Στην επόμενη φάση περνά η ενεργειακή αναβάθμιση δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων ύστερα από την έγκριση της έκθεσης μακροπρόθεσμης στρατηγικής ανακαίνισης του δημόσιου και ιδιωτικού κτιριακού αποθέματος από το ΥΠΕΝ.
Σύμφωνα με το ενεργειακό ισοζύγιο του έτους 2017, η ενεργειακή κατανάλωση που σχετίζεται με τα κτίρια στην Ελλάδα ανέρχεται σε 660522 Ktoe, ποσότητα που αντιστοιχεί στο 42% της συνολικής τελικής κατανάλωσης ενέργειας στη χώρα. Στόχος της εθνικής στρατηγικής είναι η διευκόλυνση της οικονομικά αποδοτικής μετατροπής υφιστάμενων κτιρίων σε κτίρια με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας με συγκεκριμένες παρεμβάσεις οι οποίες ξεκινούν από το κέλυφος και καταλήγουν στα ηλεκτρομηχανολογικά συστήματα. Πρόκειται για ένα φιλόδοξο σχέδιο αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι προκειμένου το 2050 το κτιριακό απόθεμα να συμβαδίζει με τους στόχους κλιματικής ουδετερότητας, πρέπει ήδη από το 2030, η τελική κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια να μειωθεί κατά 8% σε σχέση με το 2015 και το ποσοστό αυτό να αγγίξει το 40% το 2050.
Οι στόχοι και οι βασικές παρεμβάσεις
Ως προς την ενέργεια που καταναλώνουν τα κτίρια, μεταξύ κατοικιών, τα πιο ενεργοβόρα κτίρια είναι οι μονοκατοικίες, ενώ τα κτίρια των πολυκατοικιών έχουν μέση ετήσια κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας ίση με 257,08 kWh/m2. Στον τριτογενή τομέα, τα κτίρια συνάθροισης κοινού είναι τα πιο ενεργοβόρα (μέση ετήσια κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας 778,24 kWh/m2), καθώς και τα κτίρια σωφρονισμού (μέση ετήσια κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας ίση με 622,67 kWh/m2) σε όλες σχεδόν τις κλιματικές ζώνες.
Η κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια εκπαίδευσης αυξάνεται στις ψυχρές ζώνες, ενώ στα κτίρια γραφείων και εμπορίου δεν επηρεάζεται σημαντικά από την κλιματική ζώνη. Στα κτίρια υγείας και πρόνοιας, η κατανάλωση ενέργειας είναι μεγαλύτερη στην κλιματική ζώνη Β (λόγω των αναγκών σε κλιματισμό).
Τεχνικές μελέτες υποδεικνύουν ότι η αναβάθμιση μόνο του κτιριακού κελύφους μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στη συνολική εξοικονόμηση ενέργειας του κτιρίου, σε ποσοστά που μπορούν να κυμαίνονται από 25% μέχρι και 75% της συνολικής εξοικονομούμενης ενέργειας από μερική ή ριζική ανακαίνιση του κτιρίου, ανάλογα με την κλιματική ζώνη και τη χρήση του.
