Σε εξέλιξη είναι η Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (COP29), η οποία φέτος διεξάγεται στο Μπακού στο Αζερμπαϊτζάν από τις 11 έως τις 22 Νοεμβρίου. Η φετινή διοργάνωση λαμβάνει χώρα εν μέσω των αυξανόμενων ανησυχιών για την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας και της αποτυχίας των ανεπτυγμένων χωρών να εκπληρώσουν τις υπάρχουσες δεσμεύσεις τους για μετριασμό των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής.
Ο επείγων χαρακτήρας της φετινής διοργάνωσης προδιαγράφεται από την πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν χώρες σε όλο τον κόσμο, όπως η Ισπανία, το Νεπάλ, οι ΗΠΑ αλλά και μεσογειακές χώρες όπως είναι η Ελλάδα οι οποίες καλούνται να ανταποκριθούν σε πλημμύρες, πυρκαγιές, τυφώνες και παρατεταμένη ξηρασία.
Φέτος, δίνεται έμφαση στη χρηματοδότηση και στους Νέους Συλλογικούς Ποσοτικοποιημένους Στόχους (NCQG). Στο πλαίσιο αυτό, επιδίωξη είναι να τεθεί «ένας πιο φιλόδοξος, διαφανής και προβλέψιμος στόχος χρηματοδότησης για το κλίμα που ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες των αναπτυσσόμενων χωρών για μετριασμό, προσαρμογή ενώ θα αντιμετωπίζει τις απώλειες και ζημιές.
Όπως είναι αναμενόμενο, θα γίνει ανασκόπηση του στόχου χρηματοδότησης των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το κλίμα που τέθηκε από τις ανεπτυγμένες χώρες το 2009 και εγκρίθηκε κατά τη Συμφωνία του Παρισιού του 2015. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι τα χρήματα δεν έχουν φθάσει μέχρι στιγμής στις πληγείσες χώρες του Παγκόσμιου Νότου.
Παρά τη συστηματική αποτυχία διανομής κεφαλαίων, φέτος έχει τεθεί ως προτεραιότητα η εξασφάλιση δέσμευσης τουλάχιστον για 1 τρισεκατομμύριο δολάρια για ετήσια χρηματοδότηση για το κλίμα για τις αναπτυσσόμενες χώρες, αντικαθιστώντας τον στόχο των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων καθώς λήγει η προθεσμία του επόμενου έτους.
Η συνάντηση θα επικεντρωθεί επίσης στον Παγκόσμιο Απολογισμό (Global Stocktake), μία διαδικασία που σχεδιάστηκε ώστε να ενημερώσει τον επόμενο γύρο των εθνικών κλιματικών σχεδίων. Κατά τη διάρκεια της COP28, οι χώρες είχαν αποφασίσει να απομακρυνθούν από τα ορυκτά καύσιμα, να διπλασιάσουν το ποσοστό της ενεργειακής απόδοσης και να τριπλασιάσουν το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην παραγωγή ενέργειας.
Στο πλαίσιο της συγκέντρωσης κεφαλαίων θα συζητηθεί και η εξέλιξη του ταμείου απωλειών και ζημιών, το οποίο ξεκίνησε επίσημα στην COP28, αλλά εξακολουθεί να εξαρτάται από εθελοντικές προσφορές για την πλήρωσή του, καθώς δεν απορρέει κάποια υποχρέωση για τα κράτη να το στηρίξουν.
Πολλές χώρες έχουν υποσχεθεί χρήματα για το ταμείο, αλλά αυτά τα ποσά είναι μικρά σε σύγκριση με τα χρήματα που χρειάζονται οι αναπτυσσόμενες χώρες για να ανταποκριθούν σε καταστροφές που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή.
Εν τω μεταξύ, οι περισσότερες από τις ανεπτυγμένες χώρες συνεχίζουν να βασίζονται στα ορυκτά καύσιμα ως την κύρια πηγή ενέργειας τους, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ που είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο. Ο επερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έχει δεσμευτεί να αυξήσει την παραγωγή πετρελαίου και τις έρευνες για νέα κοιτάσματα ορυκτών καυσίμων.
Εκτός όμως από τα ορυκτά, η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ ως προέδρου των ΗΠΑ, του μεγαλύτερου παραγωγού εκπομπών στον κόσμο ιστορικά και του δεύτερου μεγαλύτερου εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου τώρα, έχει ρίξει μια σκιά αμφιβολίας στο μέλλον της συλλογικής δράσης για το κλίμα. Και αυτό επειδή κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, ο Τραμπ υποσχέθηκε να αφαιρέσει τις ΗΠΑ από τη διεθνή συνεργασία για το κλίμα και να μεγιστοποιήσει την παραγωγή ορυκτών καυσίμων μόλις εκλεγεί. Παρόμοια πολιτική είχε υιοθετήσει και κατά την προηγούμενη θητεία του.
