Η στρατηγική των επιχειρήσεων για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης συνδέεται με τις δεσμεύσεις για μείωση των άμεσων και έμμεσων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (Scope 1,2 και 3) και τη στρατηγική ESG.
Πολλές ιδιωτικές, δημόσιες και ευρύτερου δημόσιου τομέα επιχειρήσεις συνεισφέρουν αρνητικά στην κλιματική κρίση. Σε έναν φαύλο κύκλο, είναι επίσης αναγνωρισμένο ότι η κλιματική κρίση και οι επιπτώσεις της δημιουργούν ολοένα και επιδεινούμενα προβλήματα για τις ίδιες.
Διεθνώς, υπάρχει πληθώρα προτύπων και πρωτοβουλιών εθελοντικού χαρακτήρα για τον μετριασμό των εκπομπών και την προσαρμογή στην κλιματική κρίση της επιχειρηματικής κοινότητας που πλαισιώνεται τα τελευταία χρόνια υπό τον όρο ESG (Environmental, Social, Governance). Οι ελληνικές επιχειρήσεις, αν και με σχετική καθυστέρηση, ακολουθεί τις διεθνείς τάσεις αλλά ο δρόμος προς την κλιματική ουδετερότητα είναι σπαρμένος με εμπόδια, κυρίως θεσμικά.
«Οι ελληνικές επιχειρήσεις είναι ενήμερες εδώ και χρόνια για τα παραπάνω και με σημαντική χρονική καθυστέρηση έχουν ξεκινήσει το «ταξίδι τους στη βιώσιμη ανάπτυξη» όπως συχνά αναφέρεται», αναφέρει πρόσφατη έκθεση της WWF με θέμα τα πολιτικά και θεσμικά κενά για την κλιματική ουδετερότητα.
Ο ρόλος του ESG και η κατάσταση που επικρατεί στο ελληνικό επιχειρείν
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα σχετικής έρευνας της ΕΥ «το 66% των ηγετικών στελεχών θεωρούν, πρώτον, τη μακροπρόθεσμη αξία μέσω νέων προϊόντων και υπηρεσιών για θέματα ESG και, δεύτερον, την ανθεκτικότητα στους κινδύνους ESG, ως τα δύο κορυφαία πλεονεκτήματα της ενσωμάτωσης κριτηρίων ESG στην εταιρική τους στρατηγική» ενώ παράλληλα «το 83% δήλωσαν ότι επιθυμούν την καθιέρωση υποχρεωτικών εταιρικών αναφορών για τις επιδόσεις σε θέματα περιβάλλοντος, κοινωνίας και διακυβέρνησης, με βάση διεθνή πρότυπα».
Οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις στους κλιματικά πιο ευάλωτους τομείς, όπως είναι εκείνοι της παραγωγής και εμπορίας ενέργειας ή των κατασκευών τείνουν να οδηγούν τις εξελίξεις ωθούμενες συχνά από ευρωπαϊκές απαιτήσεις συμμόρφωσης αλλά και απαιτήσεις της εγχώριας αγοράς και των καταναλωτών.
«Δυστυχώς όμως, όταν κοιτάμε το σύνολο του ελληνικού επιχειρείν, η πραγματικότητα αποκαλύπτει μια συγκεχυμένη εικόνα που χαρακτηρίζεται ακόμα και τώρα από βιαστικές δεσμεύσεις επικοινωνιακού χαρακτήρα και συγκεχυμένες δράσεις που κατά βάση επικεντρώνονται στη βραχυπρόθεσμη μείωση του κόστους», επισημαίνει η WWF.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, οι στόχοι μείωσης των εκπομπών των ελληνικών επιχειρήσεων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα δημοσιοποίησης κλιματικής πληροφορίας του CDP ευθυγραμμίζονται με καταστροφική αύξηση της θερμοκρασίας κατά 3,1°C (ή 2,9°C εάν εξαιρεθούν οι εκπομπές Scope 3 , δηλαδή οι εκπομπές που προέρχονται από την αλυσίδα αξίας της επιχείρησης).
Τα κενά στο θεσμικό πλαίσιο
Η έλλειψη διάκρισης μεταξύ μετριασμού και προσαρμογής στο ελληνικό πλαίσιο και τα κενά του πλαισίου για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν βαρίδια που φράσσουν το δρόμο προς την κλιματική ουδετερότητα.
«Παρά τον διττό ρόλο ορισμένων τεχνολογιών/προσεγγίσεων των δύο εννοιών, π.χ. οι ανανεώσιμες πηγές και η εξοικονόμηση ενέργειας μπορούν να θεωρηθούν τόσο μέτρο μετριασμού όσο και προσαρμογής, η διάκριση αυτή είναι κεντρική στην επιστήμη της κλιματικής αλλαγής καθώς και οι δύο κατευθύνσεις είναι αναγκαίες για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Ειδικά στην ελληνική νομοθεσία που αφορά τις επιχειρήσεις, φαίνεται πως το βάρος του, λιγοστού αλλά υπαρκτού μέχρι στιγμής, νομοθετικού έργου εστιάζει κυρίως στο μετριασμό», αναφέρει η WWF ενώ επισημαίνει ότι το νομικό πλαίσιο στερείται συγκεκριμένης αναφοράς σε αποθήκες (καταβόθρες) άνθρακα.