Έτσι, όπως ορίζει ο οδικός χάρτης, για την επίτευξη των υψηλών ποσοστών εξοικονόμησης ενέργειας πρέπει κατ’ αρχάς να τεθούν συγκεκριμένοι στόχοι για την ενεργειακή αναβάθμιση του κελύφους των κτιρίων. Οι επεμβάσεις αυτές αφενός είναι μεγαλύτερης έντασης κεφαλαίου, αφετέρου συνεισφέρουν κατά μεγαλύτερο ποσοστό στην τελική εξοικονόμηση ενέργειας. Επιπλέον, οι επεμβάσεις στο κέλυφος συνοδεύονται και από άλλα οφέλη, όπως τη βελτίωση της ποιότητας ζωής μέσα στο κτίριο και την επίτευξη συνθηκών θερμικής άνεσης σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Παράλληλα, λαμβάνοντας υπόψιν ότι ειδικά στον οικιακό τομέα - που ευθύνεται και για το μεγαλύτερο μερίδιο της τελικής κατανάλωσης ενέργειας στα κτίρια - ο ρυθμός κατασκευής νέων κτιρίων είναι σχετικά μικρός και αναμένεται να διατηρηθεί χαμηλός στο μέλλον, η ενεργειακή αναβάθμιση παλαιών κτιρίων είναι πολύ μεγάλης σημασίας. Συνεπώς θα πρέπει ήδη μέχρι το 2030 να έχει αναβαθμιστεί ενεργειακά το κέλυφος του 23% των παλαιών κτιρίων κατοικίας, ενώ το ποσοστό αυτό θα πρέπει να διπλασιαστεί σχεδόν μέχρι το 2040 για να φτάσει στο 50% το 2050). Οι αντίστοιχοι στόχοι για τον τομέα των υπηρεσιών είναι χαμηλότεροι επειδή ο ρυθμός κατασκευής νέων - και συνεπώς σύμφωνων με τους Κανονισμούς Ενεργειακής Κατανάλωσης - κτιρίων είναι σημαντικά μεγαλύτερος στον τομέα αυτό και άρα το δυναμικό ενεργειακής αναβάθμισης του κελύφους των παλαιών κτιρίων είναι σαφώς μικρότερο
Σε συνδυασμό με την ανακαίνιση του κελύφους των κτιρίων, η ανακαίνιση των ενεργειακών συστημάτων για θέρμανση χώρου και νερού, και σε μικρότερο βαθμό για ψύξη και μαγείρεμα, είναι σημαντικός παράγοντας επίτευξης των στόχων ενεργειακής εξοικονόμησης. Ενώ η αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους εξασφαλίζει τη μείωση των ενεργειακών αναγκών για θέρμανση και ψύξη, η αναβάθμιση των ενεργειακών συστημάτων συντελεί στην περαιτέρω μείωση της ζήτησης ενέργειας λόγω της αύξησης της αποδοτικότητας του συστήματος, αλλά και στην εξασφάλιση σχεδόν μηδενικών εκπομπών μέσω της χρήσης μορφών ενέργειας μηδενικού ανθρακικού αποτυπώματος. Με τον συνδυασμό των δύο μορφών παρέμβασης, ο τομέας των κτιρίων μπορεί να συμβάλει στην πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα. Συγκεκριμένα, η μετατροπή των ενεργειακών συστημάτων θέρμανσης αποτελεί προτεραιότητα στον οικιακό τομέα αφού το 2015 τα συστήματα θέρμανσης κατέλαβαν μερίδιο ίσο με το 61% της τελικής κατανάλωσης. Με τη χρήση περισσότερο αποδοτικών συστημάτων το μερίδιο αυτό θα μειωθεί το 2030 σε 51% σύμφωνα με το ΕΣΕΚ-2030.
Οι επενδυτικές δαπάνες για την ενεργειακή εξοικονόμηση
Τα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης του κτιριακού αποθέματος απαιτούν σημαντικού ύψους επενδύσεις τόσο για την ανακαίνιση του κελύφους όσο και για την αγορά νέων αποδοτικών συσκευών και ενεργειακών συστημάτων. Όπως προβλέπεται, στον οικιακό τομέα το συνολικό μέσο ετήσιο κόστος θα αυξηθεί, σε σχέση με το 2015, τόσο το 2030 όσο και το 2050. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στη μεγάλη αύξηση του κόστους εξυπηρέτησης κεφαλαίου (CAPEX) από την αγορά νέων ενεργειακών συστημάτων και συσκευών. Οι δαπάνες για ολοένα και αποδοτικότερες συσκευές τηλεπικοινωνίας, ψυχαγωγίας και Η/Υ (άλλες συσκευές) αυξάνονται σημαντικά στον χρόνο και συντελούν καθοριστικά στην αύξηση των ενεργειακών δαπανών.
