Ροή
Ένα πιο φιλικό πλαίσιο στην εφαρμογή των προτύπων για τις καλές γεωργικές και περιβαλλοντικές πρακτικές (ΚΓΠΚ) καθώς και στην χορήγηση των ενισχύσεων για ορισμένες ομάδες αγροτών θέτει η αναθεώρηση της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), η οποία εγκρίθηκε την Δευτέρα. Το Συμβούλιο έδωσε τελικά το «πράσινο» φως για την στοχευμένη αναθεώρηση ορισμένων βασικών πράξεων της ΚΑΠ, μία κίνηση που έρχεται ως απάντηση στις κινητοποιήσεις των Ευρωπαίων αγροτών τους τελευταίους μήνες αλλά και ως μια πρώτη αντίδραση στο συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον που δημιουργούν οι γεωπολιτικές εξελίξεις (όπως η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία) η κλιματική κρίση (με τα ακραία καιρικά φαινόμενα) και η ανάγκη σύνδεσης πράσινων παρεμβάσεων με τις επιδοτήσεις που λαμβάνουν οι αγρότες.
Αν και οι αγρότες έχουν θέσει αρκετά ζητήματα που χρήζουν αναθεώρησης, η αναθεώρηση πραγματοποιείται τμηματικά αρχής γενομένης από την μείωση της γραφειοκρατίας και στην απλούστευση των διαδικασιών για την λήψη των ενισχύσεων από τους αγρότες. Έρχεται ως απάντηση σε ζητήματα που προέκυψαν κατά το πρώτο έτος εφαρμογής της νέας ΚΑΠ και αφορά σε στοιχεία του κανονισμού για τα στρατηγικά σχέδια και του «οριζόντιου κανονισμού», δηλαδή του κανονισμού για τη χρηματοδότηση, τη διαχείριση και την παρακολούθηση της κοινής γεωργικής πολιτικής (ο «οριζόντιος κανονισμός»).
Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε η Κομισιόν από τις 7 Μαρτίου έως τις 8 Απριλίου, το 78% των αγροτών χρησιμοποιεί βοήθεια για την υποβολή της ενιαίας ενίσχυσης ενώ όπως ανέφεραν οι συμμετέχοντες, απαιτείται να αφιερώνουν πολλές ώρες στην προετοιμασία και την παρακολούθηση των επιτόπιων ελέγχων.
Οι επικαιροποιημένοι κανόνες προσφέρουν απλοποίηση, μειώνουν τον διοικητικό φόρτο και παρέχουν μεγαλύτερη ευελιξία για τη συμμόρφωση με ορισμένες περιβαλλοντικές προϋποθέσεις, διασφαλίζοντας παράλληλα ένα προβλέψιμο πλαίσιο για τους αγρότες. Σύμφωνα με την Κομισιόν, «το κείμενο επιτυγχάνει μια προσεκτική ισορροπία μεταξύ της ανάγκης διατήρησης των φιλοδοξιών βιωσιμότητας που περιλαμβάνονται στην τρέχουσα ΚΑΠ και της διασφάλισης ότι οι ανησυχίες των αγροτών αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά και έγκαιρα».
Οι αλλαγές που περιλαμβάνονται στην αναθεώρηση της νέας ΚΑΠ
Με την αναθεώρηση της ΚΑΠ, οι χώρες της ΕΕ θα μπορούν να τροποποιούν τα στρατηγικά τους σχέδια δύο φορές το χρόνο σε μόνιμη βάση αντί για μία φορά που ισχύει σήμερα ενώ θα εξακολουθεί να είναι δυνατή η υποβολή τριών επιπλέον αιτημάτων μέσα στην προγραμματική περίοδο (2023-2027), παρέχοντας με αυτό τον τρόπο στα κράτη μέλη μεγαλύτερη ευελιξία για την αντιμετώπιση των μεταβαλλόμενων συνθηκών.
