Η κυκλική οικονομία ενεργοποιεί για την Ελλάδα σειρά εμβληματικών επενδύσεων οι οποίες σφαιρώνονται γύρω από τους στόχους της πράσινης ανάκαμψης αλλά αποκτά και έναν νέο ρόλο, ο οποίος συνδέεται με την κοινωνική ευθύνη κρατών, οργανισμών, επιχειρήσεων και πολιτών.
Ο κ. Γιώργος Κρεμλής, σύμβουλος του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, για θέματα Ενέργειας, Κλίματος, Περιβάλλοντος και Κυκλικής Οικονομίας, μιλάει στο Insider.gr για τις πράσινες επενδύσεις στην Ελλάδα, τα χρηματοδοτικά εργαλεία και τις προκλήσεις της βιώσιμης ανάπτυξης.
«Η κυκλική οικονομία αποτελεί την εμβληματική προτεραιότητα μαζί με την πράσινη μεγέθυνση και τη γαλάζια οικονομία αλλά και την ψηφιακή οικονομία οι οποίες με τη σειρά τους πρέπει να καταστούν κυκλικές», σημειώνει χαρακτηριστικά ενώ όπως επισημαίνει η Ελλάδα έχει στη διάθεσή της πληθώρα χρηματοδοτικών εργαλείων τα οποία θα ενεργοποιήσουν επενδύσεις οι οποίες θα επιφέρουν αλυσιδωτά θετικά αποτελέσματα στην οικονομία, το περιβάλλον, την ποιότητα ζωής αλλά και τη δημόσια υγεία.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης που παραχώρησε ο κ. Γιώργος Κρεμλής στο Insider.gr:
1)Κύριε Κρεμλή, θα ξεκινήσουμε με ένα θέμα το οποίο μάλλον είναι πιο επίκαιρο από ποτέ λόγω της πανδημίας. Η κυκλική οικονομία δεν έχει συνδεθεί μόνο με την πράσινη ανάπτυξη αλλά και με την δημόσια υγεία ….
Πράγματι, η σχέση κλιματικής αλλαγής, περιβαλλοντικής υποβάθμισης, δημόσιας υγείας και πανδημιών είναι μία σχέση η οποία αναδείχθηκε λόγω της πρόσφατης πανδημίας του COVID-19. Είναι γεγονός ότι η κλιματική και περιβαλλοντική υποβάθμιση μπορούν να ενισχύσουν τη μεταδοτικότητα των πανδημιών και των ιών εφόσον συμβάλουν τόσο στην αποδυνάμωση και ρύπανση του περιβάλλοντος όσο και στην ατμοσφαιρική ρύπανση με τα αιωρούμενα σωματίδια να γίνονται ταυτόχρονα μοχλός μετάδοσης των ιώσεων και των πανδημιών. Αυτό αποδεικνύεται επιστημονικά και το είδαμε πρόσφατα και με τα λύματα και τις πρόσφατες μελέτες που έχουν γίνει ειδικά στην Αττική, όπου διαπιστώνονται πολύ υψηλά ποσοστά ιού. Πρόκειται, λοιπόν, για μία αλυσίδα της οποίας όλοι οι κρίκοι πρέπει να είναι ασφαλείς. Δηλαδή, προστατεύουμε το κλίμα, προστατεύουμε το περιβάλλον, ώστε να εξασφαλίσουμε την ποιότητα της ζωής, καλή δημόσια υγεία και με αυτό τον τρόπο να καταπολεμήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο τις πανδημίες.
