H οριστική εκκαθάριση των ισολογισμών τους από τα κόκκινα δάνεια, οι ισχυροί κεφαλαιακοί δείκτες παρά τη μείωσή τους από το κόστος των προβλέψεων, η βελτίωση της οργανικής κερδοφορίας, η κάλυψη των στόχων για την άντληση κεφαλαίων MREL και η σταθεροποίηση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, αποτέλεσαν τις βασικές τάσεις 2021/2022 για τις ελληνικές τράπεζες, όπως καταγράφει η παρουσίαση της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών (ΕΕΤ) με τίτλο «Greek Banking System Overview» του Ιουλίου 2022.
Στην έκθεση της ΕΕΤ που δημοσιεύτηκε στις 15 Σεπτεμβρίου παρατίθεται η αναλυτική εικόνα των ελληνικών τραπεζών.
Ειδικότερα, όσον αφορά στις βασικές τάσεις της περιόδου 2021 – 2022:
1. Οριστική εκκαθάριση τραπεζικών ισολογισμών
Οι ελληνικές τράπεζες μείωσαν το απόθεμά τους σε NPEs σε 18,4 δισ. ευρώ στα τέλη Δεκεμβρίου 2021, από το ανώτατο όριο των 107,2 δισ. ευρώ τον Μάρτιο 2016, με στόχο την περαιτέρω μείωση του αποθέματος NPEs στον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ έως το τέλος του 2023.
2. Οι δείκτες κεφαλαίου επηρεάστηκαν από προβλέψεις υψηλότερου πιστωτικού κινδύνου αλλά εξακολουθούν να είναι ισχυροί
Η χαμηλή λειτουργική κερδοφορία των τραπεζών και η ανάγκη για υψηλότερες προβλέψεις για τον πιστωτικό κίνδυνο επηρέασαν την κεφαλαιακή επάρκεια, με τον ενοποιημένο δείκτη Common Equity Tier 1 (CET1) να υποχωρεί στο 12,6% τον Δεκέμβριο 2021, από 15% τον Δεκέμβριο 2020, και τον δείκτη της συνολικής κεφαλαιακής επάρκειας στο 15,2% από 16,6%.
3. Η οργανική κερδοφορία βελτιώνεται καθώς μεσοπρόθεσμα βαίνει προς ολοκλήρωση η εκκαθάριση των NPEs.
Τα επίπεδα κεφαλαιακής επάρκειας απορροφούν τη μεταβατική προσαρμογή του Διεθνούς Λογιστικού Προτύπου ΔΠΧΑ 9 που λήγει το 2023. Το υψηλό μερίδιο αναβαλλόμενων φορολογικών απαιτήσεων (DTC) στα κεφάλαια των τραπεζών σταδιακά μειώνεται λόγω και της σταθερής κερδοφορίας, των επιτυχημένων αναδιαρθρώσεων στον κλάδο και την οικονομική ανάπτυξη που οδηγείται από την πιστωτική επέκταση.
4. Κεφάλαια MREL και Νέες Εκδόσεις
Οι ελληνικές τράπεζες έχουν εκπληρώσει τον δεσμευτικό στόχο για τα κεφάλαια MREL που έχει θέσει το SRB την 1/1/2022. Το τρέχον περιβάλλον της αγοράς θέτει βραχυπρόθεσμα μία πρόκληση για τα σχέδια έκδοσης MREL των ελληνικών τραπεζών, καθώς οι αποδόσεις των επιλέξιμων μέσων MREL έχουν αυξηθεί σημαντικά.
5. Το επιχειρηματικό περιβάλλον σταθεροποιείται
Η συνεχιζόμενη ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας προϋποθέτει ισχυρότερη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας και ενεργή συμμετοχή του τραπεζικού τομέα. Η χρήση του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Ελλάδα 2.0) αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη στήριξη της χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας ώστε να την βάλει προκειμένου σε τροχιά ισχυρής και διατηρήσιμης ανάπτυξης.
Προτεραιότητες μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία
Α) Οι ελληνικές τράπεζες βγαίνουν υγιείς από την πανδημία, αλλά η κύρια εστίαση παραμένει στην επάρκεια των πρακτικών διαχείρισης κινδύνων των τραπεζών.
Ορισμένοι νέοι ευάλωτοι τομείς εμφανίζονται ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης Ρωσίας-Ουκρανίας.
Η επιδείνωση των μακροοικονομικών προοπτικών και η έξοδος από τα χαμηλά επιτόκια μπορεί να πλήξουν τους δανειολήπτες με μόχλευση.