Όσον αφορά στη βασική δέσμη αλλαγών, αυτές αφορούν στα πρότυπα για τις καλές γεωργικές και περιβαλλοντικές πρακτικές (ΚΓΠΚ), δηλαδή στο σύνολο των προτύπων επωφελών για το περιβάλλον και το κλίμα, τα οποία ισχύουν για τους αγρότες που λαμβάνουν ενισχύσεις και αναφέρονται ως όροι που πρέπει να τηρούνται προκειμένου να λάβουν στήριξη. Στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη - μέλη θα έχουν την δυνατότητα να χορηγούν προσωρινές και στοχευμένες παρεκκλίσεις από ορισμένες απαιτήσεις αιρεσιμότητας σε περίπτωση απρόβλεπτων κλιματικών συνθηκών, που εμποδίζουν τους αγρότες να τις τηρήσουν ενώ θα πρέπει να ενημερώνουν την Επιτροπή μία φορά τον χρόνο για τις εν λόγω παρεκκλίσεις.
Πιο αναλυτικά , εισάγονται αλλαγές και εξαιρέσεις στα πρότυπα 5,6,7,8 και 9. Όπως υπογραμμίζει το σχετικό κείμενο, ο αυξανόμενος αριθμός ακραίων μετεωρολογικών γεγονότων και ζημιών σε μόνιμα λιβάδια χαρακτηρισμένα ως περιβαλλοντικά ευαίσθητα, αυξάνει τη συχνότητα εμφάνισης συγκεκριμένων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν αγρότες στην εφαρμογή των απαιτήσεων των προτύπων 5, 6, 7 και 9. Υπάρχει επίσης κίνδυνος τέτοιες απαιτήσεις να είναι δυσανάλογες σε σχέση με την πραγματική συμβολή τους στην επίτευξη του στόχου προστασίας για τα πρότυπα 5, 6 και 7 και τον στόχο της προστασίας των οικοτόπων και των ειδών για το πρότυπο 9. Για να αποφευχθούν τέτοιες καταστάσεις, θα πρέπει να επιτρέπεται στα κράτη μέλη να καθιερώνουν ειδικές εξαιρέσεις από τις απαιτήσεις των προτύπων 5, 6, 7 και 9 για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων κατά την εφαρμογή αυτών των προτύπων με βάση τον στόχο με βάση τα αντικειμενικά και χωρίς διακρίσεις κριτήρια όπως είναι οι τύποι εδάφους, οι καλλιέργειες ή γεωργικά συστήματα ή ζημιές σε μόνιμα λιβάδια που οφείλονται, μεταξύ άλλων, σε άγρια ζώα ή χωροκατακτητικά είδη».
Για την ΚΓΠΚ 6 για την κάλυψη του εδάφους κατά τις ευαίσθητες περιόδους, τα κράτη μέλη θα έχουν μεγαλύτερη ευελιξία να αποφασίσουν ποια εδάφη θα προστατεύσουν και σε ποια εποχή, με βάση τις εθνικές και περιφερειακές ιδιαιτερότητες. Όπως επισημαίνει η Κομισιόν, η εφαρμογή των απαιτήσεων σύμφωνα με το πρότυπο 6 επηρεάζονται από ένα ευρύ φάσμα παραγόντων. Η ελάχιστη κάλυψη του εδάφους μπορεί να εξασφαλιστεί με διαφορετικά μέσα που εξαρτώνται όχι μόνο από το έδαφος και τις κλιματολογικές συνθήκες, αλλά και σε παράγοντες όπως η επιλογή των καλλιεργειών και η διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου σε ένα δεδομένο έτος. Επιπλέον, μπορεί να υπάρχουν διαφορετικές ευαίσθητες περίοδοι ανάλογα με τις ειδικές εδαφοκλιματικές συνθήκες, ενώ οι παραγωγικές επιλογές και ιδίως οι αποφάσεις σποράς, απαιτούν από τους αγρότες να είναι σε θέση να συμβιβάσουν τις απαιτήσεις του προτύπου 6 με τις απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες. «Λαμβάνοντας υπόψη αυτούς τους παράγοντες, τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι σε θέση να διαχειρίζονται τις απαιτήσεις του προτύπου 6 πιο ευέλικτα από εκείνες άλλων λαμβάνοντας υπόψη μια σειρά παραγόντων, όπως το έδαφος και τις κλιματικές συνθήκες», αναφέρεται σχετικά.