2) Η κυκλική οικονομία υποστηρίζεται από μία πληθώρα χρηματοδοτικών εργαλείων και Ταμείων. Θεωρείτε ότι η ελληνική αγορά είναι έτοιμη να απορροφήσει αυτά τα κεφάλαια; Ποιοι είναι οι τομείς προτεραιότητας;
Η μεγάλη πρόκληση θα είναι να απορροφήσουμε αυτά τα κονδύλια γιατί τα κονδύλια αυτά είναι πάρα πολλά, η κυκλική οικονομία αποτελεί την εμβληματική προτεραιότητα μαζί με την πράσινη μεγέθυνση και τη γαλάζια οικονομία αλλά και την ψηφιακή οικονομία οι οποίες με τη σειρά τους πρέπει να καταστούν κυκλικές. Εδώ θα ήθελα να χρησιμοποιήσω την έκφραση ότι η κυκλική οικονομία «μπολιάζει» τόσο την πράσινη μεγέθυνση όσο και τη γαλάζια οικονομία, η οποία είναι πολύ σημαντική για τη χώρα μας καθώς η Ελλάδα έχει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το μεγαλύτερο νησιωτικό χώρο αλλά και την ψηφιακή οικονομία. Υπό την έννοια αυτή, οι εμβληματικές προτεραιότητες με «ομπρέλα» την κυκλική οικονομία θα χρηματοδοτηθούν κατά προτεραιότητα από το ΕΣΠΑ της νέας προγραμματικής περιόδου 2021-2027, από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας το οποίο θα διαθέσει περίπου το 30% των κονδυλίων του για την προστασία του κλίματος και του περιβάλλοντος, από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, το οποίο θα χρηματοδοτήσει την απολιγνιτοποίηση στους πέντε δήμους (τέσσερις στη Δυτική Μακεδονία και έναν στην Πελοπόννησο). Ειδικά όσον αφορά στις δράσεις για την απολιγνιτοποίηση, το όλο εγχείρημα θα συμβάλει στην απανθρακοποίηση των νησιών του Αιγαίου ώστε να περάσουν από το μαζούτ, το οποίο όπως γνωρίζετε είναι ένα κατεξοχήν ρυπογόνο καύσιμο, στις ΑΠΕ ή να διασυνδεθούν με την ηπειρωτική Ελλάδα ή με άλλα νησιά ώστε προοδευτικά να απεξαρτηθούν από τα ορυκτά καύσιμα.
3) Σύμφωνα με το ΕΣΕΚ, ο στόχος για τη συμμετοχή των ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας διαμορφώνεται στο 35%. Τι θα γίνει με το υπόλοιπο 65%; Υπάρχει πρόβλεψη για μια «βελούδινη» μετάβαση; Υπάρχει χώρος για παράδειγμα για το φυσικό αέριο ή για το πράσινο και μπλε υδρογόνο;
Πράγματι, το ΕΣΕΚ ήταν πιο φιλόδοξο από την οδηγία της ΕΕ για τις ΑΠΕ. Παρόλα αυτά, επειδή σύντομα θα ψηφιστεί ο νόμος για το Κλίμα (ο Kανονισμός για αυτούς που γνωρίζουν την ορολογία της ΕΕ από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο), σε αυτόν θα προβλέπονται ακόμη υψηλότερα ποσοστά ΑΠΕ, ενεργειακής εξοικονόμησης και ενεργειακής αποδοτικότητας, με αποτέλεσμα, επειδή ο κανονισμός εφαρμόζεται άμεσα στην εθνική έννομη τάξη των κρατών, οι στόχοι αυτοί να τροποποιήσουν κατά κάποιο τρόπο τους στόχους του ΕΣΕΚ επί τα βελτίω, δηλαδή θα είναι πιο φιλόδοξοι από τους στόχους του ΕΣΕΚ. Αυτό είναι πολύ σημαντικό αλλά προϋποθέτει ότι στη χώρα μας θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε ακόμη περισσότερο τις ΑΠΕ. Όπως ξέρετε, στα χαρτιά υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες αιτήσεις για ΑΠΕ, υπάρχει όμως πρόβλημα κοινωνικής αποδοχής σε πολλές περιοχές της χώρας μας και ειδικά στα νησιά των οποίων οι κάτοικοι δεν θέλουν ανεμογεννήτριες ή φωτοβολταϊκά. Αυτό οφείλεται και στο ότι δεν έχουμε χωροταξικά ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και είναι κάτι το οποίο πρέπει να γίνει. Διότι, όπως αντιλαμβάνεστε, αυτά τα χωροταξικά πρέπει να υποβληθούν και σε Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, η οποία προβλέπει και διαβούλευση με τους ενδιαφερομένους. Είναι λοιπόν, πάρα πολύ σημαντικό να γίνει αυτό.
Πιστεύω ότι η χώρα μας έχει το πιο πλούσιο και αιολικό και ηλιακό δυναμικό αλλά και δυναμικό από τα κύματα όπως επίσης και δυναμικό από τη βιομάζα. Για παράδειγμα, ο καφέ κάδος που θα αφορά στα βιοαπόβλητα, όπως και τα γεωργικά, τα κτηνοτροφικά, τα λεγόμενα πράσινα απόβλητα της γεωργίας, μπορούν να παράξουν ενέργεια, να παράξουν βιοαέρια, να παράξουν καύσιμα. Και όλα αυτά εμπλουτίζουν το ενεργειακό μείγμα της χώρας μας. Όπως επίσης και η ενέργεια από τα κύματα. Και βέβαια πολύ σωστά αναφερθήκατε στο υδρογόνο.
