Σε φάση αναθέρμανσης μπαίνουν οι συζητήσεις της Helleniq Energy (πρώην ΕΛΠΕ) με τη Βόρεια Μακεδονία, αναφορικά με την επαναλειτουργία του πετρελαιαγωγού Θεσσαλονίκης – Σκοπίων, ο οποίος παραμένει «αδρανής» από το 2013. Σε αυτό το πλαίσιο, η εταιρεία ΒΑΡΔΑΞ που είναι ο φορέας λειτουργίας του έργου (και ανήκει κατά 80% στην Helleniq Energy) υπέβαλε αίτημα προκειμένου να λάβει άδεια για την επαναλειτουργία του.
Όπως επισημαίνουν στελέχη της Helleniq Energy στο insider.gr, στόχος του ελληνικού Ομίλου είναι να μην υπάρχει καμία ρυθμιστική εκκρεμότητα, ενόψει του νέου κύκλου επαφών με τους αρμόδιους κυβερνητικούς παράγοντες της γειτονικής χώρας για τον αγωγό. Επομένως, κατατέθηκαν νωρίτερα όλα τα απαιτούμενα έγγραφα, τα οποία θα διασφαλίσουν τη δυνατότητα άμεσης επαναλειτουργίας της υποδομής, στην περίπτωση που οι συνομιλίες ολοκληρωθούν με αίσια έκβαση.
Η είδηση για την αίτηση επαναλειτουργίας στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας της Βόρειας Μακεδονίας έγινε γνωστή από δημοσιογραφικά μέσα της γειτονικής χώρας. Στα δημοσιεύματα φιλοξενούνταν επίσης δηλώσεις του Esad Rahic, Διευθύνοντος Συμβούλου της Naftovod, η οποία κατέχει το 20% της ΒΑΡΔΑΞ (το υπόλοιπο 80% ανήκει στην ΕΛΠΕΤ Βαλκανική, θυγατρική της Helleniq Energy).
Μεταφορά πετρελαϊκών προϊόντων
Σύμφωνα με τον Rahic, ο αγωγός έχει τη δυνατότητα να παραδίδει ετησίως 1 εκατ. τόνους ντίζελ σε Βόρεια Μακεδονία και Κόσοβο, κάτι που θα «μεταφραζόταν» σε σημαντικά κρατικά έσοδα από τα τέλη μεταφοράς. «Πέρα από το οικονομικό όφελος, η χώρα θα αποκτήσει φθηνότερο και ποιοτικότερο καύσιμο», σημειώνει, προσθέτοντας ότι πρόκειται για ένα στρατηγικό έργο μεγάλης σημασίας, για το οποίο είναι αδικαιολόγητο που δεν λειτουργεί ήδη.
Ο αγωγός έχει μήκος 210 χιλιόμετρα, ενώ εκτείνεται από τη Θεσσαλονίκη μέχρι τις εγκαταστάσεις της εταιρείας ΟΚΤΑ, θυγατρικής της Helleniq Energy στη Βόρεια Μακεδονία, οι οποίες βρίσκονται 28 χιλιόμετρα ανατολικά των Σκοπίων. Η προοπτική επαναλειτουργίας του αφορά τη μεταφορά πετρελαϊκών προϊόντων στις εγκαταστάσεις στη Βόρεια Μακεδονία, τα οποία θα παράγονται από το διυλιστήριο της Helleniq Energy στη Θεσσαλονίκη.
Μέχρι το 2013, και τη διακοπή λειτουργίας της μονάδας διύλισης της ΟΚΤΑ στη γείτονα χώρα, ο αγωγός χρησιμοποιείτο για τη μεταφορά αργού πετρελαίου προς διύλιση στις εγκαταστάσεις της εταιρείας στη Βόρεια Μακεδονία, από το διυλιστήριο του ελληνικού Ομίλου στη Θεσσαλονίκη. Όσο ο αγωγός παραμένει «αδρανής», η μεταφορά καυσίμων στη Βόρεια Μακεδονία γίνεται με βυτιοφόρα, με συνέπεια η χώρα να αντιμετωπίζει και προβλήματα λαθρεμπορίου καυσίμων.
«Αγκάθι» η αποζημίωση
Η Helleniq Energy εξαγόρασε το 1999 το 81,51% της ΟΚΤΑ, μέσω της θυγατρικής τους ΕΛΠΕΤ Βαλκανική, ενώ ο αγωγός τέθηκε σε λειτουργία το 2002. Τον Ιανουάριο του 2013, ο πετρελαϊκός Όμιλος αποφάσισε τη διακοπή λειτουργίας των εγκαταστάσεων διύλισης στη Βόρεια Μακεδονία, κρίνοντάς τις οικονομικά ασύμφορες. Τότε τέθηκε εκτός λειτουργίας και ο πετρελαιαγωγός.
Αξίζει να σημειωθεί, πάντως, ότι η ελληνική εταιρεία έχει ήδη προβεί στις αναγκαίες τεχνικές εργασίες για την επαναλειτουργία του αγωγού, για τη μεταφορά πετρελαϊκών προϊόντων. Αν όντως επαναλειτουργήσει, τότε οι εγκαταστάσεις στη Βόρεια Μακεδονία θα μετατραπούν σε κέντρο διακίνησης καυσίμων, καλύπτοντας κατʼ αρχάς το δίκτυο των 27 πρατηρίων της ΟΚΤΑ στη χώρα.
Επίσης, το κέντρο διακίνησης θα ανεφοδιάζει και τα υπόλοιπα κράτη των δυτικών Βαλκανίων στα οποία έχει επίσης παρουσία ο ελληνικός ενεργειακός Όμιλος. Η Helleniq Energy δραστηριοποιείται στη Βόρεια Μακεδονία, στη Βουλγαρία, τη Σερβία και το Μαυροβούνιο, διαθέτοντας συνολικά στην περιοχή περισσότερα από συνολικά 200 πρατήρια.
Πάντως, για να ολοκληρωθούν οι συνομιλίες με αίσια έκβαση, θα πρέπει να υπάρξει κοινά αποδεκτή λύση για την εξωδικαστική διευθέτηση της αποζημίωσης ύψους 32 εκατ. ευρώ που διεθνής διαιτησία έχει επιδικάσει υπέρ της Helleniq Energy, για τη μη τήρηση από τη Βόρεια Μακεδονία της συμβατικής της δέσμευσης για αγορά ποσοτήτων μαζούτ την περίοδο 2008 – 2011. Η εν λόγω ρήτρα περιλαμβανόταν στη συμφωνία εξαγοράς της ΟΚΤΑ, προβλέποντας την υποχρεωτική αγορά 500.000 τόνων ετησίως.
Σύμφωνα με δηλώσεις που είχε κάνει τον Μάιο του 2021 ο τότε πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας, Ζ. Ζάεφ, είχε ήδη σημειωθεί σημαντική προσέγγιση των δύο πλευρών για το θέμα. Στόχος του νέου «κύκλου» διαπραγματεύσεων, με την καινούρια κυβέρνηση που έχει ανακηρυχτεί στο μεταξύ στη γειτονική χώρα, είναι να διευθετηθούν όσες εκκρεμότητες απομένουν.
