Η Ελλάδα πλησιάζει στο τέλος μιας οδύσσειας. Μετά από οκτώ γεμάτο δράμα χρόνια κάποια αλλαγή έστω και συμβολική δίνει τον τόνο μίας νέας εποχής. Αναγέννηση και ανάκαμψη είναι οι λέξεις που χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο οι πολιτικοί ηγέτες και οι αξιωματούχοι των Βρυξελλών καθώς η ιστορική ημερομηνία της αποδέσμευσης φθάνει.
«Η Ελλάδα πρόκειται να σταθεί και πάλι στα πόδια της», ανέφερε ο οικονομικός επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Πιέρ Μοσκοβισί, σε συνάντηση που είχε προ κάποιων εβδομάδων στην Αθήνα. Απελευθερωμένη πια από τα δεσμά της διεθνούς εποπτείας, θεωρητικά η Ελλάδα θα μπορούσε να ανακτήσει τη θέση του ως «κανονική χώρα στην ευρωζώνη».
Στην παγκόσμια οικονομική ιστορία, καμία χώρα δεν έχει λάβει τόσο πολλά χρήματα όσο η Ελλάδα. Από τον Μάιο του 2010, όταν ήταν σαφές ότι τρεις δεκαετίες οικονομικής κακοδιαχείρισης έφεραν το κράτος στα όρια του - δημιουργώντας ένα τετραπλάσιο έλλειμμα από το μέγεθος αυτού που επέτρεπαν οι Βρυξέλλες - η ΕΕ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προσπάθησαν να αποτρέψουν την πτώχευση εγκρίνοντας περισσότερα από 300 δισ. ευρώ δάνεια προς την Αθήνα.
Η διάσωση φυσικά δεν ήταν άνευ θυσιών και απαιτήσεων. Οι όροι που συνδέονται με αυτές τις ενισχύσεις ήταν δύσκολοι, αντιδημοφιλείς και, κατά καιρούς, «τιμωρητικής» φύσης. Οι περικοπές των μισθών και των συντάξεων, οι αυξήσεις των φορολογικών εσόδων και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες δέχτηκαν ιδιαίτερα αρνητική κριτική, αποτέλεσαν τη βάση των αμείλικτων αιτημάτων των πιστωτών. Αλλά το δημοσιονομικό σφίξιμο είχε επίσης καταπνίξει την οικονομική ανάπτυξη.
Αφού ανασύρθηκαν από την άβυσσο, ερχόμενοι επικίνδυνα κοντά στην έξοδο από την ευρωζώνη, βλέποντας το εθνικό τους εισόδημα περικομμένο από την ύφεση που οδήγησε σε λιτότητα, το ποσοστό ανεργίας τους σε ιστορικά ρεκόρ, οι Έλληνες μπορούν να ελπίζουν πια πως τα χειρότερα έχουν περάσει.
Όμως είναι πραγματικά έτσι τα πράγματα;
Φυσικά υπάρχει ανακούφιση, αλλά δεν αρκεί να γίνουν ενθουσιασμένοι οι πολίτες της χώρας. Από οικονομική άποψη, εξακολουθούμε σαν κράτος να υστερούμε σε βασικούς τομείς και πολλά ακόμα πρέπει να γίνουν. Οι πιστωτές μας δεν θα μας αποχαιρετίσουν οριστικά. Τον Ιανουάριο θα τεθεί σε εφαρμογή ένας ακόμη γύρος περικοπών αξίας 1, 8 δισ. Ευρώ. Και μιλάμε για δημοσιονομικούς στόχους μέχρι το 2060.
Αν και κάποια πολιτική και οικονομική ανεξαρτησία θα κερδηθεί και η εθνική ψυχολογία μπορεί να αρχίσει να ανεβαίνει σιγά σιγά μία ασαφής μορφή ελέγχου και επιτήρησης θα εξακολουθεί να υπάρχει. Βέβαια έχουμε ξαναβρεθεί στην ίδια θέση και η εξάρτηση από ξένη επιτροπεία έχει πια χαραχθεί στο DNA μας. Πολλοί πιστεύουν ότι θα χρειαστεί μια δεκαετία, τουλάχιστον, μέχρι η χώρα μας να επιστρέψει στα προ της κρίσης επίπεδα διαβίωσης. Η επιδείνωση των δημογραφικών στοιχείων δεν βοηθάει πολύ: μετά τη Βουλγαρία, η Ελλάδα έχει το χαμηλότερο ποσοστό γονιμότητας στην ΕΕ, με τον πληθυσμό να μειώνεται σχεδόν κατά 3% ως αποτέλεσμα της μετανάστευσης και των λιγότερων γεννήσεων κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Είναι κρίσιμο για το μέλλον της χώρας να εφαρμόσει εγκαίρως και αποφασιστικά τις κατάλληλες πολιτικές και να επιδιώξει την εξάλειψη της αναξιοπιστίας και το κενό εμπιστοσύνης που υπάρχει σήμερα στις διεθνείς αγορές της Ελλάδας, σε σχέση με τους άλλους ευρωπαϊκούς εταίρους μας. Οι παρεμβάσεις κατά τη διάρκεια της κρίσης έχουν οδηγήσει σε μεμονωμένες βελτιώσεις, μερικές από τις οποίες είναι πολύ σημαντικές, αλλά δεν ήταν όλες αυτές μακροπρόθεσμες βιώσιμες λύσεις. Ο συνδυασμός της αξιόπιστης αναδιάρθρωσης του χρέους και των μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν την παραγωγικότητα θα επιτρέψει στην οικονομία να στοχεύσει σε εφικτά πρωταρχικά πλεονάσματα του προϋπολογισμού χωρίς να καταπνίξει την ανάπτυξη. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, θα πρέπει να συνεχιστεί η εξισορρόπηση της οικονομίας, με μεγαλύτερη εξάρτηση από τις επενδύσεις και τις εξαγωγές, ώστε να καλυφθεί το χάσμα από τη χαμηλότερη δημόσια και ιδιωτική κατανάλωση. Η συνειδητοποίηση ότι χρειαζόμαστε μια διαφορετική κουλτούρα με διαφορετικές αξίες και πεποιθήσεις είναι καλό μετά από αυτά τα χρόνια. Προφανώς δεν γνωρίζουμε πόσο βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις μπορούν να αλλάξουν για πάντα ή να καλύπτονται προσωρινά μέχρι να τους δοθεί η ευκαιρία να ξαναφλεγούν.
2018. Χωρίς περιττές προσμονές, καρτερικές ευχές και ανεκπλήρωτες προσδοκίες. Χωρίς μετάνοιες, φόβους και τύψεις. Στρατηγικά αποφασίζοντας την κρατική αναπτυξιακή φιλοσοφία και τον τρόπο δημόσιας διοίκησης, η Ελλάδα καλείται να δημιουργήσει κάτι από το τίποτα. Επιλέγοντας την ευτυχία και απορρίπτοντας την δυστυχία. Αντιμετωπίζοντας με χάρη την αποτυχία και με μετριοφροσύνη την επιτυχία.
