Οι πιο ακραίες καιρικές συνθήκες αναδιαμορφώνουν τη διαθεσιμότητα του νερού, ενός εμπορεύματος που ενσωματώνεται σχεδόν σε κάθε προϊόν που πωλείται στις διεθνείς αγορές. Το 2016, περίπου 636 εκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού νερού διακινήθηκαν παγκοσμίως, μέσω αγωγών, φορτηγών και αγορών χαρτιού. Αλλά αυτή η ποσότητα αποτελεί τελικά ένα απειροελάχιστο ποσοστό των κυβικών μέτρων που «διακινούνται μέσω των γεωργικών προϊόντων, τα οποία την ίδια χρονιά έφθασαν τα 2 τρισεκατομμύρια.
Μάλιστα, στον γεωργικό τομέα, μόλις 10 βασικά προϊόντα, μεταξύ των οποίων το ρύζι, η σοκολάτα και ο καφές, ήταν υπεύθυνα για το 60% του εικονικού νερού που διακινήθηκε την ίδια χρονιά.
Το «εικονικό νερό» ή κατά άλλους αόρατο ή κρυμμένο νερό (virtual water) εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 2,9 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα έως το 2050 και θα αυξηθεί περαιτέρω στα 3,4 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα έως το 2100. Πρόκειται για το νερό που διακινείται με έναν «αθόρυβο τρόπο» κυρίως μέσω του εμπορίου τροφίμων και άλλων προϊόντων που παράγονται με την χρήση νερού, σε αντίθεση με το «φυσικό νερό» που αγοράζεται και πωλείται μέσω αγωγών, μπουκαλιών και συμβολαίων.
Και σε έναν κόσμο που θερμαίνεται, ο έλεγχος του νερού αναδεικνύεται σε φλέγον ζήτημα για την παγκόσμια οικονομία.
Οι πιο αποτελεσματικές συναλλαγές θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση των αναγκών σε νερό, με πιθανή εξοικονόμηση 6 τρισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων νερού μέχρι το τέλος του αιώνα, που ισοδυναμεί με σχεδόν 2 δισεκατομμύρια πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων.
Η γεωργία αποτελεί το 80% έως 90% της συνολικής κατανάλωσης νερού της ανθρωπότητας, επομένως οι προσπάθειες για την ορθότερη διαχείριση του εικονικού εμπορίου νερού θα πρέπει να επικεντρωθεί στα τρόφιμα. Αλλά υπάρχει και αυξανόμενο ενδιαφέρον για το νερό που χρησιμοποιείται και για την παραγωγή άλλων προϊόντων. Για παράδειγμα, χρειάζονται 3,9 κυβικά μέτρα νερού για να κατασκευαστεί ένα μόνο βαμβακερό μπλουζάκι. Για να κατασκευαστεί ένα ζευγάρι δερμάτινες μπότες μπορεί να απαιτηθούν έως και 14,5 κυβικά μέτρα νερού. ένα smartphone, περίπου 12,7 κυβικά μέτρα, σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη για λογαριασμό του Friends of the Earth. Το νερό χρησιμοποιείται επίσης για την εξόρυξη και τη διύλιση του πετρελαίου, του άλλου σημαντικότερου αγαθού στον κόσμο. Το αργό που μεταφέρεται σε γιγάντια δεξαμενόπλοια αποτελείται κατά 0,15% από νερό, που σημαίνει ότι περίπου 22 εκατομμύρια βαρέλια νερού εξάγονται με πλοία ετησίως, σύμφωνα με την εταιρεία εμπορικών αναλύσεων Kpler.
Η κλιματική κρίση και η εξοικονόμηση νερού
Η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε ένα παγκόσμιο εμπόριο νερού που δεν είναι πάντα προφανές ούτε ξεκάθαρο. Οι πιο ακραίες καιρικές συνθήκες αναδιαμορφώνουν τη διαθεσιμότητα του νερού, ενός εμπορεύματος που ενσωματώνεται σχεδόν σε κάθε προϊόν που αγοράζεται και πωλείται στις διεθνείς αγορές.
Οι μέσες παγκόσμιες θερμοκρασίες αυξήθηκαν κατά 1,8 βαθμούς Κελσίου τον Σεπτέμβριο και αυτό ήταν ένα σοκ για τους επιστήμονες. Η ατμόσφαιρα δημιουργεί 7% περισσότερους υδρατμούς για κάθε επιπλέον βαθμό Κελσίου. Αυτό είναι ένα είδος εικονικού νερού, το οποίο εάν και δεν φαίνεται με γυμνό μάτι, μπορεί ωστόσο να αξιοποιηθεί.
Από οικονομική άποψη, το νερό είναι ως επί το πλείστον εικονικό. Το φυσικό υγρό είναι μόνο το 0,0002% του παγκόσμιου εμπορίου. Αυτό σημαίνει ότι η πραγματική οικονομία του νερού είναι κυρίως κρυμμένη, όπως και οι κλιματικές συνέπειες.
Οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης με τους καύσωνες και τις ξηρασίες αναδεικνύουν την κρισιμότητα της διαχείρισης του νερού ειδικά στις κατεξοχήν περιοχές παραγωγής τροφίμων όπως είναι η Ευρώπη, οι ΗΠΑ και η Αυστραλία, οι οποίες δοκιμάζονται όλο και περισσότερο από παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας.
Σήμερα, 3,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι έχουν ανεπαρκή πρόσβαση σε νερό τουλάχιστον ένα μήνα κάθε χρόνο. Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός αναμένει ότι ο αριθμός αυτός θα αυξηθεί σε περισσότερα από 5 δισεκατομμύρια έως το 2050.
Σχεδόν ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός θα ζει σε περιοχές υψηλού κινδύνου μέχρι τα μέσα αυτού του αιώνα. Οι 25 χώρες που εκτίθενται σε εξαιρετικά υψηλό υδατικό στρες χρησιμοποιούν το 80% της φυσικής τους παροχής νερού για άρδευση, κτηνοτροφία, βιομηχανία ή οικιακές ανάγκες, σύμφωνα με έκθεση του World Resources Institute. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και οι βραχυπρόθεσμες ξηρασίες μπορούν να θέσουν αυτά τα μέρη σε κίνδυνο να ξεμείνουν από νερό, ένα σενάριο που έχει επαληθευθεί στην Ινδία, το Ιράν, το Μεξικό, τη Νότια Αφρική και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Τα δύο τρίτα του παγκόσμιου γλυκού νερού ρέουν πέρα από τα εθνικά σύνορα, ωστόσο μόνο σε πέντε διασυνοριακούς υδροφόρους ορίζοντες από τους 300 παγκοσμίως έχουν υπογραφεί συμφωνίες που ρυθμίζουν τη χρήση του νερού.
Και τα πράγματα γίνονται όλο και πιο περίπλοκα όσο οδεύουμε προς το μέλλον. Το ερευνητικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου του Maryland προβλέπει ότι στο μέλλον οι περισσότερες από τις εξαγωγές εικονικού νερού στον κόσμο θα προέρχονται από τη λεκάνη του Αμαζονίου, τις κεντρικές ΗΠΑ, τη βόρεια Ινδία και τμήματα του νότιου Καναδά και της Ρωσίας. Αλλά ακόμη και ισχυρά επιστημονικά μοντέλα δεν μπορούν να προβλέψουν πώς αυτές οι μεταβαλλόμενες τάσεις θα επηρεάσουν τις γεωπολιτικές σχέσεις και τις ζωές των ανθρώπων που ζουν κατά μήκος των βασικών πλωτών οδών.