Ένα άλλο θέμα που η προεδρία της COP29 έχει επισημάνει ως μία από τις «κυριότερες προτεραιότητές της» είναι η πλήρης έναρξη των αγορών άνθρακα που προβλέπει το Άρθρο 6. Αυτό περιλαμβάνει την πλήρη «λειτουργία» τόσο του άμεσου εμπορίου από χώρα σε χώρα σύμφωνα με το άρθρο 6.2 όσο και μιας διεθνούς αγοράς άνθρακα. Ο συγκεκριμένος τομέας παραμένει σε εκκρεμότητα εδώ και χρόνια ενώ οι συζητήσεις στην COP28 απέβησαν άκαρπες. Αυτή η αποτυχία σημαίνει ότι, για παράδειγμα, δεν ήταν σαφές τι είδους έργα θα μπορούσαν να δημιουργήσουν πιστώσεις για το εμπόριο σύμφωνα με τα συστήματα του άρθρου 6.2 και 6.4. Ασάφεια υπάρχει επίσης για το εάν τα μέρη μπορούν ή όχι να διατηρήσουν το δικαίωμα να ανακαλέσουν την εξουσιοδότηση πιστώσεων που έχουν εκδώσει, καθώς και το πόσο εμπιστευτικές μπορεί να είναι οι συναλλαγές που πραγματοποιούν με άλλες χώρες.
Χρηματοδότηση: Διχασμένα τα κράτη – Ασαφείς οι ρόλοι και οι ευθύνες
Το μεγαλύτερο ζήτημα στην COP29 θα είναι ο «νέος συλλογικός ποσοτικός στόχος» (NCQG) για τη χρηματοδότηση του κλίματος. Οι κυβερνήσεις βρίσκονται σε αδιέξοδο εδώ και μήνες στις συζητήσεις για τις λεπτομέρειες αυτού του στόχου, ο οποίος πρέπει να συμφωνηθεί φέτος. Αυτός πρόκειται να αντικαταστήσει τον υπάρχοντα στόχο – που συμφωνήθηκε το 2009 – για τις ανεπτυγμένες χώρες να παρέχουν 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως από το 2020 στις αναπτυσσόμενες χώρες, προκειμένου να τις βοηθήσουν να μειώσουν τις εκπομπές και να προετοιμαστούν για την κλιματική αλλαγή.
Μετά από τη Συμφωνία του Παρισιού το 2015, τα κράτη δεσμεύτηκαν επίσης να κλιμακώσουν τις προβλέψεις χρηματοδότησης για το κλίμα για τις αναπτυσσόμενες χώρες «από το κατώτατο όριο των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων» από το 2025.
Οι εκτιμήσεις των διεθνών αναλυτών αλλά και κυβερνήσεων των αναπτυσσόμενων κρατών έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες θα χρειαστούν υποστήριξη για να επενδύσουν πολλά τρισεκατομμύρια δολάρια τα επόμενα χρόνια προκειμένου να επιτύχουν τις δεσμεύσεις τους για το κλίμα.
Πολλές αναπτυσσόμενες χώρες έχουν προτείνει έναν στόχο της τάξης του 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων ετησίως ή περισσότερο, αλλά οι ανεπτυγμένες χώρες – που μέχρι στιγμής ήταν υπεύθυνες για την παροχή χρηματοδότησης για το κλίμα – διστάζουν να προτείνουν αριθμούς.
Οι διαπραγματευτές στη Διάσκεψη πρέπει επίσης να καταλήξουν σε μια απόφαση σχετικά με το ποιος είναι υπεύθυνος για την παροχή χρηματοδότησης για το κλίμα, από πού πρέπει να προέρχεται και πώς πρέπει να ορίζεται και να κατευθύνεται.
Σε γενικές γραμμές, οι αναπτυσσόμενες χώρες θα ήθελαν να δουν τα χρήματα να προέρχονται σε μεγάλο βαθμό από δημόσιους πόρους των αναπτυγμένων κρατών. Από την άλλη, οι ανεπτυγμένες χώρες θα ήθελαν να δουν κάποιες αναδυόμενες οικονομίες (Ινδία κλπ) να μοιράζονται μέρος του βάρους, καθώς και να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση σε άλλες πηγές, όπως οι ιδιωτικές επενδύσεις και η εμπλοκή των αναπτυξιακών τραπεζών.
Οι θέσεις της ελληνικής πλευράς - Στο επίκεντρο η ανάγκη για εξεύρεση πόρων
Η Ελλάδα συμμετέχει με εθνικό περίπτερο, στη φετινή COP29, το οποίο εγκαινίασε στις 13/11 ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης. Στο περιθώριο της Διάσκεψης ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θόδωρος Σκυλακάκης, αναφέρθηκε στις προκλήσεις για το Κλίμα και σημείωσε ότι «η αποτελεσματικότητα δεν είναι ευχολόγιο, έχει απόλυτη προτεραιότητα στις πολιτικές μας για το κλίμα».
