Ροή
Νέα έργα, project που βρίσκονται σε εξέλιξη και διακρατικές συμφωνίες δημιουργούν ένα νέο πλέγμα δυνατοτήτων για την Ελλάδα, η οποία μπορεί να καταστεί διαμετακομιστικός κόμβος φυσικού αερίου (και όχι ενεργειακός κόμβος με βάση τα τωρινά δεδομένα) καθώς θα μπορεί να υποδέχεται φυσικό αέριο από πολλές πηγές και μέσω πολλαπλών οδεύσεων.
Τα νέα αυτά δεδομένα δημιουργούν ένα «μαξιλάρι ασφαλείας» για την Ελλάδα καθώς η ενεργειακή πολιτική της χώρας εντάσσεται στη γραμμή που έχει χαράξει η ευρωπαϊκή στρατηγική η οποία υποδεικνύει τη μείωση της εξάρτησης από το ρωσικό αέριο (και την εύρεση από την ελληνική πλευρά εναλλακτικών προμηθευτών πέραν της Ρωσίας, της Αλγερίας και της Τουρκίας). Τα νέα έργα όμως θα συμβάλλουν και στην αντιμετώπιση ενός δυνητικού κινδύνου καθώς το 2030 το κενό μεταξύ προσφορά και ζήτησης (supply gap) που θα πρέπει να καλύψει ολόκληρη η Ευρώπη υπολογίζεται σε 107 δις. bcm.
Όσον αφορά στην εγχώρια κατανάλωση φυσικού αερίου, αυτή βαίνει αυξανόμενη. Ενδεικτική είναι η αύξηση που καταγράφτηκε το 2017, η οποία σύμφωνα με στοιχεία του ΔΕΣΦΑ, σημείωσε άνοδο κατά 21% και οι ποσότητες που διακινήθηκαν από τις εξόδους του Συστήματος Μεταφοράς ανήλθαν σε 4.642.869.559 Νm3 (κυβικά μέτρα) έναντι 3.835.318.225 Νm3 το 2016. Η τάση αυτή οφείλεται πρωτίστως στον τομέα των ηλεκτροπαραγωγών και δευτερευόντως στους εμπορικούς και οικιακούς καταναλωτές ενώ δεν είναι αμελητέα η συμβολή της βιομηχανίας, δηλαδή των καταναλωτών οι ποίοι είναι συνδεδεμένοι απευθείας με το δίκτυο μεταφοράς.
Η Ελλάδα είναι μια μικρή χώρα με εξίσου μικρή αγορά αλλά διαθέτει σημαντική γεωγραφική θέση, η οποία αναδεικνύεται από τη διέλευση αγωγών, οι οποίοι εντάσσονται στον κατάλογο με τα πιο σημαντικά έργα στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Μεσογείου. Καθώς δεν αποτελεί παραγωγό χώρα, εισάγει σχεδόν όλο το αέριο από τη ρωσική Gazprom (65%), την αλγερινή Sonatrach (17%) και την τουρκική BOTAS (18%). H εσωτερική αγορά φυσικού αερίου είναι μια «ανοιχτή αγορά» όπου συμμετέχουν η ΔΕΠΑ και ιδιώτες αλλά η κάλυψη των αναγκών γίνεται κυρίως από τα μακροχρόνια συμβόλαια της ΔΕΠΑ.
Οι νέες υποδομές, τα έργα που ακυρώθηκαν και τα δυνητικά οφέλη
Ένα ιδανικό ενεργειακό σύστημα είναι εκείνο το οποίο αποτελείται από πολλές διασυνδέσεις και διακλαδώσεις αγωγών. Αυτός θα ήταν ένας τέλειος ενεργειακός χάρτης, ο οποίος δεν θα έθετε την ενέργεια στην «υπηρεσία» των εκάστοτε πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων. Η Ελλάδα όμως σε σύγκριση με άλλες χώρες παρουσιάζει δυσκολίες σε επίπεδο γεωμορφολογίας και για το λόγο αυτό το κόστος για να αναπτυχθούν τα δίκτυα είναι διπλάσιο ή και τριπλάσιο σε σχέση με άλλα κράτη. Αυτός είναι και ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους το δίκτυο δεν αναπτύχθηκε με πιο γοργούς ρυθμούς.