Το υδρογόνο είναι το καύσιμο του μέλλοντος. Το φυσικό αέριο είναι καύσιμο μετάβασης, το οποίο προοδευτικά θα μειώνεται διότι δεν θα συνυπολογίζεται μεταξύ των ΑΠΕ. Επομένως, εάν ο στόχος των ΑΠΕ αυξηθεί - που θα αυξηθεί με το νόμο για το κλίμα - οι επενδύσεις που γίνονται σε φυσικό αέριο, δυστυχώς, βάσει και του Κανονισμού Taxonomy και των πράσινων χρηματοδοτήσεων δεν θα μπορούν να χρηματοδοτούνται από πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από δάνεια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων ή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανάπτυξης και Ανασυγκρότησης. Παρόλα αυτά, το φυσικό αέριο είναι πολύ χρήσιμο ως καύσιμο μετάβασης, ως καύσιμο γέφυρα, για να μας πάει μέχρι το 2030 όπου θα μειώσουμε τις εκπομπές κατά 55% σε σχέση με τις εκπομπές του 1990 και κατόπιν, αισίως, μέχρι το 2050 οπότε και αναμένεται η Ευρώπη να γίνει μια κλιματικά ουδέτερη ήπειρος. Αυτόν το πλέον φιλόδοξο στόχο της ΕΕ για μηδενικές εκπομπές (net - zero) ασπάζεται και η νέα διοίκηση Μπάιντεν στις ΗΠΑ, αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο δυστυχώς δεν είναι πλέον κράτος-μέλος της ΕΕ.
4)Δράττομαι αυτή τη στιγμή της ευκαιρίας για να σας ρωτήσω για την ΕΕ η οποία όπως ξέρουμε αυτή τη στιγμή επεξεργάζεται τα πρότυπα για τις πράσινες επενδύσεις. Υπάρχουν κάποιες οικολογικές οργανώσεις, κάποιοι φορείς οι οποίοι υποστηρίζουν ότι οι δεσμεύσεις κάποιων μεγάλων ρυπογόνων οικονομιών είναι χαλαρές και ότι δεν υπάρχουν κάποιοι μετρήσιμοι στόχοι οι οποίοι να δημοσιοποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Μπορούμε τελικά σε εθνικό και διεθνές επίπεδο να καταγράψουμε την πρόοδο που σημειώνεται όσον αφορά στους κλιματικούς στόχους;
Αυτός είναι ένας έγκυρος προβληματισμός. Σε ό,τι αφορά στην ΕΕ όπως πολύ καλά γνωρίζετε υπάρχουν συγκεκριμένοι δεσμευτικοί στόχοι , οι στόχοι της ΕΕ η οποία έχει κυρώσει τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα αλλά υπάρχουν και οι στόχοι των κρατών-μελών έναντι της ΕΕ. Όλα αυτά ελέγχονται στο πλαίσιο της ΕΕ ενώ σε αυτό θα συντελέσουν και η νέα οδηγία που θα επικαιροποιηθεί λόγω ακριβώς της Πράσινης Συμφωνίας και του νόμου για το Κλίμα, η οποία είναι νομικά δεσμευτική, μετατρέπεται σε εθνικό Δίκαιο και επιβάλλονται κυρώσεις στα κράτη-μέλη εάν δεν τηρήσουν τους στόχους που θέτει. Το ερώτημά σας είναι πολύ πιο σημαντικό για τις τρίτες χώρες, οι οποίες συμμετέχουν στη Συμφωνία των Παρισίων. Με τη συμμετοχή των Ηνωμένων Πολιτειών η τάση είναι να καλύψουμε το 75% των εκπομπών παγκοσμίως (πάμε δηλαδή από το 65% στο 75%) ώστε όλες αυτές οι χώρες να συμμετάσχουν πλήρως στη Συμφωνία και να δεσμευθούν με εθνικά καθορισμένες συνεισφορές (τις λεγόμενες «Nationally determined contributions»). Δυστυχώς, η Συμφωνία των Παρισίων είναι μεν νομικά δεσμευτική και αποτελεί Διεθνές Δίκαιο αλλά δεν προβλέπει τους μηχανισμούς επιβολής που προβλέπει το Δίκαιο της ΕΕ. Για αυτό και όπως ανέφερα, σε ό,τι αφορά στα 27 κράτη της ΕΕ, πρέπει να είμαστε απόλυτα βέβαιοι ότι οι στόχοι θα επιτευχθούν. Για τις τρίτες χώρες εφαρμόζεται το Διεθνές Δίκαιο, το οποίο όπως χαρακτηριστικά υποστηρίζουν οι νομικοί είναι «μαλακό Δίκαιο» και δεν προβλέπεται σε επίπεδο Ηνωμένων Εθνών μηχανισμός επιβολής κυρώσεων.