Για την ΚΓΠΚ 7 που αφορά στην διατήρηση του εδαφικού δυναμικού και την αμειψισπορά (η οποία είναι ουσιαστικά η εναλλαγή των καλλιεργειών και θα παραμείνει η κύρια πρακτική) οι ευρωπαϊκές χώρες θα μπορούν να χρησιμοποιούν τη διαφοροποίηση των καλλιεργειών ως εναλλακτική λύση και μάλιστα προβλέπεται και η ύπαρξη ελάχιστων απαιτήσεων για αυτό.
Όσον αφορά στο πρότυπο 8 που αναφέρεται στα χαρακτηριστικά του τοπίου, οι αγρότες θα είναι υποχρεωμένοι μόνο να διατηρήσουν τα υπάρχοντα χαρακτηριστικά του τοπίου και στο εξής θα ενθαρρύνονται, σε εθελοντική βάση, να διατηρούν τη γη σε αγρανάπαυση ή να δημιουργούν νέα χαρακτηριστικά τοπίου μέσω οικολογικών συστημάτων. Όπως σημειώνεται, ο ευρωπαϊκός κανονισμός προβλέπει εργαλεία με τα οποία τα κράτη μπορούν να αναστρέψουν την απώλεια της βιοποικιλότητας και την διατήρηση των οικοτόπων και των τοπίων. Ένα από αυτά τα στοιχεία είναι το σύστημα της αιρεσιμότητας. Ειδικότερα, το πρότυπο 8 περιλαμβάνει πολλές απαιτήσεις, συμπεριλαμβανομένης της υποχρέωσης αφιέρωσης ορισμένου μεριδίου της αροτραίας γης σε μη παραγωγικές περιοχές και χαρακτηριστικά.
Πιο συγκεκριμένα, ως προς την υποχρέωση διάθεσης μεριδίου της καλλιεργήσιμης γης σε μη παραγωγικές περιοχές και χαρακτηριστικά, οι γεωργοί που υποβάλλουν αίτηση για άμεσες ενισχύσεις και παρεμβάσεις πρέπει να τηρούν αυτή την απαίτηση χωρίς καμία αποζημίωση για το κόστος ή το διαφυγόν εισόδημα. Αυτό μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να συνεπάγεται σημαντική οικονομική επιβάρυνση για τους γεωργούς και τους δικαιούχους, ειδικά αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι δεν είναι δυνατή η καλλιέργεια ή η εκτροφή ζώων στην αρόσιμη γη που είναι αφιερωμένη σε μη παραγωγικές εκτάσεις ή χαρακτηριστικά σύμφωνα με το πρότυπο GAEC 8. Ως εκ τούτου το σχετικό άρθρο του κανονισμού τροποποιείται και προβλέπεται η παροχή ενός εργαλείου που θα παρέχει περισσότερη ευελιξία με την προσφορά κινήτρων που αντισταθμίζουν τουλάχιστον ένα μέρος των δαπανών και των διαφυγόντων εσόδων που συνδέονται με τέτοιους μη παραγωγικούς τομείς και χαρακτηριστικά. Στο πλαίσιο αυτό προβλέπεται τροποποίηση για να διασφαλιστεί ότι τα κράτη θα παρέχουν υποστήριξη σε οικολογικά συστήματα που καλύπτουν την αρόσιμη γη, τις πρακτικές για την συντήρηση μη παραγωγικών περιοχών, όπως αγρανάπαυση, και για την εγκατάσταση νέων χαρακτηριστικών του τοπίου.