Β) Αντιμετώπιση των διαρθρωτικών αδυναμιών των τραπεζών
Οι κυρώσεις που συνδέονται με τη σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας προσθέτουν διαστάσεις νομικού κινδύνου και κινδύνου φήμης.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός παραμένει βασικός στόχος της βιωσιμότητας του επιχειρηματικού μοντέλου.
Γ) Αντιμετώπιση αναδυόμενων κινδύνων
- Οι κίνδυνοι μετάβασης που σχετίζονται με το κλίμα και το περιβάλλον να γίνουν πιο εμφανείς, καθώς ο καθαρός μηδενικός στόχος και ο στόχος ενεργειακής ανεξαρτησίας αλληλεπιδρούν
- Οι κίνδυνοι πληροφορικής και κυβερνοχώρου αυξήθηκαν λόγω του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας
- Ο πιστωτικός κίνδυνος αντισυμβαλλομένου (έναντι μη τραπεζών) αυξήθηκε λόγω της αστάθειας της αγοράς και του κινδύνου για μια ανώμαλη έξοδο από τα χαμηλά επιτόκια.
Παράγοντες πιθανής υποβάθμισης της ποιότητας του ενεργητικού:
• Αυξημένο κόστος για τις επιχειρήσεις: ενέργεια (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, άνθρακας), εμπορεύματα (μέταλλα, γεωργία) και άλλες εισαγωγές
• Διακοπή της εφοδιαστικής αλυσίδας
• Επιδείνωση του κλίματος της αγοράς
• Μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών (που προκαλείται από την ανεργία και πληθωρισμός)
Οι ευάλωτοι τομείς του COVID-19 παραμένουν υπό έλεγχο: Εμπορικά ακίνητα και οικιστικά ακίνητα
Νέοι ευάλωτοι τομείς που σχετίζονται με συγκρούσεις:
• Τομέας εμπορίας εμπορευμάτων και υπηρεσιών κοινής ωφέλειας ενέργειας
• Τομείς έντασης ενέργειας και έντασης πρώτων υλών
Η μείωση των ΜΕΔ το 2021 επετεύχθη κυρίως μέσω τιτλοποιήσεων και μεταβιβάσεων προς διεθνείς επενδυτές
Το απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων μειώθηκε περαιτέρω το 2021, κυρίως μέσω πωλήσεων δανείων 27,5 δισ. ευρώ υπό το Ελληνικό Σχήμα Προστασίας Ενεργητικού («Ηρακλής»). Αυτό οδήγησε σε βελτίωση της ποιότητας του ενεργητικού των τραπεζών, μειώνοντας το κόστος των προβλέψεων και διευρύνοντας τα περιθώρια κέρδους.
Τα ΜΕΔ διαμορφώθηκαν στα 17,7 δισ. ευρώ στο τέλος Μαρτίου 2022, μειωμένα κατά 28,8 δις. ευρώ από τα τέλη Δεκεμβρίου 2020 και 90,3 δισ. από τα τέλη Μαρτίου 2016.
Περίπου 39% των μη εξυπηρετούμενων δανείων βρίσκονται σε καθεστώς ρυθμίσεων, ωστόσο μεγάλο μέρος των ρυθμισμένων δανείων ξαναγίνονται υπερήμερα. Νέα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μπορεί να προκύψουν μετά την απόσυρση των μέτρων στήριξης που δόθηκαν στην περίοδο της πανδημίας Covid-19, αλλά και λόγω του υψηλού πληθωρισμού. Το απόθεμα των NPLs παραμένει βάρος για την πραγματική οικονομία και μεγάλος αριθμός οφειλετών αποκλείονται από τον τραπεζικό δανεισμό.
Η ρευστότητα των τραπεζών έχει σημειώσει μεγάλη βελτίωση. Από τις εκροές του 2012 μέχρι και το 2017 (με χειρότερες χρονιές το 2015 και 2016), οι καταθέσεις έχουν ανακάμψει σημαντικά με στοιχεία Απριλίου 2021 ανέρχονταν σε 178,2 δις. ευρώ, ενισχυμένες κατά 51,9 δις. ευρώ από τον Δεκέμβριο 2017 και 15,2 δις. από τον Δεκέμβριο του 2020.
Η εξάρτηση των τραπεζών από τη χρηματοδότηση του Ευρωσυστήματος υποχώρησε κατά 60% τον Μάιο 2022 σε σχέση με τον Ιούνιο 2015, ενώ ο δανεισμός μέσω ELA σχεδόν μηδενίστηκε από τις αρχές του 2019.
Τα ακαθάριστα δάνεια μειώνονται ως αποτέλεσμα των πωλήσεων ΜΕΔ και των τιτλοποιήσεων, αλλά οι τραπεζικές πιστώσεις προς τον ιδιωτικό τομέα συνέχισαν να αυξάνονται, υποστηριζόμενες από τα προγράμματα της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας (HDB) και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ).
Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των τραπεζικών πιστώσεων, αν και αρκετά χαμηλότερος σε σύγκριση με το 10% τον Δεκέμβριο του 2020, διαμορφώθηκε στο 3,7% τον Δεκέμβριο 2021 και 2,8% τον Ιανουάριο του 2022.
Τα κεφάλαια που διατέθηκαν από την HDB και την ΕΤΕπ ήταν χαμηλότερα από το 2020, αλλά ο αντίκτυπός τους ήταν σημαντικός, καθώς στήριξαν το ένα τρίτο των δανείων σε επιχειρήσεις (κυρίως μικρές και μεσαίες) και αυτοαπασχολούμενους.
Προσωπικό – Δίκτυο - Ψηφιοποίηση
Στην έκθεση της ΕΕΤ επισημαίνεται η δραστική συρρίκνωση του αριθμού των εγχώριων πιστωτικών ιδρυμάτων, από 35 το 2009 σε 15 σήμερα, εκ των οποίων 9 εμπορικά και 6 συνεταιριστικά. Οι τέσσερις συστημικές τράπεζες (Τράπεζα Πειραιώς, Εθνική Τράπεζα, Alpha Bank, Eurobank) κατέχουν μερίδιο 97% από πλευράς τραπεζικών περιουσιακών στοιχείων. Στην ελληνική αγορά υπάρχουν και 19 υποκαταστήματα ξένων τραπεζών, τα οποία όμως έχουν αμελητέο ποσοστό αγοράς.
Ο κλάδος απασχολούσε 30.998 εργαζόμενους το 2021 από 39.383 το 2018. Λειτουργούσε με δίκτυο 1.560 καταστημάτων το 2021 από 1.981 το 2018, 5.787 ΑΤΜ από 5.594 και 775.482 POS το 2021 από 690.689 το 2018.
Οι ενεργές χρεωστικές/πιστωτικές/προπληρωμένες κάρτες το 2021 ανέρχονταν σε 19 εκατομμύρια (77% χρεωστικές, 14% πιστωτικές, 9% προπληρωμένες) από 17,5 εκατομμύρια το 2018.
Ο αριθμός των συναλλαγών με χρεωστικές/πιστωτικές/προπληρωμένες κάρτες το 2021 ανήλθε σε 1,6 δισεκατομμύρια από 841 εκατομμύρια το 2018, με συνολική αξία συναλλαγών 47,8 δις. ευρώ από 34,5δις. ευρώ το 2018.
Μείωση παραδοσιακών καναλιών, εξορθολογισμός κόστους και μείωση προσωπικού
Από το 2009, το εργατικό δυναμικό στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα μειώθηκε κατά 53%, το δίκτυο καταστημάτων κατά 62% και το δίκτυο ΑΤΜ κατά 37%.
Στον αντίποδα, η χρήση ηλεκτρονικών πληρωμών και καναλιών ηλεκτρονικής τραπεζικής αυξάνεται κατακόρυφα.
Τα POS έχουν σημειώσει μεγάλη αύξηση από το 2015 (+254%), ενώ αυξήθηκε η χρήση πιστωτικών/χρεωστικών/προπληρωμένων καρτών που εκδίδονται στην Ελλάδα.
Ειδικότερα:
– Αριθμός συναλλαγών με κάρτες πληρωμών στα 1.466 εκατ. (+22% σε ετήσια βάση)
– Αξία συναλλαγών με κάρτα πληρωμών στα €41,4 δισ. (+21% σε ετήσια βάση)
– Μέση αξία συναλλαγής στα 28,22 € (2020: 28,36 €)
• Μεταφορές από λογαριασμό σε λογαριασμό:
– Αριθμός μεταφορών πίστωσης & συναλλαγών άμεσης χρέωσης στα 506 εκ. (+33% σε ετήσια βάση)
– Συνολική αξία συναλλαγών στα 728 δις ευρώ (+3% σε ετήσια βάση)
Πάνω από το 90% των συναλλαγών πληρωμών γίνονται μέσω Διαδικτύου & mobile banking
• Αναλήψεις μετρητών από ATM σε επίπεδα 2019
• Σχεδόν 4 εκατομμύρια ενεργοί χρήστες διαδικτυακής τραπεζικής στο τέλος του 2021
• Περισσότεροι από 2,3 εκατομμύρια ενεργοί χρήστες mobile banking στο τέλος του 2021
• Σχεδόν το 50% της συνολικής συναλλαγής μεταφοράς χρημάτων μέσω εφαρμογών mobile banking
• eKYC & eKYB για σκοπούς AML μέσω της υπηρεσίας Gov.gr (πλήρως ψηφιακό)
