 2022, ενώ ακόμη και το 2025, όπου τα χρονικά περιθώρια για την εφαρμογή των μέτρων είναι αρκετά στενά, οι μειώσεις μπορούν να φθάσουν το 10-19%. Είναι προφανές ότι ένα σημαντικό μέρος αυτών των μειώσεων σχετίζεται με τον εξηλεκτρισμό του κτιριακού τομέα και τη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος του συστήματος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Πιο συγκεκριμένα, τα δύο πιο οικονομικά αποδοτικά σενάρια συνδυάζουν συμπεριφορικές αλλαγές και άλλα μέτρα χαμηλού κόστους (ηλιακοί θερμοσίφωνες, αποδοτικός φωτισμός, μονώσεις σε μονά τζάμια κ.ά.), με εγκατάσταση αντλιών θερμότητας, φωτοβολταϊκών για κάλυψη ιδίων αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια και ήπιες (ή ριζικές ενεργειακές αναβαθμίσεις. Τα σενάρια αυτά έχουν καθαρό όφελος για τα νοικοκυριά, εμφανίζουν δηλαδή αρνητικές τιμές ετησιοποιημένου κόστους μεταξύ -6 εκατ. ευρώ και -561 εκατ. ευρώ το 2030, και μάλιστα για ένα μεγάλο εύρος τιμών παραμέτρων όπως το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας και ο συντελεστής προεξόφλησης, οι οποίες εξετάστηκαν στην ανάλυση ευαισθησίας που πραγματοποιήθηκε. Παράλληλα, τα δύο σενάρια θα περιορίσουν το ανθρακικό αποτύπωμα του οικιακού κτιριακού αποθέματος κατά 5.6 εκατ. τόνους CO2eq και 5.72 εκατ. τόνους CO2eq το 2030, 57% και 58% λιγότερο, σε σχέση με τις εκπομπές του 2022, αντίστοιχα.
Όσον αφορά στο όφελος που προκύπτει για τους καταναλωτές, οι μειώσεις των ενεργειακών δαπανών από την υλοποίηση του σεναρίου που βασίζεται στις ήπιες ενεργειακές αναβαθμίσεις θα ανέλθει σε 890 ευρώ ανά έτος και για κάθε νοικοκυριό το 2030, ενώ για το σενάριο που βασίζεται στις ριζικές αναβαθμίσεις στα 1370 ευρώ.
Το συνολικό κόστος επενδύσεων έως και το 2030 για το σενάριο που περιλαμβάνει ήπιες ενεργειακές αναβαθμίσεις για 100. 000 κατοικίες ανά έτος είναι 22.7 δις ενώ για το σενάριο στο οποίο αντιστοιχούν ριζικές ενεργειακές αναβαθμίσεις ετησίως για 80. 000 κατοικίες ανέρχεται στα 28.6 δις. Και οι δύο αυτές τιμές είναι στην ίδια τάξη μεγέθους με τις αντίστοιχες του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) που ανέρχονται σε 29.2 δις ευρώ για την ίδια περίοδο (6.3 δις ευρώ για αναβαθμίσεις και 22.9 δις ευρώ αγορά συσκευών), όπως επισημαίνει η ανάλυση.
Τα μέτρα για την θωράκιση των ελληνικών νοικοκυριών έναντι της ενεργειακής φτώχειας
Πάνω από το 60% της κατανάλωσης ενέργειας στον οικιακό τομέα χρησιμοποιείται για συστήματα θέρμανσης και ψύξης. Εάν προσθέσουμε την κατανάλωση ενέργειας για την παραγωγή ζεστού νερού χρήσης, το ποσοστό αυτό αυξάνεται σε επίπεδο άνω του 75%. Συνεπώς, όπως προτείνει η ανάλυση, είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση σε πολιτικές που μειώνουν τις ενεργειακές απώλειες ενώ συγχρόνως αυξάνουν την ενεργειακή απόδοση των συστημάτων θέρμανσης/ψύξης. Ο πρώτος στόχος της μείωσης των απωλειών θερμότητας επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της ανακαίνισης των κτιρίων, ενώ η ενεργειακή απόδοση μπορεί να ενισχυθεί σημαντικά με την αύξηση του ποσοστού εγκατάστασης αντλιών θερμότητας.
«Στην Ελλάδα εφαρμόζονται ήδη μέτρα για την αναβάθμιση των κτιρίων, τα οποία όμως στοχεύουν κυρίως στη βελτίωση της μόνωσης ενώ, έως τώρα, το πεδίο εφαρμογής τους, περιορίζεται από την ανεπαρκή χρηματοδότηση που διατίθεται για επιδοτήσεις και από γραφειοκρατικές καθυστερήσεις. Τα πρόσθετα μέτρα που είναι σε ισχύ δημιουργούν κίνητρα για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στις στέγες και για την αντικατάσταση ορισμένων λευκών συσκευών (ψυγεία και κλιματιστικά) με νέες συσκευές μεγαλύτερης απόδοσης. Επιπλέον, ελλείψει συντονισμού στην εφαρμογή των μέτρων, δεν είναι εφικτό να επωφεληθούν στο έπακρο από πιθανές συνέργειες. Επομένως, είναι σημαντικό να προσπαθήσουμε να προσδιορίσουμε τον τρόπο με τον οποίο τα αποτελέσματα της ανάλυσης που παρουσιάστηκε παραπάνω μπορούν να παράσχουν καθοδήγηση στους φορείς χάραξης πολιτικής οι οποίοι, σε αυτή την κρίσιμη περίοδο ανακατατάξεων στις αγορές ενέργειας και παγκόσμιας οικονομικής αβεβαιότητας, καλούνται να αντιμετωπίσουν την ενεργειακή φτώχεια και να βελτιώσουν τις ενεργειακές δαπάνες των νοικοκυριών υπό συνθήκες πληθωρισμού», σημειώνει η σχετική έρευνα.
Οι συστάσεις πολιτικής που απορρέουν από τα αποτελέσματα αυτής της ανάλυσης είναι η θεσμοθέτηση της υποχρεωτικής αντικατάστασης των συστημάτων θέρμανσης που βασίζονται σε ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο και αέριο) με αντλίες θερμότητας, η εφαρμογή μέτρων που ενθαρρύνουν την αλλαγή στις καταναλωτικές επιλογές με στόχο την ενεργειακή επάρκεια ενώ, ταυτόχρονα, μπορούν να εξασφαλίσουν ικανοποιητικές συνθήκες ποιοτικής διαβίωσης για να αποφευχθεί το φαινόμενο ενεργειακής ανάδρασης (rebound effect), η επιλογή της ριζικής ανακαίνισης κατά τον σχεδιασμό υποστηρικτικών μέτρων, (αν και η ήπια ανακαίνιση ή ο συνδυασμός των δύο αποτελούν επίσης αποδεκτές επιλογές) και μέτρα που προωθούν τις εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών με σκοπό την κάλυψη των ηλεκτρικών αναγκών σε οικιακά κτίρια.
