Η απουσία του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, η ανάγκη για οριζόντια συνεργασία μεταξύ φορέων και ο υπουργείων και για την κατάρτιση ενός σχεδίου που θα εφαρμοστεί στην πράξη με τη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και την ενεργοποίηση των ελεγκτικών μηχανισμών αποτελούν τους βασικούς παράγοντες για την επίτευξη του στόχου 30x30 για τις Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές (ΘΠΠ) στην Ελλάδα.
Όπως είναι γνωστό από το 2022, έχει δημιουργηθεί ένα διεθνές πλαίσιο σύμφωνα με το οποίο έως το 2030 όλες οι χώρες θα πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να λάβουν μέτρα για τη δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών που θα καλύπτουν τουλάχιστον το 30% των ωκεανών και των θαλασσών του πλανήτη. Αυτός ο στόχος έχει ενσωματωθεί και στην Ευρωπαϊκή και τη Μεσογειακή Στρατηγική για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας καθώς και στην εθνική μας νομοθεσία.
Στη χώρα μας έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000, με αμιγώς επιστημονικά κριτήρια, 174 θαλάσσιες περιοχές που καλύπτουν περίπου το 18% των θαλασσών μας. Ωστόσο, σύμφωνα με στοιχεία της WWF, σήμερα, μόνο 12 από τις συνολικά 174 θαλάσσιες περιοχές καλύπτονται από κάποιο καθεστώς προστασίας, που στις περισσότερες περιπτώσεις περιορίζεται σε προσωρινά ή αποσπασματικά μέτρα. Με άλλα λόγια, ενώ η Ελλάδα έχει δεσμευτεί ότι θα προχωρήσει στην ουσιαστική προστασία του 30% του θαλάσσιου χώρου της μέχρι το 2030 (ο λεγόμενος «στόχος 30x30»), σήμερα, μόλις το 3,4% βρίσκεται σε κάποιο καθεστώς θεσμικής προστασίας.
Η Ελλάδα έχει να διανύσει αρκετό δρόμο μέχρι την επίτευξη του ευρωπαϊκού στόχου αρχής γενομένης από την ολοκλήρωση του θεσμικού πλαισίου. Ωστόσο αυτό δεν αρκεί. Σύμφωνα με την WWF, «δεν επαρκεί η δημιουργία ΘΠΠ μόνο στα χαρτιά. Στην Ελλάδα οι ΘΠΠ με προστατευτικά μέτρα είναι πολύ λίγες. Θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι όλες οι ΘΠΠ στη χώρα μας έχουν θεσπισμένα προστατευτικά μέτρα, δηλαδή νομικό πλαίσιο που ρυθμίζει το ποιες δραστηριότητες απαγορεύονται ή επιτρέπονται, και αν επιτρέπονται με ποιους όρους και προϋποθέσεις».
Προς δημοσίευση ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός
Σε συνέδριο που διοργάνωσαν η WWF και η Greenpeace τη Δευτέρα στην Αθήνα, φορείς και οργανώσεις επεσήμαναν τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις που παρουσιάζει ο στόχος 30x30 για την Ελλάδα. Στο επίκεντρο τέθηκε η ανάγκη ολοκλήρωσης του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού ο οποίος αποτελεί την πυξίδα για την οριοθέτηση και προστασία των εν λόγω περιοχών.
Ο Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων του ΥΠΕΝ, Πέτρος Βαρελίδης, μιλώντας στην εκδήλωση ανέφερε ότι ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός «έχει πάρει το δρόμο του για δημοσίευση» και εξήγησε ότι πρόκειται για μια χρονοβόρα διαδικασία καθώς περιλαμβάνει χάρτες. Στο ίδιο πλαίσιο, αναφερόμενος στην πρόσφατη παγκόσμια Διάσκεψη για τους Ωκεανούς (9th Our ocean conference) που διοργανώθηκε από τη χώρα μας και στη δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης να δημιουργήσει το 2024 δύο νέα εθνικά θαλάσσια πάρκα, ένα στο Ιόνιο και ένα στο Νότιο Αιγαίο, σημείωσε ότι έχουν ανατεθεί οι ειδικές μελέτες τεκμηρίωσης και είναι σε εξέλιξη η σύνταξη τους ώστε στα μέσα Ιανουαρίου 2025 να είναι έτοιμες και να ακολουθήσει το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα (μέχρι το τέλος του 2025).
Ανάγκη για εφαρμογή αποτελεσματικών σχεδίων φύλαξης
Φορείς και οργανώσεις έχουν επανειλημμένως επισημάνει ότι το πλαίσιο για τις Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές δεν πρέπει να μείνει στα χαρτιά. Η κ. Κωνσταντίνα Ντεμίρη, διευθύντρια της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, υπογράμμισε ότι η προστασία των θαλάσσιων περιοχών δεν είναι υποχρέωση αλλά επένδυση για το μέλλον και σε αυτό το πλαίσιο η κυβέρνηση φέρει θεσμική ευθύνη για να κάνει τα λόγια πράξη. Όπως τόνισε, εκτός από τη θέσπιση του θαλάσσιου χωροταξικού απαιτούνται και υποδομές και η ενίσχυση της συνεργασίας για την εφαρμογή αποτελεσματικών σχεδίων φύλαξης καθώς και η σύσταση συστήματος παρακολούθησης και η συλλογή δεδομένων.