Άλλος ένας ανασταλτικός παράγοντας είναι και η έλλειψη πλαισίου για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις ευρωπαϊκές μικρομεσαίες επιχειρήσεις, αυτές ευθύνονται για περισσότερο από το 60% όλων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από το σύνολο των επιχειρήσεων. «Προκύπτει λοιπόν ένα ακόμα σημαντικό πολιτικό κενό όπου, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και στην Ελλάδα, παρατηρείται ότι οι κύριοι στόχοι πολιτικών ‘πράσινης’ μετάβασης τις τελευταίες δεκαετίες έχουν υπάρξει κυρίως οι μεγάλες επιχειρήσεις. Επομένως το σχετικό νομοθετικό έργο είναι ελάχιστο και άρα στα πλαίσια αυτής της ανάλυσης δεν λαμβάνονται υπόψη οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις πέρα από όπου γίνεται συγκεκριμένη αναφορά», σημειώνεται σχετικά.
Κενό φιλοδοξίας και εφαρμογής
Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κατά +3°C ως το τέλος του αιώνα συνεπάγεται αχαρτογράφητες καταστάσεις ραγδαίων και εξαιρετικά απρόβλεπτων επιπτώσεων και ως εκ τούτου η αξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήματα των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων σύμφωνα με τους κλιματικούς προϋπολογισμούς είναι κομβική, τονίζει η WWF. Υπό το πρίσμα αυτό, μια δυσοίωνη διαπίστωση προκύπτει από την έρευνα της ευρωπαϊκής επενδυτικής τράπεζας (European Investment Bank, EIB) του 2021, καθώς φαίνεται ότι λιγότερες από τις μισές επιχειρήσεις που συμμετείχαν είχαν θέσει έστω και εσωτερικούς στόχους για το κλίμα και την ενέργεια. Ειδικά στο κομμάτι της στοχοθέτησης, η ελληνική επίδοση παρουσιάζει έλλειμμα φιλοδοξίας και βρίσκεται λίγο κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ (45,45% σε σχέση με 45,57%).
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει η WWF, ελάχιστες ελληνικές επιχειρήσεις φαίνεται να λαμβάνουν φιλόδοξη δράση για την αναχαίτιση της κλιματικής κρίσης που όμως από μόνο του όμως δεν είναι αρκετό. Επιπλέον, καταγράφεται αδιαφάνεια σε ό,τι αφορά τη δημόσια και ανοιχτή διάθεση πληροφορίας για τη συνολική εικόνα της επιχειρηματικής δραστηριότητας της χώρας.
Στο πλαίσιο αυτό, η έκθεση της WWF προτείνει συγκεκριμένες παρεμβάσεις. Σε ε ό,τι αφορά τις μεγάλες επιχειρήσεις (για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις τις απαιτήσεις αυτές οφείλουν να φέρνουν εις πέρας οι αντίστοιχοι εμπορικοί σύλλογοι/σύλλογοι εκπροσώπησης) και τις τρεις θεματικές που αξιολογούνται, το θεσμικό πλαίσιο οφείλει να θεσπίσει κατ’ ελάχιστον:
- τη δημοσιοποίηση πληροφορίας σχετικά με την αξιολόγηση των χρηματοοικονομικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής για επιχειρήσεις σε όλους τους οικονομικούς τομείς και τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση των κινδύνων,
- την αξιολόγηση της ευθυγράμμισης των δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων με τους στόχους κλιματικού προϋπολογισμού όπως αναφέρονται στο άρθρο 23 της πρότασης κλιματικού νόμου του WWF Ελλάς (μείωση ετήσιων μεσοσταθμικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 65% την περίοδο 2026-2030, κατά 80% την περίοδο 2031-2035, κλπ) ενώ επιπλέον θα μπορούσε να εξετάσει τη θέσπιση επιστημονικά αποδεκτών στόχων μείωσης του ανθρακικού τους αποτυπώματος
- τη συμπερίληψη εταιρικών προληπτικών προγραμμάτων δίκαιης μετάβασης κατά τη δημοσίευση της μη χρηματοοικονομικής κατάστασης των επιχειρήσεων όταν συντρέχουν σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις o η μη χρηματοοικονομική κατάσταση καταδεικνύει ότι η οντότητα είναι εκτεθειμένη μεσοπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα σε ιδιαίτερα αυξημένο κλιματικό κίνδυνο και o οι επηρεαζόμενες θέσεις εργασίας είναι ίσες ή περισσότερες από το όριο ομαδικών απολύσεων όπως ισχύει την παρούσα χρονική στιγμή.