Βέβαια, αυτό που έχει σημασία είναι να διευρυνθούν και τα οικονομικά εργαλεία, τα οποία θα επιτρέψουν στις αναπτυσσόμενες χώρες να εκπληρώσουν τους στόχους για τους οποίους έχουν δεσμευθεί.
5) Και κάτι τελευταίο. Είχε τεθεί σε διαβούλευση το Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία. A πό τα σχόλια που έχουν αναρτηθεί έχουν προκύψει αρκετές ενδιαφέρουσες πτυχές, οι οποίες μάλιστα αναδεικνύονται τόσο από την πλευρά της αγοράς όσο και από την πλευρά της ακαδημαϊκής κοινότητας. Το ένα αφορά στον προβληματισμό των καταναλωτών για την αποστείρωση και την απολύμανση των ανακυκλούμενων υλικών και για το κατά πόσο, όταν αυτά επανακυκλοφορούν ως προϊόντα, φέρουν κάποιες πιστοποιήσεις. Υπάρχουν κάποιοι ελεγκτικοί μηχανισμοί που να διασφαλίζουν ότι είναι ασφαλή για χρήση (ότι π.χ δεν περιέχουν τοξικές ουσίες);
Είναι πολύ καίριο το ερώτημά σας . Να σας πω ότι ολοκληρώθηκε η δημόσια διαβούλευση για τον Οδικό Χάρτη της Κυκλικής Οικονομίας που επικαιροποιεί την Εθνική Στρατηγική Κυκλικής Οικονομίας ενσωματώνοντας και το δεύτερο Σχέδιο Δράσης Κυκλικής Οικονομίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Είναι ένας πρωτοποριακός χάρτης, ο οποίος καλύπτει κατά τρόπο ολιστικό όλα τα θέματα της κυκλικής οικονομίας και ο οποίος βέβαια προβλέπει τα πέντε ρεύματα χωριστής διαλογής των ανακυκλώσιμων στην πηγή, δηλαδή πλαστικό, γυαλί, αλουμίνιο, χαρτί και τα βιοαπόβλητα στα οποία αναφέρθηκα προηγουμένως ώστε να έχουμε καθαρά υλικά. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να γίνεται χωριστή διαλογή στην πηγή, να μην αναμειγνύονται τα ανακυκλώσιμα μεταξύ τους ώστε να διαφυλάσσεται η ποιότητά τους. Για να σας αναφέρω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που αφορά στο πλαστικό που αποτελεί και χωριστό ρεύμα, στο μέλλον και συγκεκριμένα από το 2024, τα νέα πλαστικά μπουκάλια pet θα πρέπει να έχουν ανακυκλωμένο πλαστικό σε ποσοστό 25%. Άρα έχει πάρα πολύ σημασία το πλαστικό αυτό που θα χρησιμοποιηθεί για την ανακύκλωση να είναι και καθαρό και να μην έχει έρθει σε επαφή με χημικές ουσίες μέσα από κάδους συλλογής ανακυκλώσιμων ή σύμμικτων γιατί σε αυτή την περίπτωση προκύπτει θέμα δημόσιας υγείας.
Επομένως, τα πλαστικά και τα χημικά είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό θέμα και ακριβώς για αυτό το λόγο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέλει να διασφαλίσει ότι το πλαστικό που θα χρησιμοποιείται για την ανακύκλωση πρέπει να είναι καθαρό και ασφαλές διότι θα μπει πλέον στην παραγωγή άλλων υλικών από πλαστικό ή άλλων προϊόντων και δεν θα θάβεται όπως συμβαίνει σήμερα σε πολύ μεγάλες ποσότητες ανακυκλώσιμων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΕΕ έχει προβλέψει και φόρο για τα πλαστικά, ο οποίος προβλέπει ότι όσο περισσότερο ανακυκλώνεις τόσο λιγότερο φόρο θα πληρώνεις. Και αυτός ο φόρος είναι πόρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δηλαδή, εμείς οι Έλληνες ως φορολογούμενοι, εάν οι επιδόσεις της χώρας μας στην ανακύκλωση πλαστικού είναι περιορισμένες θα πρέπει να πληρώνουμε περισσότερο φόρο στην ΕΕ ενώ αν ανέβει πολύ ψηλά η ανακύκλωση, θα πληρώνουμε κατ’ αναλογίαν πολύ λιγότερο φόρο.