Ωστόσο, οι προοπτικές για την ανάπτυξη των υποδομών και της αγοράς είναι πιο ευοίωνες. Το σύστημα που αφορά στην Ελλάδα περιλαμβάνει αγωγούς που την επηρεάζουν άμεσα όπως είναι ο TAP (ο οποίος θα μεταφέρει αέριο από την περιοχή της Κασπίας στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας), ο IGB (ο οποίος θα μεταφέρει αέριο από την Κομοτηνή στην περιοχή Stara Zagora), τα σχέδια για την κατασκευή του αγωγού Ελλάδας-B. Mακεδονίας (IGF), του αγωγού Ιονίου-Αδριατικής (ο οποίος βρίσκεται στη φάση του σχεδιασμού), o διασυνδετήριος αγωγός Τουρκίας-Ελλάδας-Ιταλίας (με τον IGI Poseidon ο οποίος αποτελεί βασικό τμήμα του να βρίσκεται στο αρχικό στάδιο υλοποίησης) και ο αγωγός East Med (ο οποίος θα μεταφέρει αέριο από το Ισραήλ στην Ευρώπη και υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ, την ΕΕ, την Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιταλία και το Ισραήλ χωρίς ωστόσο να έχει υπογραφεί ακόμη η τελική διακρατική συμφωνία).
Παράλληλα, σε εξέλιξη βρίσκονται έργα που επηρεάζουν έμμεσα την ευρύτερη περιοχή και αφορούν σε άλλους αγωγούς όπως ο υπό κατασκευή αγωγός Turkish Stream (o οποίος θα συνδέει τη Ρωσία με την Τουρκία), ο αγωγός TANAP (συνδέει Αζερμπαϊτζάν-Γεωργία-Τουρκία), η ο αγωγός IAP (Αλβανία-Μαυροβούνιο-Κροατία), ο οποίος θεωρείται ένας δύσκολος αγωγός ο οποίος θα υλοποιηθεί υπό προϋποθέσεις, ο Trans - Caspian Pipeline, o oποίος συνδέει το Τουρκμενιστάν με το Αζερμπαϊτζάν αλλά προσφέρει και δυνατότητες να τροφοδοτήσει και την ΕΕ.
Σημαντικό ρόλο στον τομέα του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) θα διαδραματίσει η αυξημένη αποθηκευτική ικανότητα της Ρεβυθούσας αλλά και υπόγεια αποθήκη στη Νότια Καβάλα, η οποία βρίσκεται σε φάση υλοποίησης.
Ομοίως, η δρομολογούμενη κατασκευή και εγκατάσταση του πλωτού σταθμού αποθήκευσης-επαναεριοποίησης FSRU ανοιχτά της Αλεξανδρούπολης θα ανοίξει για την Ελλάδα άλλη μία πύλη εισόδου φυσικού αερίου και θα ενισχύσει το διαμετακομιστικό της ρόλο στη ΝΑ Ευρώπη.
Από την άλλη πλευρά, άλλα σημαντικά έργα δεν τελεσφόρησαν. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αποτελεί ο αγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης ο οποίος έμεινε στα χαρτιά (με την Βουλγαρία να συμβάλει σημαντικά στην ακύρωση του έργου), ο αγωγός Southstream (ο οποίος επανήλθε ως Trukish Stream).
Όλα αυτά τα έργα προσφέρουν εναλλακτικές οδεύσεις, επιφέρουν σημαντικά οικονομικά οφέλη και ενισχύουν την απασχόληση και για το λόγο αυτό συνήθως υποστηρίζονται από όλες τις κυβερνήσεις. Φυσικά, βασική προϋπόθεση υλοποίησής τους αποτελεί η εξασφάλιση συγκεκριμένων ποσοτήτων αερίου και η ύπαρξη αγοραστών.