Παράλληλα, παραμένουν ως όροι η υποχρέωση διατήρησης των χαρακτηριστικών του τοπίου και η απαγόρευση κοπής φρακτών και δέντρων κατά την περίοδο αναπαραγωγής και εκτροφής των πτηνών.
Οι εξαιρέσεις που προβλέπονται στην αναθεωρημένη ΚΑΠ
Όσον αφορά στις εξαιρέσεις, η αναθεωρημένη ΚΑΠ θα εξαιρεί τις μικρές εκμεταλλεύσεις έκτασης κάτω των 10 εκταρίων (δηλαδή το 65% των δικαιούχων της ΚΑΠ) από ελέγχους και κυρώσεις που σχετίζονται με τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις όρων βάσει της ΚΑΠ, ένα μέτρο που αποσκοπεί στην μείωση του διοικητικού φόρτου που σχετίζεται με τους ελέγχους. «Οι απαιτήσεις που προβλέπονται στον κανονισμό μπορεί να είναι δυσανάλογα υψηλές για τους μικρούς αγρότες και τις εθνικές διοικήσεις. Ως εκ τούτου, εκτός από τις ευελιξίες που αφορούν στα πρότυπα 6, 7 και 8, η επιβάρυνση για τους μικρούς αγρότες και τους εθνικούς διοικήσεις που συνδέονται με τους ελέγχους πρέπει να χαλαρώσει», σημειώνει η Κομισιόν.
Από πότε θα ισχύουν οι αλλαγές στη νέα ΚΑΠ
Ο νόμος θα υπογραφεί από τους εκπροσώπους του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Στη συνέχεια θα δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα και θα τεθεί σε ισχύ την επομένη της δημοσίευσής του, έως τα τέλη Μαΐου. Οι αγρότες όμως, θα μπορούν να εφαρμόζουν αναδρομικά ορισμένους από τους νέους κανόνες που σχετίζονται με τις περιβαλλοντικές προϋποθέσεις για το 2024.
Όπως αναφέρει το σχετικό κείμενο που υιοθέτησε χθες, Δευτέρα, η Κομισιόν «οι αγρότες αντιμετωπίζουν ένα εξαιρετικό φάσμα δυσκολιών και αβεβαιοτήτων. Συγκεκριμένα, τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζονται από σημαντικό αριθμό ακραίων μετεωρολογικών γεγονότων συμπεριλαμβανομένων ξηρασιών και πλημμυρών σε διάφορα μέρη της Ένωσης. Αυτά τα γεγονότα επηρεάζουν την παραγωγή και τα έσοδα, και έχουν επίσης σημαντικό αντίκτυπο στην εκτέλεση και την τήρηση του ημερολογίου των συνήθων αγρονομικών πρακτικών. Οι υψηλές τιμές ενέργειας και εισροών και οι αβεβαιότητες που προκύπτουν από τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, το κόστος διαβίωσης, ο πληθωρισμός, η πτώση της αξίας της παραγωγής δημητριακών το 2023 και η αλλαγή στις διεθνείς εμπορικές ροές έχουν οδηγήσει σε περαιτέρω αβεβαιότητες και πιέσεις στους αγρότες (…) Κατά συνέπεια, υπάρχει ανάγκη επανεξέτασης και απλούστευσης ορισμένων διατάξεων κανονισμών (ΕΕ) 2021/2115 και (ΕΕ) 2021/2116 για να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη μπορούν να προσαρμόσουν καλύτερα τα στρατηγικά σχέδια της ΚΑΠ στις ανάγκες των αγροτών και να παρέχουν στους αγρότες μεγαλύτερη ευελιξία στην εκτέλεση των γεωργικών δραστηριοτήτων τους λαμβάνοντας υπόψη τις αυξανόμενες προκλήσεις, την αστάθεια του καιρού και την οικονομική αβεβαιότητα».