6) Σε εθνικό επίπεδο η κυβέρνηση προτίθεται να υιοθετήσει συγκεκριμένους ελεγκτικούς μηχανισμούς. Θα υπάρξουν συγκεκριμένες προδιαγραφές για αυτό το θέμα;
Είναι πολύ σημαντικό να υπάρξουν και τα συστήματα που θα διασφαλίζουν τα ακριβή ποσοστά ανακύκλωσης (που αυτή τη στιγμή δεν είναι πολύ σαφή), την ποιότητα των ανακυκλώσιμων και βέβαια τις διαδικασίες ώστε ανακυκλώσιμα υλικά να επαναχρησιμοποιούνται για την παραγωγή προϊόντων που είναι πολύ σημαντικά για τη δημόσια υγεία. Δηλαδή, το πλαστικό ή γυάλινο μπουκάλι πρέπει να είναι εγγυημένα ασφαλή για τη χρήση τους εάν στην παραγωγή τους συμμετάσχουν ανακυκλώσιμα υλικά. Άρα θα πρέπει να προβλεφθούν και ελεγκτικοί μηχανισμοί και μηχανισμοί ποιότητας. Και είναι και πάρα πολύ σημαντικό οι επιχειρήσεις να μπουν προοδευτικά και στο ευρωπαϊκό σύστημα Ecolabel όπως και στο σύστημα EMAS. Το τελευταίο είναι ένα σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης το οποίο επαληθεύει ότι οι επιχειρήσεις λειτουργούν σύμφωνα με τα καλύτερα πρότυπα περιβαλλοντικής διαχείρισης.
7) Έχει εκφραστεί η ιδέα να συμμετάσχουν στην κυκλική οικονομία και ιδρύματα και νοσοκομεία μέσω πιλοτικών προγραμμάτων τα θα αφορούν σε βιοαπόβλητα ή σε παραγωγή κομπόστ. Φαίνεται ότι υπάρχει χώρος και για το δημόσιο τομέα…
Με τα νοσοκομεία είχα και ο ίδιος ασχοληθεί προσωπικά και μάλιστα είχα δημοσιεύσει και σχετικό άρθρο. Όπως ξέρετε, τα δημόσια νοσοκομεία παράγουν τα λεγόμενα νοσοκομειακά απόβλητα που είναι μολυσματικά απόβλητα και στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει τα ίδια τα νοσοκομεία να έχουν συστήματα αποτέφρωσης ή απολύμανσης ή να συμβάλλονται με αδειοδοτημένες επιχειρήσεις, οι οποίες συλλέγουν τα νοσοκομειακά απόβλητα. Τώρα με τον COVID-19 δημιουργήθηκε και μία νέα κατηγορία μολυσματικών αποβλήτων, η οποία περιλαμβάνει και τους αναπνευστήρες και όλα τα συστήματα που εξυπηρετούν τις αναλύσεις που γίνονται για να διαπιστωθεί εάν υπάρχει μόλυνση από κορονοϊό. Και βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνούμε τις μάσκες και το γεγονός ότι εάν αυτός που φορά τη μάσκα δεν έχει προσβληθεί, η μάσκα είναι ένα απλό απόρριμμα ενώ εάν έχει προσβληθεί, η μάσκα έχει μολυνθεί. Υπάρχουν όμως λύσεις. Θα μπορούσαν να τοποθετηθούν στα νοσοκομεία ιδιαίτεροι κάδοι για τα λεγόμενα απόβλητα του COVID-19.
Σε κάθε περίπτωση το θέμα και πάλι εμπίπτει στον τομέα της κυκλικής οικονομίας. Όλα αυτά τα μολυσματικά απόβλητα μπορεί να οδηγήσουν στην παραγωγή κάποιων πρώτων υλών εφόσον βέβαια πληρούνται οι προδιαγραφές ασφαλείας και υγείας.