Παράλληλα, σε σχέση με το 2015, θα αυξηθούν σημαντικά και οι δαπάνες για λευκές συσκευές αφού επιτυγχάνεται περαιτέρω διείσδυση συσκευών στα νοικοκυριά. Βασικοί παράγοντες που οδηγούν στην αύξηση των δαπανών για συσκευές είναι η περαιτέρω ψηφιοποίηση, καθώς και η αύξηση του βιοτικού επιπέδου των νοικοκυριών και της επιφάνειας των οικιακών κτιρίων. Το μέσο ετήσιο κόστος εξυπηρέτησης κεφαλαίου για συστήματα θέρμανσης και ψύξης σχεδόν θα διπλασιαστεί το 2050 σε σχέση με το 2015, ωστόσο είναι πολύ μικρότερο από το συνολικό αντίστοιχο κόστος για συσκευές παρά το μεγαλύτερο μοναδιαίο κόστος τους, δεδομένου ότι τα συστήματα αυτά χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη διάρκεια ζωής.
Σε αντίθεση με τις δαπάνες για συσκευές και ενεργειακά συστήματα, οι δαπάνες για αγορά ενέργειας (OPEX) (ηλεκτρισμού ή καυσίμων) μειώνονται σε όλα τα σενάρια μετά το 2035, ωστόσο όχι σε βαθμό ανάλογο με την μείωση της κατανάλωσης ενέργειας αφού οι νέες μορφές ενέργειας, χαμηλότερης ανθρακικής έντασης που χρησιμοποιούνται στο σύστημα θα έχουν υψηλότερο κόστος σε σχέση με το 2050 (π.χ. ηλεκτρισμός, συνθετικό αέριο). Το μέσο ετήσιο κόστος εξυπηρέτησης κεφαλαίου από τις επενδύσεις στην ανακαίνιση κελύφους θα αυξηθεί σημαντικά κατά την περίοδο 2030-2050, αλλά θα παραμείνει ένα μικρό μερίδιο της συνολικής δαπάνης των νοικοκυριών. Στον τομέα των υπηρεσιών, θα σημειωθεί εξίσου μεγάλη αύξηση των δαπανών για συσκευές και ενεργειακά συστήματα, ωστόσο η μείωση για δαπάνες καυσίμων και ηλεκτρισμού θα είναι μικρότερη από αυτή του οικιακού τομέα.
Δυναμικό ξεκίνημα για τα δημόσια κτίρια - 375 εκατ. ευρώ από την ΕΤΕπ για το πρόγραμμα ΗΛΕΚΤΡΑ
Με γοργούς ρυθμούς προχωρά το πρόγραμμα ανακαίνισης δημοσίων κτιρίων καθώς χθες υπογράφτηκε συμφωνία χρηματοδότησης, ύψους 375 εκατ. ευρώ, για την επιτάχυνση της υλοποίησης έργων ενεργειακής αναβάθμισης σε δημόσια κτίρια σε όλη την Ελλάδα, μέσω του προγράμματος «Ηλέκτρα».
Η νέα δανειακή σύμβαση με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για τη στήριξη του προγράμματος «Ηλέκτρα» θα συμβάλλει στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης σε δημόσια κτίρια, όπως σχολεία, νοσοκομεία και κτίρια γραφείων φορέων της Γενικής Κυβέρνησης. Βασικός στόχος της χρηματοδότησης, η οποία συνιστά τη μεγαλύτερη στήριξη που έχει παράσχει η ΕΤΕπ για έργα ενεργειακής απόδοσης στα 58 χρόνια δράσης της στην Ελλάδα, είναι η μείωση του ενεργειακού κόστους και του ανθρακικού αποτυπώματος των κτιρίων της χώρας. Σε αυτό το πλαίσιο, σκοπός του προγράμματος «Ηλέκτρα», συνολικού προϋπολογισμού 500 εκατ. ευρώ, είναι η εξοικονόμηση 230.000 MWh έως το τέλος του 2025, προκειμένου να επιτευχθεί η σταδιακή μετατροπή των κτιρίων σε υψηλής ενεργειακής απόδοσης.