Ο κ. Σκυλακάκης, συνοδεύοντας τον Πρωθυπουργό, συμμετείχε σε μία σειρά εκδηλώσεων και διμερών συναντήσεων, κατά τις οποίες συζητήθηκαν -μεταξύ άλλων-, οι απαιτούμενες πολιτικές για την προσαρμογή στο νέο κλίμα, η σημασία της συνεργασίας για την επίτευξη σημαντικών ενεργειακών στόχων, καθώς επίσης οι πρωτοβουλίες που λαμβάνονται για την πράσινη μετάβαση και την περαιτέρω ενίσχυση της επενδυτικής εμπιστοσύνης της χώρας.
Όπως τόνισε, πρόκειται για μια διπλή πρόκληση, την προσαρμογή στο νέο κλίμα και την ανταπόκριση στους φιλόδοξους στόχους που θέτει γι’ αυτό η Ευρώπη- όπου θα χρειαστεί να δαπανηθούν, και μάλιστα ταυτοχρόνως, σημαντικά ποσά.
«Το νέο κλίμα δημιουργεί τεράστιες δημοσιονομικές προκλήσεις για τα επόμενα 30-40 χρόνια, καθώς οι υποδομές μας δεν είναι προσαρμοσμένες σ’ αυτό», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Υπουργός.
Μιλώντας για την ενεργειακή μετάβαση, σημείωσε πως στην αρχή η πράσινη ενέργεια έχει πολλά οφέλη. «Όσο περνάει ο καιρός, όμως, αυτό που αντιμετωπίζουμε είναι η στοχαστικότητα (δηλαδή ο ήλιος δεν βγαίνει κάθε ημέρα, ούτε ο αέρας φυσάει καθημερινά, κ.λπ.) της πράσινης ενέργειας. Συνεπώς, το κόστος για τη συντήρηση ενός ηλεκτρικού συστήματος μόνο με πράσινη ενέργεια, αυξάνει και τη συνθετότητα να χτιστεί αυτό το σύστημα και αυξάνει επίσης την ανάγκη για αποθήκευση και διασυνδέσεις», πρόσθεσε. Εξήγησε, ακόμη, πως στο μελλοντικό, ενεργειακό σύστημα, δεν είναι η ποσότητα που θα έχει σημασία, αλλά η ποιότητα του μείγματος, η οποία προκύπτει από τους διαφορετικούς καιρούς που έχουν οι χώρες (π.χ. καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας - Αιγύπτου).
Παράλληλα, επισήμανε πως ξένοι «παίκτες» αναζητούν ευκαιρίες να παράγουν ενέργεια εκτός των συνόρων τους, εκφράζοντας ενδιαφέρον για την Ελλάδα. «Η βάση αυτού του ανανεωμένου ενδιαφέροντος είναι η επενδυτική εμπιστοσύνη», υπογράμμισε ο Υπουργός, για να προσθέσει πως οι επενδύσεις, υψηλής ποιότητας, στη χώρα αποτελούν «κλειδί» για το brain gain. «Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να μεταφέρουμε το μήνυμα ότι η Ελλάδα είναι φιλική προς τις επενδύσεις και μπορεί να προσφέρει στους επενδυτές φθηνή πράσινη ενέργεια, ενώ παράλληλα πρέπει να γίνουν μεταρρυθμίσεις, π.χ. για τη μείωση της γραφειοκρατίας, κ.ά.».
Υπογράμμισε, επίσης, πως «τα επόμενα 20 χρόνια θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε πολύ περισσότερη ενέργεια και την ίδια στιγμή θα χρειαστεί να την μετατρέψουμε σε πράσινη -και μάλιστα μεγάλο μέρος της ενέργειας που, ήδη, χρησιμοποιούμε» και πως αυτή η αγορά, έχοντας αυτά τα χαρακτηριστικά απευθύνεται, πρωτίστως, στους επενδυτές με μακροπρόθεσμη προοπτική.
Τέλος, σε επαφές που είχε ο κ. Σκυλακάκης με ομολόγους του Υπουργούς από την Βουλγαρία, την Μολδαβία και την Ρουμανία, συζήτησε τα οφέλη από την περιφερειακή συνεργασία τους σε έργα, όπως είναι ο κάθετος διάδρομος φυσικού αερίου, για τον οποίο ανέφερε χαρακτηριστικά: «Είναι μια συνεργασία, που ενισχύει τους δεσμούς φιλίας στην περιοχή, οι οποίοι είναι εξαιρετικά πολύτιμοι σε περιόδους ανάγκης. Και είναι σημαντικό να δρούμε ως μια ευρύτερη περιοχή, για να έχουμε πιο δυνατή φωνή στην κοινή μας ευρωπαϊκή προσπάθεια. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι όταν δρούμε από κοινού, ως μια ευρύτερη περιοχή, μπορούμε να επωφεληθούμε όλοι. Ο κάθετος διάδρομος είναι απόδειξη ότι κινούμαστε προς αυτή την κατεύθυνση και θα υπάρξουν και άλλες προσπάθειες που θα κάνουμε από κοινού στο άμεσο μέλλον».
